леуметтік ызметкерді ксіптік ­- этикасыны стандартына талдау жасау

леуметтік ызметті этикасы з алдында рекет кодексін сынады, бл адамдар арасындаы зара байланыстарды адамгершілік сипатын амтамасын етеді, яни ксіби ызметін жіне ксіби компоненттілікті ажеттіліктерінен шыады.рине, леуметтік ызметті этикалы кодекісі ксіби моральді ерекше формасы реттінде леуметтік жмысты этикасын ерешелеп отырады. Осы ызмет трлеріні ерекшеліктеріне ыпал етеді. Неге леуметтік жмысты жйесіне ксіби моральды ерекше формасы ажет. Ксіби этиканы ртрлі формалары интенсивті іздестіруде рекеттер леуметтік жне ксіби топтарлы шыаруда дифференцированды подхот . Ебекті ксвіби блімінде нормаларды сипатына ізін танытады, яни ксіби ызмет саласында адамдармен зара арым-атынасын реттейді, сіресе бл ксіби арым-атынаста крінеді, яни адамдарды леуметтік тртібін трбиелеумен айналысатын, оларды леуметтік мселесін, оларды ртрлі ажеттіліктерін анааттандыру жне ызмет саласында сынады. Кейінгі кезде адамдарды леуметтік ауыпсызды проблематикасымен байланысты леуметтік этиканы дамыту туралы сра ойылуда. Бл тек материалды толы жетілдіруді ажеттілігімен ана байланысты емес, сонымен атар психологиялы, адамдарды міріндегі леуметтік рухани жне оаммен да байланысты. лемде ксіби леуметтік этика алыптастыруды бастапы этапында белгілі; азіргі кездге араанда болашаы те ке.

 

леуметтік ызметті этикасы – бл ксіби моральды трі, яни з алдында рекет кодесісін сынады, адамдар арасындаы зара арым-атынасды адамгершілік сипаттарын амтамасыз етеді, ксіби ызметті жне ксіпті кампентентілікті ажеттілігінен шыады. Ксіби ызметті белгілі трлері шін оамда адамдарды нормалар рекеті жне моральдык ажеттіліктерін жалпы сипаттарына арамастан рекетті ерекше нормалары бар. леуметтік ызметті мамандыы бл зіні ксіби моральды міндеттерін млтіксіз орындайды. леуметтік ызметті мамандыыныны ерекшелігі бізді оамдаы леуметтік дамуды ызметтік функциялар ерекшелігімен байланысты. Сондытан леуметтік жмысты ндытары жне этикалы принциптері мамандарды этикалы кодекісіне сер етеді, яни тжірбиелік ызметті бадарына ымет етеді. леуметтік ызметтер згеріссіз алаиын ндылытар кешені станады. Осы ксіби ызметі шін адамдарды лайыа жне леум ділеттілікке, сттілікке мтылу тн. леуметтік жмысты этикасы бл – моральды ытарды міндеттерді, индивидуалды еркіндігін жне оамды ажеттіліктерді, еркіндік жне жауапкершілікті йлестіру. Ол леуметтік ызметті моральды тадау басты ммкіншілігіне сер етеді, яни оны клиентпен арым-атынасы бойынша адамгерэ рекеттерін анытайды. Мамандарды задастырылан лигитимді атрибуттары бар – бл оны кодексі шін немесе этикалы стандарттар шін делген, яни принциптер жйесін сынады, мамандарды ктімін анытайды. Кптеген мамандытарды этикалы кодекісіні жалпы адамды жне принциптері бар. Бірата рбір наты мамандыта спецификалы ережелер бар. леуметтік жмысты этикалы кодекісін басты масты масаты бл клиентті ызыушылыы жмысты принципін даусыз анытау. Ксіби этиканы кодекісі жалпы этикалы нормалара спецификалы міндеттерге жне наты ережелергенегізделеді. Ксіби попты мшелері зіні клиенттеріні алдында, баса ксіби топты ріптесіні алдында жне оам алдында міндеттері бар. Дегенмен, леуметтік ызметтер мемелекет тарапынан олдау болмаан жадайда зіні ксіби міндеттерін орындай алмайды. Барлы ксіби бірлестіктер здеріні мшелеріні ызметін баылауы ажет жне леуметтік ызметтер шін ксіби ытарын байауда кепілдік беруі керек. Сонымен, этикалы кодекс леуметтік ызметтер не шін жауап береді жне алай істеу керек екендігін анытайды. Сондытан, этикалы кодекс жауапкершілік туралы формализацияны білдіру ретінде функуционаланады; 1) оам алдындаы мамандатар, яни осы мамандыта бекіту; 2) ттынушы ызмет алдында мамандыты кілі; 3) з мамандыыны алдандаы мамандар. Этикалы кодексті задастыру функциясын орындаудан баса келесі міндетер бар:

