ГАЖ технологиясын пайдаланушылар
ГАЖ-ды пайдалану салалары
Геоапаратты жйелерді ммкіндіктер р трлі ызмет салаларында жне алуан трлі есептерді (міндеттемелерді) шешу шін олдануы ммкін. ГАЖ-ды пайдалану кейбір мысалдары:
Геодезия жне картография:
далада тсірілген суреттер мліметтеріні негізінде топографиялыжоспарларды ру;
геодезиялылшеу мліметтерін алаш ретенгізу;
жерді санды моделін деу жне ру;
векторлау жолымен р трлі баыттаы карталардыру;
карталарды жаарту;
оперативті картаа тсіру;
карталарды редакциялау, жинатау жне басып шыару;
таырыпты карталар мен атластарды жинау жне т.б.
Апаратты жер жйелері:
жерге орналастыру, жерді генпланы мен ш лшемді моделін ру;
инженерлік геология;
рельефті йымдастыру жне т.б.
Апаратты жер жйелері:
жерге орналастыру, жерді бас жоспары мен ш лшемді моделін ру;
инженерлік геология;
рельефті йымдастыру жне т.б.
Халыты трмыс-тіршілігін баылау:
денсаулы сатау (халыты ауру дегейін, жасты-жыныстырылымын денсаулы денсаулы крсеткіштерін адаалау жне т.б.)
леуметтік ызмет крсету;
жмыспен амтамасыз ету жне т.б.;
білім беру (мектеп мекемелері желісін отайлау, айматаы
талапкерлерді жоары оу орындарына (ЖОО) тсуін,ЖОО мониторингін, мамандар тапшылыын талдау жне т.б.)
кімшілік- ауматыбасару:
ауматы жне салалы жоспарлау;
аланы жоспарлануы мен объектілерді жобалау;
инженерлік коммуникацияны, жер, ала рылысыны, ааш отырызу кадастрларын енгізу;
техногенді-экологиялы сипаты ттенше жадайлара болжам жасау;
клік аындары меналалы клік маршруттарын басару;
экономикалы мониторинг желісін ру;
аланы инженерлі- геологиялы аудандастырылуы.
Телекоммуникациялар:
желі кйіні мониторингі;
транкті жне ялы байланыс, дстрлі желілер;
телекоммуникациялыжелілерді арынды жоспарлау;
антенналарды, ретрансляторды жне т.б. тиімді орналасуын тадау;
кабельдерді тсеу маршруттарын (баыттарын)анытау
оперативті диспетчерлік басару.
Инженерлік коммуникациялар мен желілер:
сумен амтамасыз ету жне канализация желілеріндегі ттынушылара баа беру;
инженерлік коммуникация жйелері шін апаттыжадайларын, салдарын модельдеу;
инженерлік имараттард жобалау (жол рылысы, рылыс аладарын
даярлау гидрогеология мен гидравлика бойынша есептеулер жне т.б.);
сырты коммуникация профильдерін жобалау;
инженерлік желілер кйіні могиторингі жне апатты жадайларды болдырмау.
Клік (транспорт):
автомобиль, темір жол жне авиатранспорт инфрорылымы мен оныдамуын басару;
жылжымалы ралдарды паркін басару жне логистика;
озалысты басару, маршруттарды тиімді ету жне жк аындарын талдау.
Мнай-газ кешені:
геологиялы барлау жне далалы ізденіс жмыстары;
мнай мен газ бырларыны технологиялы жмыс істеу режімдерінімониторингі;
магистральды бырларды жобалау;
апатты жадайларды салдарын талдау жне модельдеу.
ы орау органдары жне демеу беру ведомстволары:
жылдам сер ету ызметі, ораныс кштері, полиция, рт ызметі;
тару операциялары мен орану шараларын жоспарлау;
ттенше жадайларды модельдеу;
скери операцияларды стратегиялы мен таырыпты жоспарлау;
жылдам рекет ету, баса демеу беру ведомстволарыны навигациясы.
