Азастан территориясындаы тайпалы одатар жне ерте мемлекеттік рылымдар
Азастан тарихы пнінен тарих емес мамандытара арналан мемлекеттік емтихан бадарламасы
Кіріспе
азастан тарихы курсыны пні масаты мен міндеттері. «азастан тарихы» оу пнін азіргі трыда тсіну. азастан тарихы дниежзі тарихыны контексінде. лтты тарихты приоритеттері. «Р тарихи сананы алыптастыру тжырымдамасы» (1995 ж.). азастан тарихын дуірлерге блу. азастан тарихын зерттеуді негізгі дістері. азастан тарихы пніні деректері мен дебиеттері. Отан тарихын зерттеуді ерекшеліктері. азіргі кезеде азастанны лтты тарихы проблемалары маызыны арта тсуі.
Бірінші тарау. ЕРТЕ ЗАМАНДАЫ АЗАСТАН.
1.1. Тас асыры. Палеолит дуірі (ерте тас асыры). "Тариха дейінгі" ымны ылыма енгізілуі. Адамны пайда болуы (антропогенез). Африка жне Азия территорияларындаы негізгі антропологиялы жаалытар (олдувей ескерткіштері, синантроп адамы). азастан палеолитіні зерттелу тарихы. Ежелгі адамдарды азастан террриториясын оныстану уаыты. Х.Алпысбаев жетекшілігімен Отстік азастандаы аратауда ашылан ежелгі палеолиттік тратар (атауы, хронологиясы). Тменгі палеолит ескерткіштеріні табылуы. А.Г.Медоевты Батыс азастан мен Балашты Солтстік жаалауына жргізген жмысыны маызы. Орталы азастанда жргізілген зерттеулер жне Ж.Таймаамбетовты басшылыымен зерттеген экспедиция нтижелері. Ерте тас асыры тратарыны е кне ескерткіштеріні табылан жері.
Мезолит (орта тас асыры).Дуір ерекшеліктері. азастандаы мезолит дуіріні ескерткіштері. Табиат жадайлары мен ебек ралдарыны серінен шаруашылыта болатын згерістерді археологиялы деректермен длелденуі. Сада пен жебені пайда болуы. Тас ебек ралдары: микролиттер мен макролиттер. Тобыл, Нра, Ертіс зендері жаалауларынан табылан мезолиттік археологиялы ескерткіштер.
Неолит (жаа тас асыры). «Неолит революциясы». Дайынды иемденуден нім діруші шаруашылы трлеріні алыптасуы. Мал шаруашылыы мен егіншілікті пайда болуы. азастандаы неолит тратары. ара гір траы. Батыс азастан территориясындаы Келтеминар мдениеті. Орталы азастандаы Атбасар мдениеті. Торай жырасындаы Маанжар мдениеті. Энеолит. Ботай мдениеті. Ашылы.
Неолит дуірінде тас деу технологиясыны дамуы. Ежелгі адамдар тасты шкірлеуді, кесуді, тесуді йренуі. Рулы рылысты тууы. Матриархатты рулы оамны дамуы. Ер адамдар стемдігіні артуы, матриархат орнына патриархатты келуі. Неолит неріні кптрлілігі: саз балшы ыдыстардаы рнектер, жартастаы суреттер.
ола дуірі (б.з.б. ХІІІ-ІІІ .). Дуір ерекшеліктері. азастан тайпаларыны шаруашылыы мен трмысындаы згерістер. Металлургия мен мал шаруашылыыны дамуы. Малды баып сіру, жайылымды жерлерді пайдалану, кшпелі мал сірушілікке ауысу. Млік тесіздігі, жеке отбасыны пайда болуы, тайпалык стем топты блініп шыуы. азастандаы ола дуіріні хронологиялы шебері, кезедерге блінуі жне мдениеттері. Андронов мдениеті алаш табылан жері таралу айматары. Орталы азастандаы Андронов мдениетіні даму кезедері Беазы-Дндібай мдениеті. Археологиялы ескерткіштер, таса салынан суреттер (петроглифтер). Тасты бла, Атасу, Таутары, Табалытас, ежелгі алашы Арайым т.б. ола дуірінде азастан жерінде мір срген адамдарды оамды рылысы.
Керамика. ола орыту ндірісіні жоары дрежесі. олнершілер мамандыыны блінуі. Дін. Жерлеу салты.
азастан территориясындаы тайпалы одатар жне ерте мемлекеттік рылымдар
Сатар (б.з.б. ІІ-ІІІ .). Ерте темір дуірі. Кшпелі мал шаруашылыына жаппай кшу. Еуразия кеістігінде са-скиф ауымдастыыны орналасуы. азастан территориясындаы сатар мен савроматтар. Сатарды тайпалы одатарына атысты жазба мліметтер: «Тарих атасы» Геродот, Страбон, Ксенофонт, Птоломей, Ахаменидтік (ежелгі парсы) сына жазбалар. Сатарды тарихын оып йренудегі ежелгі ирандытарды асиетті кітабы «Авеста». Са одаындаы тайпалар жне оларды орналасу ареалы: тиграхауда, парадарая сатары, массагеттер, Батыс азастан аймаын мекендеген сармат-савроматтар.
Сатарды тарихын зерттеудегі археологиялы ескерткіштер. Бесшатыр, Тасмола мдениеттері, Шілікті обалары. «Алтын адам» табылан Есік ораны жне оны зерттеуге лес осан алымдар. Сатарды этномдени ареалы. Сатар неріне тн а стилі, петроглифтер Б.з.д. 1-ші мыжылдыты ортасында сатар территориясынан ткен керуен жолы жне оны байланыстыран айматары. Сатарды саяси тарихы. Крші мемлекеттермен арым-атынасы. Ассирия, Мидия, Парфия, Иранмен байланысы. Парсы патшалары Дарий, Кирмен соыстары. Александр Македонскийді са жеріне жорытары.
ндар жне йсіндер.Ежелгі ытай тіліндегі тарихи ебектер «Ши цзы», «Хоуханьшу». ндар мен йсіндерді тегі туралы мселе. ндарды саяси тарихы. Шаруашылыы. оамды рылысы. скер нері. Мдениеті.
йсіндерді орналасан жері. Шыу тегі туралы жазба мліметтер. йсін мемлекетіні рылуы жне территориялы аймаы. йсін мемлекетіні оамды-саяси рылысы, жоары билеушісіні титулы. йсін мемлекетіні астанасы. Трмысы. Мдениеті. йсіндерді н, алы жне ытайлармен ара-атынасы. ш блікке блінуі.
алылар. алылар туралы деректер. «Кангюй» терминіні тарихи деректерде алаш айтылуы. алыларды орналасан территориялы аймаы. алы мемлекетіні рылуы, орталыы, оамды-саяси, леуметтік рылымы. Саяси тарихы. алалары мен оныстары. Шаруашылыы. олнері. Мдениеті. Сауда. Баса елдермен арым-атынасы.