 

 

—Наты лшемдерді сына отырып, мамандарды беделін орау, яни мамандарды рекеттерін реттеу шін абылдау ммкіндігі. —Мамандарды жете білушілікті жне адал ниеттік жмыста ммкіндік туызады. —Адамдарды практиканы жете білмеушіліктен немесе кіл блмеушілік жаынан эксплуатациядан орау. Сонымен, этикалы кодексті басты масаты, клиентті орауда жмысты принципін млтіксіз анытау. леуметтік жмыс этикасы басты принципіне мыналар жатады: рбір адамдарды оамды жадайына здеріні есебінен аша сауа міндетті жне з-зін іске асыруа ммкіндігі бар. леуметтік ызмететр здеріні ызметінде леуметтік ділеттілік принциптерін жетекші етеді. леуметтік ызметтер адамдарды ытарын рметтейді жне Б-ны адам ыы декларияциямен сйкес рекеттенеді. Осы облыстарда баса да халыаралы конвенциямен біге рекет етеді. леуметтік ызметтер топтаы, оамдаы, жеке адамдара кмек крсетуде здеріні барла білімін жне дадысын баыттауа міндетті. Сонымен атар тла жне оам арасындаы конфликтіні шешімге леуметтік ызметтер ажет еткен рбіреуіне кмек крсетеді. леуметтік ызметкерлер з ызметтерінде жеке адамдарды дербес ыты, конфиденциальды жне жауапкершілік олдау информациядаы принциптерді байайды; леуметтік ызметкерлер з клиенттеріні жадайлары шін тыыз байланыста болады. леуметтік ызметкерлерге клиентті сратарын шешу кезінде минимумдара дейін, ыты кштеуге олдану керек; леуметтік жмысты тлаларды олдануда жанама жне тікелей; билік рылымдары сыйымсызды; леуметтік ызметкерлер адамдарды ксіби ассациацияда абылданан этикалы кодекстерін станады. азіргі кезде жмыссызды жадайда азаматтарды кбісі зіне лайыты немесе ебек аысы анааттандылылмайды, бл здеріні ксіби штарлытарын згертуге мжбр немесе оны тбірімен згертуге, оны ызметкерлерді жаа саласына баытталады; олар жмыспен амту блімдерінен путевкамен леуметтік ызмет мекемесіне келеді жне андай жмыс болса да соан келіседі. Мндай адамдарды ксіби дайындытары жо, яни леуметтік орау жйесінде жмыс шін жетпейді, біра та жеке квалификациялы кадрлар жне жалпы кадрларды жітіспеушілік жадайында абылдауа мжбр. Е бастысы – осы ызметте барлы адамдар моральды трде дайын болмайды. Бл себептеріні бірі болып табылады, яни мамандарды ызметі шін баылауды осымша формалары — ксіби этикалы кодекстер. Практикада мамандарды рекеттеріне жне тбиені реттеу шін толы ралдар бар. Халыты леуметтік орау жйесінде процесті атысулар арасындаы ыты арым-атынасты реттеу рекет етеді – азастан респубикасыны Конституциясы, азастан респубикасыны заы, Президенттерді жарлытары жне билікті жергілікті органдарды аулы (располажения) жне желерді кімшілік терттеу – уставтар, ереже, ызмет инструкциялары жне жйе есебі де арасчтыран. Соныман атар осы ралдар жеткіліксіз. Олар кнделікті леуметтік жмыс практикада пайда болан ситуациялар жне ртрлі арама-арсылытар жаулап ала алмайды. Бл деуді ажет етеді жне кіріспені икемді жне шынайлыпен жйе баыланады.Мндай жйелік баылауды леуметтік ызметті этикалы кодекс болып табылады, яни ксіби маральды басты принциптерін алыптастыруын жне жеке тланы ерекшеліктерін крсетеді, оны леуметтік ызметіні сапасыны ызметінде ксіби жарамдылыты крсетеді. Сонымен атар леуметтік функцияны мегереді, бл оамды мамандыына ойылан. Этикалы нормаларды жиынтыы рационалды, уаытпен тексерген жне ашы леуметтік шындыта кодекстік статусын мегереді (латын тілінен аударанда codex~ кітап) , бл зіне адамдарды нормаларды сынатын, леуметтік ызметті ксібін одатар мен ассациациясы абылданан жне келешектегі ксіби ызметтегі этикалы ытарды сатандарттардаы ызметін орындайды. леуметтік ызметті этикалы кодекісін басты масаты – оамда жне ксіби ызметте леуметтік ділеттілікті немесе адамгершілікті, гуманистік идеалдарды іске асыруы кмектесу, ал басты міндеті – леуметтік ызметті жне ксіби ркекеттерді эталонына ызмет етеді. леуметтік жмысты этикалы кодекісі оамда белгілі функцияларды орындайды, оны регламентациялауды тсілдеріні бірі болып табылады, яни субъективті ызметкерге моральды нормалара сер ететін жне лшемін анытайды жне оларды кнделікті рекет тсілдерін анытайды. Белгілі лшемдерді растыра отырып, ызметкерге атысушылар арасындаы адамгершілік арым-атынасын алыптастыру шін ажет, яни этикалы кодекстер келесідегідей функцияларды орындайды: — Этикалы регламентацияа адекватты мамандыты амтамасыз ету; — Ксіби ызметтегі біріай моральды адамгершілік негіздерін ру; — Ксіби жарамды мамандытарды анытау шін базалы лшемдерге ызмет ету; — Олара сынылан біріай этикалы талаптарды негізінде мамандарды рекеттерін бір ізге салу; —Жалпы жйелік ндылытарды анытау негізінде бір баыттылы рекетті амтамасын ету; — ызмет негізінде ойылан этикалы нормаларды арама-арсы еместігін амтамасыз ету; — леуметтік ызметті рекеттерін жне этикалы тртібін амтамасыз ету, оларды ріптестері жне леуметтік ызметтер; — Жеке мамандар терінде сонымен атар леуметтік ызметте рекетті орнын басушылыты амтамасыз ету; — Этикалы нормалар жне принциптер шеберінде ойылан міндеттерді шешу шін леуметтік ызметкерге белгілі бір еркін рекет бері;

