Малімні сратары оушыларды ойлау абілетін ашады, айындайды жне кеейтеді
Малімні саба жоспарын айтадан жасап, айтадан жоспарламауыны себептеріні бірі оушыларды жетістіктерін жне тсінгенін баалай алатындай ешандай жауап ату тетіктерін енгізбейтіні болып табылады. Олар апарат беру кезінде баалауа, яни соы баалауа сйенеді. Малімдер саба барысында сра-жауап тріндегі кері байланыс дісін олданады. Сонымен атар саба барысында малімдер те кп сра ояды.
Сратарды ш трі бар. Біріншісі жабы сра, бл сраты тек бір ана дрыс жауабы бар (мысалы, «мына сз алай жазылады?»). Жабы сратар оушыларды бір нрсені білетінін, я білмейтінін анытап береді, сондытан кп жадайларда малімдер осы дісті олданады. Сратарды таы бір трі – ашы сра, бл жадайда кптеген болжамды жауаптар болуы ммкін (егер Макбет з еліне соншалыты берілген болса, онда з патшасын не шін лтірді?).
Малімдер ашы сратарды, яни здері дл жауап бере алмайтын сратарды ешашан олданбайды. Олар оятын сратарды мен «белгілі жауаптары» бар сратар деп атар едім. Біра ол сратарды жауаптарын малімдерді здері іздейді. Мені Макбет туралы сраыма назар аударыыздаршы: бл ашы сра, біра егер малім наты жауапты талап ететін болса, (мысалы, себебі патшаны зі халы шін ауіпке айналды) онда сра жабы сраа айналады. Шындыында, біз сраты ашы еместігін білеміз, алашы сынылан жауаптарды бірнешеуі ызыушылыпен абылданып, малім зі ктпеген жауапты естігенде оушыны матайды: «И, те жасы жауап, жарайсы!».
Уаыт ткен сайын (мені айтып отыраным 12-14 жас) «белгілі жауаптары» бар сратарды кері сері болады: олар зерттеу мен оытуды бзып, туелсіз ойлануды дамытуа ыпал етуді орнына «малім сратарыны басшылыымен» болатын, малімні ойында не бар екенін «алай тапсам екен» деген трдегі ойлау жолын алыптастырады.
Ашы сратар талылауды кеейте тседі жне білім мен «длділікті» негізінде пайым жасауа, пікір білдіруге негіз болады. Жауаптарды да оушыларды ой-абілетін крсететінін, малімдерге оларды тсінуі туралы ажетті апарат беретінін атап ту маызды. рине, шын мнінде оуа шоырландырылан сыныптарда оушылар кп сра ояды, йткені бір нрсе туралы білгіміз келген кезде біз сраты жиі оямыз.
Мен малімдерді те аз сратар ойаны шін кінламаймын: нтиже шыаратын пайдалы ашы сратар ою шеберлік пен сенімділікті талап етеді. Бл сізде ойлануа кмектесетін жне жауап кткен кезіізде ыайлы жадай тудыратын мдениет пен рылым болу ажеттігін білдіреді. Сіз «ттиылдан оятын» бірнеше сратарыызды алдын ала жоспарлап оюыыз ажет. Мен осындай сратарды біреуін зіізді толы оыту масатыыз етуді сынар едім. Сабаты орытындысын шыаран кезде оушылар талыланатын сраа оралып, мселені арастырар еді. Сабаты басында (йымдастыру стінде) осы сраа жауап беру шін бізді не білуіміз керектігін анытап, жауапты алай беру керектігі туралы гіме жргізуге болады.
Сратарды сапасы жне жоспарлау здік сабаты айын белгісі бола алатыны кмнсіз. Іс жзінде біз сратара кп міт артамыз. Сратарды оя білу стратегиясынсыз айтарлытай ілгерілеу, сабаа беріліп жмыс істеу жне сапалы баалау болуы ммкін емес.
Сонымен, инспекторларды назары малімдер жмысына емес, бірінші кезекте оушыларды андай нтижеге жеткендігіне баытталан, рі бл те маызды деген тжырыма оралуа рсат етііздер. Сабаты баылаан кезімде, мен малімдерді емес, оушыларды кбірек адаалаймын. Кейде оушылар не айтатынын, не істегенін жазып аламын. Содан кейін осындай о нтиже шыуы шін малім андай ебек сіірді деп зімнен зім сраймын.
Мен осылай жиі істеймін. Оыту стильдері ртрлі малімдерден сас нтиже тапаным маан анат бітіреді. Оыту, шындыына келгенде, ртрлі туі ммкін жне детте ксіби «дадылар» деп аталатын трлі себептерді нтижесінде малім ызметінде о нтиже крінеді.
Сабаты стті болу пиясы малімні з назарын нтижелерге шоырландыруына байланысты – мен осы маалада зім тсіндірген алты белгіні сынар едім, алайда олара жай арамаыздар: оыту шін баалау, талылаулар, оытуды сараланан масаттары, топты талылау – сізді ала ойан масаттарыыз. Осыларды барлыы масата жетуді жолдары, біра масатты зі емес.
ТЖІРИБЕДЕ ОЫТУДЫ БАСАРУ ЖНЕ КШБАСШЫЛЫ
Оытуды басару жне кшбасшылыа кіретін дадылар, білім жне тсінік уаыт ткен сайын дамиды.
3-дегейдемалімдер дамыту жніндегі жмыса жетекшілік етуді негізгі аидаттарын зерделеп, здеріні жеке іс-тжірибесін жасартуа баытталан шаын жобалара атысады деп ктіледі.
Бл мектеп директорымен ана емес, сондай-а ріптестермен жобаны негізгі масаты мен іс-рекетті сынылан жоспары туралы кеесуді амтитын ксіби мнмтінге негізделіп жасалуа тиіс.