Экология:
экологиялы жадайлар мен ауіпті табиат былыстарын баалау жне мониторингі, ортаа техногенді серлерді жне оларды салдарын баалау;
экологиялы экспертиза;
экологиялы апаттарды модельдеу жне оларды салдарын талдау;
Орман шаруашылыы:
орман шаруашылыын стратегиялы басару;
ааш дайындауды басару, ормана деген тсілдерді жоспарлау жне жолдарды жобалау;
орман кадастрларын енгізу.
Ауыл шаруашылыы:
ауыл шаруашылыына пайдаланылатын жерлердіделуін жоспарлау;
жер иелерін жне егістік жерлерді есепке алу;
ауыл шаруашылынімдері мен минералды тыайтыштардытасымалдауын отайлау.
Баылау сратары:
1. ГеоапараттыжйеніР дамуы?
2. ГАЖ ерекшеліктері жне олданылу ортасы андай?
3. ГАЖ-ды пайдалану масаттары.
4. ГАЖ артышылытары.
5. ГАЖраушы бліктері.
6. ГАЖ жзеге асыратын операциялар.
7. ГАЖ-ды андай ызмет аймаында пайдаланады?
ДРІС – 3
Дрісті таырыбы: ГАЖ-НІ ДАМУ ТАРИХЫ. ГАЖ-НІАППАРАТТЫ АМТАМАСЫЗ ЕТУ ЖНЕ АПАРАТТАРДЫ ЙЫМДАСТЫРУ
Дрісті масаты: Географиялы апаратты жйелерді даму тарихын оып йрену жне азастан териториясындаыдамуы.
Тйінді сздер: мліметтер, бадарлама т.б.
Дрісте аралатын сратар:
1. ГАЖ-функциялары
2. ArсGIS-бадарламасы
олданылатын дебиеттер:
1. Рысбеков .Б., Солтабаева С.Т. Геоапаратты жйе негіздері. Алматы, 2009 ж.
2. Что такое ArсGIS 9. М.: Data+, 2004 г.
3. Редактирование данных в ArcGIS. Лекции и упражнении. М Data+, 2009 г.
4. Варламов А,А., Гальченко С.А. Географические и земельные информационные системы .Том 6, М.: «Колос», 2005.
5. Цветков В.Я. Геоинформационные системы и технологии. М.:Финансы и статистика, 1998.
ГАЖ-функциялары
Енгізу жйесі— бл мліметтерді алынуына жауап беруші бадарламалы блок; оны керек кздері бейнелерді растрлы суреттер трінде шыаратын сканер, карталарды сандандырылуыжзеге асырылатын дигитайзер, электронды теодолит жне баса геодезиялыралдар сияты р трлі электрондыралдар болыптабылуы ммкін.
1-сурет. ГАЖ ызметтері
Апарат клавиатурадан олмен немесе баса компьютерлік жйеден енгізуге болады. Оны кздері арнайы жмыс бекеттерінде деліп шыарылатын аэрофотожне арыштытсірімдер болуы ммкін.
2-сурет. Мліметтерді енгізу
Мліметтерге сраныс пен талдау — геоапаратты жйелер картада орналасан объектілердіасиеттері жніндегі сраныстарды орындайды, малматтарды алу немесе былыстарды болжаушін кптеген параметрлерді салыстыра отырып крделі талдау процестерінавтоматтандырады.
3-сурет. Мліметтерді сатау
4-сурет.Мліметтерге сраулар жргізуді трлері
5-сурет. Мліметтерге талдаулар жасау
6-сурет. Мліметтерді шыару трлері
Геоапараттыжйелерді шыару жйесі жмыс нтижелерін пайдаланушыа олайлы трде беруге арналан. Мысалы, плоттердікмегімен те сапалы араа жне трлі-тсті бейнелер іс жзінде даяр картаны алуа болады.
7-сурет. Мліметтерді шыару трлері