 

леуметтік ызметкер з алдында спицификалы ксіби топты сынады. Солай боландытан олар ызметті спицификалы субъектісіні жиынтыы болып табылады. Олар туралы тек дерексіз объект ретінде ана айтылмайды, сонымен атар леуметтік организм туралы айтылады, соан сйкес оан оамдаы леуметтік рлін, рекет жне тртіп стериотиптері ретінде сипатталады. Осы леуметтік организмдерді ішкі этикалы нормаларыны белгілі бір жиынтытары бар, олармен саластыранда оны рбір жеке кілдеріні рекетімен жне тртібімен аныталады жне бааланады, сонымен бірге жинаылы йымдарымен бірге рылымдар да жатады. ызметті баса салалары сияты ле жмыста адамгершілік нормалар эмпирикалы трде ойылады жне азіргі кезде берілген облыстарды жне жинаталан тжірбиелерге ылыми зерттеуді есебі мен жетілдіру лі де болса жаласуда. Халыты леуметтік орау саласында практикалы ызметті барлы тжірибие есебінен деуге ол міндетті, фундаменталды жне олданбалы ылымдара жету; Оан жалпы адамзат ндылытарды толтыру жне дамыту ажет, оан арама – арсылы крсетпеу керек; Оан кп функционалды болуы керек , яни леуметтік жмыста пайда болан барлы арым – атынасты жне зара рекеттерде олданылатын; Кодекс ксіби ызметті мніне толыымен атысты белгілі бір принциптерде негізделуі керек ; Кодексті принципі жне нормасы мегеру жне орындау шін рсаттылыпен ажырата білу керек. Кодекс шеберінде ксіби мораль маманны ызметі жне рекеті алдын ала жазылады, келісушілік талаптарды тртіпке келтіру жиынтыы ретінде болады, яни белгілі бір жйе ретінде оны ксіби міндеттеріні мазмны болып табылады. Ксіби кодексте мамана крсетілген анализ талаптары ереже ретінде крсетіледі, олар екі нормативтік топтара шартты трде млімдеу ммкін: -Бірінші топ- бл ксіби ызметті нтижесіне жне мазмнына , сапасына деген ажеттілік; -Екінші топ – бл мамандарды жеке тлалыына деген талаптар. Моральды норманы жйесін ру мселелері бл этиканы ызыты жне иын мселелерді бірі.Мысалы, мынандай С.Кьеркегор “Гармоническое развитие эстетической личности” деген з ебегінде тланы еркіндігін тадауда біріктіруге мтылады , бл андайда моральды немесе этикалыа негізделген. Ол рашанда адамгершілік кодекстеріні жалпы мніне мтылады , солай боландытан олар рыла бастады , аныыра айтанда, адамзат міріні процессінде ойылады жне одан кейін барлы адамдара жне андай да бір жадайда , барлы уаытта есептелінген, абсолютты , мбебап ретінде жатталынады. Біра андай да бір кодекс йып алан, лі жат болмайды – ол ксіби топты немесе оамны ажеттілігіне жауап беруі керек (егер ксіби этикалы кодекс туралы айтылса ) жне оамды арым – атынасты дамуымен жне ксіби ызметті масаты , міндеттері жне мазмнымен бірге кнделікті жетілдіру.

 

