Психикалы дамуы кешеуілдеген балаларды танымды абілеттерін анытау мселелеріні діснамалы-теориялы негіздері.

Кіріспе

Психикалы дамуы кешеуілдеген балалар категориясын 50- жылдарды аяынан бастап зерттеу кеінен ола алына бастады. Проблеманы зерттеумен айналысан алымдар: М.С Певзнер, Т.А Власова, К.С Лебединская, В.В Ковалев, П.Е Сухарева, В.И Лубовский т.б бала дамуы ерекшеліктеріне арай з пікірлерін сынды. Психикалы дамуы кешеуілдеген балалар тобын, соы крсеткіш бойынша 35%-ке жуыын нервтік-психикалы сферасы заымданан мектепке дейінгі балалар райды. азастан Республикасыны «Білім беру заыны» 20-шы бабында ммкіндігі шектеулі балалара арнайы білім беру мселелері арастырылан: - арнаулы білім беру бадарламаларын арнаулы білім беру йымдары жзеге асырады. - дамуында ртрлі ауытулары бар балаларды емдеуге жне психологиялы, педагогикалы трыда тзетуге, оан диагноз оюда арнайы йымдар, бала башалар, психологиялы-медициналы-педагогикалы консультациялы йымдар рылады.

Сонымен атар, Елбасымыз Н. Назарбаевты 2002 жылды 11- шілдеде «ммкіндігі шектеулі балаларды ытары мен оларды леуметтік амсыздандыру туралы» заы абылданды. Бл зада: «Барлы ммкіндігі шектеулі балаларды трбиелеу мен оытуды ерекше трін ескере отырып, оларды арнайы мекемелерге орналастыру, олара жадай жасау. Психологиялы, медициналы, педагогикалы консультациялар арылы балаларды йде оыту мен трбиелеуді ола алу. рбір ммкіндігі шектеулі тлалар азастан Республикасыны заы бойынша, білім алуа ы бар» делінген. Сондай-а, кемтар балаларды леуметтік жне медициналы, педагогикалы тзеу арылы олдауды кепілдікті тегін алуа; мемлекеттік медициналы йымдарда психологиялы, медициналы, педагогикалы консультацияларда тегін тексерілуге жне тегін медициналы кмек алуа; дене немесе психикалы кемістіктері байалан сттен бастап, оны кріну дрежесіне арамастан, психологиялы, медициналы, педагогикалы консультация орытындысына сйкес тегін психологиялы, медициналы, педагогикалы тзеуге; оу бітіргеннен кейін, алан біліміне жне ксіби даярлыына сйкес азастан Республикасыны задарында белгіленген тртіппен жмыса орналасуа ыы бар.

Психикалы дамуды кешеуілдеуіні негізгі клиникасы, психикалы жне физикалы дамуды кешеуілдеуіндегі инфантилизм ретінде белгілі. Психикалы дамуды кешеуілдеуін кешенді зерттеумен оыту дефектология ылымына 60-жылдарды XX-асырдан бастап з бастауын алды. Осыдан бері з ызметін атарып келеді. Балаларды аыл-ой дамуындаы жеіл ауытулары «Психикалы дамуды кешеуілдеуі» деп аталатын терминмен сипатталады. Бл кемшілікті негізгі себебі: бала миыны лсіз трдегі яни органикалы заымдауымен, сондай-а іштен туа пайда болан, туылу кезіндегі заымданулар жатады. Сонымен бірге дамуды кешеуілдеуі жоары жйке жйесіні ауруларымен, созылмалы жне соматикалы жадайлармен, бас миыны жарааттануымен, эндрокриндік жйені бзылуымен байланысады. Психикалы дамуды кешеуілдеуіні негізгі ерекшелігі - баланы психикалы рекетіні алыптасуыны біралыпты болмауы. Инфантильді балалар зіні рдастарынан жас, оларды ойлары да трасыз болады. Оларды ми абілеті де тулік бойына згереді. Кейде сабаты аяына таман немесе шаршаан уаыттарда болады. Бл балалара тн ерекшелік зейіні мен жмыс абілетіні е тменгі дегейде болуа тиіс. Кей балаларда іс-рекетті басында зейіндері жоары болады да, ал кейін тмендей бастайды. за мерзімді есте сатауы мен ыса мерзімді есте сатауыны тмендеуі, есте сатауыны беріктілігіні жетіспеуі, сондай-а интеллектуалды белсенділігіні тмендеуі – осы категориялардаы балалара тн ерекшеліктер. Ойлау рекетіне келсек, крнекті амалды ойлауды кемістігі аз млшерде крініс береді. Кбінесе натылы – бейнелі ойлауы бзылады, яни бейнелі образды ойлауы жеткіліксіз болады. арапайым есептер крнекті материалдара баытталса, біра баланы мірлік тжірибесіне атыссыз болса, олара иынды туызады. Психикалы дамуы кешеуілдеген балаларды белсенді жадайдан баяулыа, жмыскерлік кіл-кйден, жмыссыздыа жиі ту процестері жйкелік-психикалы жадайлармен байланысты. Балалар андай да бір тапсырманы орындауда лкендерді кмегін ажет етеді. Ересектерді кмегін ажетсіну, іс-рекетті нтижесін мегеру, оны сас рекеттерге тасымалдау жне психикалы дамуы кешеуілдеуі бар балаларды аыл-есі кем балалардан ажыратуа болады.

1.2 Психикалы дамуы кешеуілдеген балаларды танымды