Каталогтар трлерін талдаыз

Каталог-кітапхананы негізгі анытамалы жне апаратты-іздеу ралы. жаттарды топтастырылуы дістеріне арай: алфавиттік, жйелік жне пндік каталог болып блінеді. Баспа шыармаларыны трлеріне (кітаптар, мерзімді жне жаласты басылымдар, ноталар, картографиялы материалдар, техникалы жаттар мен дебиеттерді арнаулы трлерінежне т.б) арай жеке каталогтар алыптастыруа болады.

Кітапхан каталогы, кез келген апаратты-іздеу жйесі сияты апаратты-іздеу жне білім беру міндетін атарады. Кітапханалы каталогтар оырмандарды зияткерлік жне ксіби жеке тла болып алыптасуына ыпал ететін білім беруші міндетін атарады.

Kітапхана орындаы баспадан шыан жне олжазба кйіндегі шыармаларды тізімі. Каталог кітапхана орыны мазмнын крсетуде, оырмандарды ажетті кітапты тауып алуында, кітапхана міндеттерін шешуде кмекші рал болып табылады. Кітапхананы кітап орын жасайтын трлітаырыптаы баспадан шыан шыармалар мен оырмандар талабыны рилылыы Каталогты крделі жйесін руды ажет етеді. Атаратын ызметіне арай кітапхана Каталогы – оырмандар Каталогы жне жмыс Каталогы болып блінеді. Жмыс Каталогына оырмандар сирек талап ететін жне ескірген дебиеттерді тізімі енеді. Материалдарды топтастыру жаынан Каталогтар жйелік, пндік, ліпбилік, нмірлі таы баса болады. Каталогтара баспадан шыан шыармалар трлері тізіледі: кітаптар, мерзімді басылымдар, графикалы шыармалар, стандарттар, патенттер жне авторлы куліктер. Ірі кітапханаларда кітапхананы толы орын амтитын бас Каталогпен атар блімдерді орын крсететін Каталогтар растырылады. Кітапхананы жне кітапханааралы абонентті апаратты ызметі кеейген сайын жинатау Каталогны маызы артады. Ол бірнеше дербес кітапханаларды орын крсетеді жне территориясына не саласына арай жасалады. Форма жаынан каталогтар карточкалы Каталог, баспалы каталог(кітап трінде), блоккарточкалы каталог (блокнот немесе альбом трінде) болады. Мезгілінде толытырып, згертіп отыруа ыайлы боландытан, карточкалы каталог кп тараан.

Алфавиттік каталог- библиографиялы жазбалар авторды немесе авторлар жымыны аты-жндері немесе жат таырыптарыны алфавит ретіне сйкес орналастырылан кітапхана каталогы. Бір басылыма бірнеше осымша карточка толтырылуы ммкін: осымша авторларды фамилияларына, редакторларына, басылымны атауына, дайындаушы жымны атына.

Алфавиттік каталог орды авторлар рамын анытап крсетеді, сондытан кейде «авторлы каталог » деп те аталады. Алфавиттік каталогты рылымы ай тілде болмасын карточкаларды ата алфавиттік ретпен орналасу тртібімен ерекшеленеді.

Алфавиттік каталог бойынша белгілі бір автор кітабыны, белгілі бір мекеме ебектеріні бар-жоын тез анытауа болады.

Жйелік каталог-библиогафиялы жазбалар кітапханалы-библиографиялы жіктеуді белгілі бір жйесіне сйкес білім салалары бойынша орналасатын кітапханалы каталог. Жйелік каталогты рылымы кітапханада абылданан кітапханалы-библиографиялы жіктеу жйесі бойынша белгіленеді. Жйелік каталогты негізгі апаратты функциясы-ор мазмнын ылым салалары бойынша ашып, ажетті дебиеттерді іздестіруді амтамасыз ету жне дебиеттер сыну. Жйелік каталогта библиогафиялы жазбаларды орналастыруды екі трі бар, ол- кері хронологиялы жне алфавиттік. Кпшілік кітапханалардаы жйелік каталогта библиографиялы жазбаларды сала крсетілген блгіштен кейін алфавиттік (авторды аты-жні немесе кітапты атауы бойынша) топтастыру олданылады. Каталогта карточкадаы библиографиялы жазбалар алфавиттік ретпен ойылады.

Жйелік каталог таырып бойынша апарат іздеуге олайлы.

Пндік каталог-библиографиялы жазбалар пндік айдарды алфавит тртібі бойынша орналасан кітапханалы каталог. Пндік каталогты тсініктемелік-терминологиялы аппаратты наты крсетілген олданбалы ылымдара пайдалану те ыайлы. жаттарды білім саласына байланысты жинатай отырып, сол арылы пндік каталог жйелік каталогты толытырады.

лкетану каталогы-кітапхана орындаы лкетану туралы (белгілі бір облыса, лкеге, аудана атысты) жаттарды амтитын кітапханалы каталог.

лкетану каталогы жйелік, алфавиттік, пндік трінде болуы ммкін. Біра, кітапхана ісіне байланысты жаттарды мемлекеттік тораптаы кітапханаларда жйелік лкетану каталогтарын йымдастыру сынылан. Жйелік лкетану каталогы арнаулы жіктеу кстесі бойынша растырылан. лкетану каталогыны жйелік каталогтан айырмашылыы жаттарды іріктелуінен, рылымы, топтау дісі мен редакциялау талабы жне т.б згешеліктерінен байалады.

жаттарды іріктеуде айматы тарихы, мдениеті, экономикасы жайлы материалдара басымдылы беріледі. Материялдар тек ана кітаптардан , кітапшалардан ана емес, апарат беретін барлы жат трлерінен ( газет-журналдардан, бейнелеу нері туындыларынан, ноталардан, слайдтардан, электронды дерекорлардан) алыныды.

Электронды каталог- кітапхана ісіндегі жаа технологияларды пайдалану, кітапханаларда машина арылы оылатын каталог.

Заманауи кітапханалар тжірибесінде электронды каталогтар тзу кнделікті жмыс ретінде еркін енген.

азіргі уаыттаы іс-тжірибе барысында-ол кітапханаларды дстрлі каталогтарымен бірге алыптастырылып келеді.

Кітапханалы электронды каталог алыптастыру-арнайы кітапханалы автоматтандырылан апаратты жйе бадарламасыны «Каталогизатор» модулін пайдалану арылы іске асырылады.

азіргі уаытта респеблика кітапханаларында ртрлі кітапханалы автоматтандырылан апаратты жйе бадарламалары олданылуда. Олар: РАБИС, ИРБИС, КАБИС т.б. бадарламалар.