Этикалы нормаларды позициясы мен ксіби ызметті баалай отырып, тенденцияны пайда болуыны бірі , бл ылыми ызметкерлер жне практиктерді мтылуы , бізді елдегі халыты леуметтік орау саласындаы жмыс бастылы зіндік этикалы кодекстерді деу болып табылады, мнда оларды ызметін регламентациялаушы еді , адамгершілік жне моральды трыдан жеке тлалы мамандарды алыптасуына рекеттену жне ммкіндік туызу. Осы баыттаы ылыми ойлау бл кодекс сияты деуді зіндік фактілеріне араанда ол маыналы. леуметтік ызметкерді андай да бір трі ретінде леуметтік жмысты барлы аспектілерінде ана леуметтік ызмет туралы ережелер , жмыскерді ызмет инструкциясы жне сол сияты жаттар , пегитимизациялы ызметтер леуметтік задылытармен азантай дрежеде регламентацияланады. Бл рине леуметтік ызметкер ксіби практикалы ызметте этикалы нормалардан тыс келеді деген сз емес , мнда оларды ішкі кодификацияны болмауы туралы айтылуда. леуметтік жмыста этикалы кодекстерді з бетімен алыптасуы бл мамандарды рекеттенуге жне шешім абылдауа мтылу дегенді білдіреді. Мысалы мынандай , американды леуметтік ызметкерлер ді этикалы кодексті абылдау жне деу бл оларды кнделікті практикалы ызметтегі этикалы норманы ксіби топтарын баылауды басты шарты болыл табылады. Бірата бл шін осы нормалар мамадарды кнделікті рекетін крсету жне шешім абылдауда белседі рл ойнау шін олара ксіби ызметті кнделікті ішкі реттеуші факторларды ауыстыру , яни интерполизациялау ажет. Тек осы ажеттілік леуметтік ызметкерді этикалы кодексіне кіріспе жне леуметтік ызметкерлер рекетіне жне тртібін реттеуде толы жне жеке меншіктік жадайда деуді ажет етуге негізделінеді , бл мамана ызметіне баа беруге жне реттеуге , анытауа ммкіндік береді. Осыан арамастан адамгершілік – бл тланы индивидуалды сапасы , ксіби топты кілдері шін жалпылама трде болады , бл деген сз масаты , принцитері , моральды нормалары жне ережелері ксіби ызметі шін е бастысы ызметті анытауда згешелік “шеберінде” рлді жиынтыы ретінде ойнайды. Осындай сипаттама леуметтік жмысты этикалы кодексі – олар этикалы шегін анытайды , яни мамандар здеріні ызметін йымдастырады. Кодексті ережелері наты жне бір алыпты рекомендация бермейді , мдай жадайда леуметтік ызметкер шешім абылдай отырып , зіні рекітін этикалы кодекспен салыстырады. Баса жаынан , этикалы кодексті болуы леуметтік ызметкерлерді з бетімен шешім абылдау дан жне абылдаан шешімге байланысты аяталан нтиже шін жауапкершілік болмайды.леуметтік ызметкерді з беттілігі жне еркіндігі ксіби этикалы кодекс трлерінде бекітілген , берілген оамдаы нормативтік бастаулар абылдаудан трмайды, керісінше оларды негізінде іс-рекеттерде жне шешім абылдауда.

 

леуметтік ызметкерді басты этикалы кодекстерді бірі ол моральды норма – леуметтік ызметкерді мінез- лы жне ызметіне оны леуметтік жмыс субъектісімен арым-атынасы барлы жадайларына жне ситуацияларына деген ділеттілік бл жалпы мазмнын талап етеді. леуметтік жмыста ксіби моральді нормасы бл тек масата жету шін ралы емес, сонымен атар маманны мінез – лын реттеуші ралы. Ксіби моральды нормасы бл императивтер , тланы жне топты, леуметтік зара рекетіне объективті негізделген жне мамандардан белгілі бір леуметтік ажеттіліктерді жне мінез-лыты ксіби негізін талап етеді. Ксіби моральды нормалары арым-атынасты ртрлі дрежелері бар, осыан байланысты леуметтік ызметкерді жалпы жне жеке ксіби моральды нормаларды ажыратуа болады. леуметтік жмыста жалпы ксіби моральды нормалар маманны шынайыарым-атынасыны лкен спектрін жаулайды. Мысалы, гумандылы крсету , адама сйіспеншілік таныту, жалпы клиент шін жетуге мтылу, рине нормалар болып табылады , мнда леуметтік ызметкерге кнделікті ызметте жетекшілік етеді , дегенмен осы талаптарды мні бл соншалыты белгіленбеген болып табылады, рбір тарихи кезедерде олар спецификалы мазмнымен толтырылады, бл оам немесе леуметтік топтар наты кезедердегі баалы жйелерге сер етеді. леуметтік ызметкерді ксіби моральді жеке нормалары ксіби ызметті спецификасын ашады, бл сол немесе баса да жалпы нормаларды крсетеді.Олар субъективтік арым – атынаса маманны біртектілік арым- атынасты андай да топтара , сонымен бірге кейбір дегейлерге дейін леуметтік ызметкерді рекет сипатын анытайды.Осындай нормалара , мысалы клиентпен арым-атынаста шындыа атысты. леуметтік ызметкерді этикалы кодекстеріні моральды нормалардан баса моральды ережелерден трады – оны ебегіндегі процессте маманны мінез- лына жне ызметіне наты талаптар моральды ережелер соншалыты икемді жне озалмалы , олар оамды арым-атынасты жне халыты леуметтік орау жйесі динамикалы дамуына сер етеді, солай боландытан зіні мазмнына жаа талаптарды байыту. Этикалы кодекстер принциптерден трады, бл леуметтік ызметкер кнделікті ызметін жетекшелік етуі керек, мысалы клиентті ызыушылыын анааттандыруа кмектесу , оны жадайына жне тлалы сапсына объективтік баы беру жне т. б. Айту ажет , яни принциптер кодекстерге салынан жне абсолюттік сипаттамада болмайды.Егер олар оамды моральді нормалары жне принциптерімен арама- айшылыта болады. Мысалы осындай, барлы кодекстер сол немесе баса да конфиденциальды принциптерді алыптасуынан трады. Осыан сйкес леуметтік ызметкер клиент туралы млімет айтуа , клиентпен алынан немесе оны келсімімен тек клиент туралы айтуа ыы бар, бл клиентті мселесін шешуде атысады. Дегенмен ситуациялар ерекше емес, мнда леуметтік ызметкер оны клиентті жасаан ызметтері жне басада рекеттері туралы жее алады. Осындай жадайда тек конфиденциальды принципті ана жетекшілік етпейді, солай боландытан конфиденциальдыты белгілі наты ситуацияны байай отырып, оамды ызыушылытара жне оамды моральа залалын келтіреді. леуметтік ызметкерді этикалы кодекстерімен бірге , сіресе бл кодекске атысты кп лтты мемлекетте леуметтік ызметкерлерді біріктіру абылданан , дстр жне салт-дстрлер кейбір дрежелерге сер етеді, е алашы форма зара кмектесу , айрымдылыты пайда болй процессінде рылып шыты ,одан кейін- ксіби леуметтік ызметкерді спецификалы трі ретіндегі леуметтік жмыс.Салт-дстрдегі Ресейлік айрымдылыты мынандай ызмет формалары бар ,яни рбір мтаждара кмектесу (“слепня”), карас трінде оамды кмек жне т.б.лтты ерекшеліктерді есепке алу басты факторы болып табылады , бл леуметтік жмыс тиімділігіне , оны оамдаы статусына жне пристижіне сер етеді. леуметтік ызметкерді ртрлі мемлекеттерді ассоциациялар мен одатарда абылданан этикалы кодекстер міндетті трде маманны тлалы сапасына талаптардан трады. Мамандарды жеке тлалыы, оны адамгершілік сапасына сер етеді, жоарыда айтандай практикалы ызмет басты рл ойнайды, клиентті псхологиялы мртебесіне жне леуметтік зін-зі сезінуіне зара ыпал етеді жне барлы оамдаы моральды дегейге сер етеді. Осыны тсіне мамандар зіне жне зіні ріптестеріне моральды талаптарды жоарлауын сынады жне мамандарды жнеке сапасына ксіби этикалы кодекстерді талаптарын енгізеді. Жеке тлалы сапалар ксіби леуметтік ызметкерге те ажет, бан 2 негізгі топтара блуі ммкін: —практикалы ызметте ажетті сапалар ( клиентпен жмыс немесе топты клиенттер, ріптестермен зара рекеттер) ; —леуметтік ызметкерді жеке суіне жне ксібилігі шін ажет сапалар. Кптеген авторлар жеке , шінші топтара леуметтік ызметкерді жігерлі сапасын енгізеді. Дегенмен бізге сынады, яни жігерлі сапалар клиенттермен жмыс істегенде , зіндік ксіби- квалификационды жне рухани – адамгершілік дегейінде леуметтік ызметкерге те ажет, йткені олар сапаны 2 тобында органикалы трде кіруі керек. леуметтік ызметкерлер облысында мамандара сынады, осыан сйкес тланы барлы талаптарды орындау – тірі айтпау , мейрімділік таныту , біреуді айысына ортатасу , еркін кшті болуы жне т.б. Ксіби тадау рашанда тиімді болмайды, профилге сйкес оу мекемелерінде немесе жмыса абылдау кезінде іске асырылады.Осыан байланысты кодексте айтылады, яни маманны кнделікті ксіби жне адамгершілік жетілдіру , оны жеке тлалы суде зін анализдеу нтижесінде жне зімен кнделікті жмыс істегенде жетуі ммкін.

 

Жоарыда айтыландай нтиже шыады, яни леуметтік ызметкерді этикалы кодекстер оны барлы тратылы жне орнытылы кезінде жйе бекітуші болмайды.Ол ашы жне динамикалы, бл маынаны адамгершілік арым – атынас,нормалар жне талаптар кодекске сер етузгеріссізалмауы керек; ол тек оамдаы згерістерге шырау міндетті емес , оны даму динамикасына , арнайы леуметтік топтар жне индивидтерді згеру мртебесі, біра зіндік ксіби ызметті , оны мнін жне мазмнын, формалары жне дістерін згерту ммкін емес.Осы згерістер кодексте енгізілген нормаларды жне ережелерді мніне сер ететін нормалармен ережелерге енгізуге жадай жасау керек, мнда леуметтік жмысты андай да бір дегейде кнделікті ксіби ызметті іске асыру. леуметтік ызметкерлерді этикалы кодекстеріні талаптарын баылау – бл ресми емес , ал оны кнделікті практикалы ызметте жадайды тиімді болуы ажет , оны оамды мні жне баалылы лшемдері рбір леуметтік ызметкерді байауда этикалы кодекстерді талаптары оада мамандарды жоары мртебесін бекіту жне мойындауды міндетті жадайы болып табылады , оны кілдеріні авторитетін жоарлату шін негізделеді, бл оамда жне ксіби топтарда маманны зін-зі сыйлауа жне зін-зі бекітуге келеді. леуметтік ызметкермен ртрлі мемлекеттерде абылданан ксіби этикалы кодекстерді айырмашылыы оларды барлыы жалпы масаты жне тапсырмалар бар . Сонымен атар , этикалы кодекстер ртрлі халытарды спецификалы менталитетімен, оларды лтты дстр жне салт – дстрлермен, оамдаы леуметтік жмысты статусы жне леуметтік экономикалы даму денгейіне байланысты айырмашылы болмауы ммкін. Егер кнделікті практикалы ызметте леуметтік ызметкерді мінез-лы жне рекеті, оны тлалы сапаа келетін, этикалы кодекстерді жйеленген, ксіби моральды талаптарынан жауап береді, осыдан шешім шыаруа болады, яни олар адамгершілік жне мейірімділік, оамды жне жеке тілектеріне сйкес келеді. Осындай сйкес мынаны білдіреді, яни леуметтік ызметкерді рекеті, мінез-лы жне жеке адамгершілік бейнесі оамды моральдаы талаптара жауап беруде стем болады. Осы барлы ммкіндіктер оамды моральды жоары денгейдегі фактор ретінде леуметтік жмыс туралы айтуа болады. Осындай леуметтік жмысты функциясы оны ызметін атысушы процесіне міндетті трде жаымды моральдара сер ету арасында іске асырылады. леуметтік жмыста этикалы кодекстерді з бетімен алыптасуы бл мамандарды рекеттенуге жне шешім абылдауа мтылу дегенді білдіреді. Мысалы мынандай , американды леуметтік ызметкерлер ді этикалы кодексті абылдау жне деу бл оларды кнделікті практикалы ызметтегі этикалы норманы ксіби топтарын баылауды басты шарты болыл табылады.

 

Бірата бл шін осы нормалар мамадарды кнделікті рекетін крсету жне шешім абылдауда белседі рл ойнау шін олара ксіби ызметті кнделікті ішкі реттеуші факторларды ауыстыру , яни интерполизациялау ажет. Тек осы ажеттілік леуметтік ызметкерді этикалы кодексіне кіріспе жне леуметтік ызметкерлер рекетіне жне тртібін реттеуде толы жне жеке меншіктік жадайда деуді ажет етуге негізделінеді , бл мамана ызметіне баа беруге жне реттеуге , анытауа ммкіндік береді. Осыан арамастан адамгершілік – бл тланы индивидуалды сапасы , ксіби топты кілдері шін жалпылама трде болады , бл деген сз масаты , принцитері , моральды нормалары жне ережелері ксіби ызметі шін е бастысы ызметті анытауда згешелік “шеберінде” рлді жиынтыы ретінде ойнайды. Осындай сипаттама леуметтік жмысты этикалы кодексі – олар этикалы шегін анытайды , яни мамандар здеріні ызметін йымдастырады. Кодексті ережелері наты жне бір алыпты рекомендация бермейді , мдай жадайда леуметтік ызметкер шешім абылдай отырып , зіні рекітін этикалы кодекспен салыстырады. Баса жаынан , этикалы кодексті болуы леуметтік ызметкерлерді з бетімен шешім абылдау дан жне абылдаан шешімге байланысты аяталан нтиже шін жауапкершілік болмайды.леуметтік ызметкерді з беттілігі жне еркіндігі ксіби этикалы кодекс трлерінде бекітілген , берілген оамдаы нормативтік бастаулар абылдаудан трмайды, керісінше оларды негізінде іс-рекеттерде жне шешім абылдауда. леуметтік ызметкерді басты этикалы кодекстерді бірі ол моральды норма – леуметтік ызметкерді мінез- лы жне ызметіне оны леуметтік жмыс субъектісімен арым-атынасы барлы жадайларына жне ситуацияларына деген ділеттілік бл жалпы мазмнын талап етеді. леуметтік жмыста ксіби моральді нормасы бл тек масата жету шін ралы емес, сонымен атар маманны мінез – лын реттеуші ралы. Ксіби моральды нормасы бл императивтер , тланы жне топты, леуметтік зара рекетіне объективті негізделген жне мамандардан белгілі бір леуметтік ажеттіліктерді жне мінез-лыты ксіби негізін талап етеді. Ксіби моральды нормалары арым-атынасты ртрлі дрежелері бар, осыан байланысты леуметтік ызметкерді жалпы жне жеке ксіби моральды нормаларды ажыратуа болады. леуметтік жмыста жалпы ксіби моральды нормалар маманны шынайыарым-атынасыны лкен спектрін жаулайды. Мысалы, гумандылы крсету , адама сйіспеншілік таныту, жалпы клиент шін жетуге мтылу, рине нормалар болып табылады , мнда леуметтік ызметкерге кнделікті ызметте жетекшілік етеді , дегенмен осы талаптарды мні бл соншалыты белгіленбеген болып табылады, рбір тарихи кезедерде олар спецификалы мазмнымен толтырылады, бл оам немесе леуметтік топтар наты кезедердегі баалы жйелерге сер етеді. леуметтік ызметкерді ксіби моральді жеке нормалары ксіби ызметті спецификасын ашады, бл сол немесе баса да жалпы нормаларды крсетеді.Олар субъективтік арым – атынаса маманны біртектілік арым- атынасты андай да топтара , сонымен бірге кейбір дегейлерге дейін леуметтік ызметкерді рекет сипатын анытайды. Осындай нормалара , мысалы клиентпен арым-атынаста шындыа атысты жне т. б. леуметтік ызметкерді этикалы кодекстеріні моральды нормалардан баса моральды ережелерден трады – оны ебегіндегі процессте маманны мінез- лына жне ызметіне наты талаптар моральды ережелер соншалыты икемді жне озалмалы , олар оамды арым-атынасты жне халыты леуметтік орау жйесі динамикалы дамуына сер етеді, солай боландытан зіні мазмнына жаа талаптарды байыту. Этикалы кодекстер принциптерден трады, бл леуметтік ызметкер кнделікті ызметін жетекшелік етуі керек, мысалы клиентті ызыушылыын анааттандыруа кмектесу, оны жадайына жне тлалы сапсына объективтік баы беру жне т. б. Айту ажет , яни принциптер кодекстерге салынан жне абсолюттік сипаттамада болмайды.Егер олар оамды моральді нормалары жне принциптерімен арама- айшылыта болады.

 

орытынды:

дістер – бл масата жетуді ыса жолы. леуметтік жмыстаы діс бл – клиентті орау мен кмек крсету туралы ала ойан масата жетуді айтамыз. Бл жмыста мен оамды экономикалы, психологиялы-педагогикалы жне йымдастыру дістерін олдануы.

оамды-экономикалы дістер клиентті ызыушылыы мен трлі мтажын анааттандыруа байланысты. Психологиялы жне педагогикалы діс – тура емес, жанама клиентке, оны мінез-лы мен кіл кйіне сер ету арылы жргізілетін дістер трі. Адамны санасына аырындап сер ету, трбиелеу, оны згеруіне кеп соады. лкен маызды дістерді трлері: длелдеу, тсіндіру, кеес, мысалдармен таныстыру, леуметтік терапия жне оны ебектегі, лтбасындаы, топты ойын трлері.

йымдастыру дісі адамдарды мінез-лыны себебіне байланысты болады, яни оамды жне ебек тртібі з санасымен, ойлау абілетімен жзеге асырылса, онда ол жауапкершілік пен борышын жзеге асырады. Ондай шаралар тсіндіру трінде, йымдастыру трінде теді.

 

 

Пайдаланан дебиеттер:
Негізгі:
1.Бербешкина З.А. Этика социального работника // Теория и практика социальной работы: проблема, прогнозы, технологии. – М., 1993
2.Медведева Г.П. Этика социальной работы–М., 2002
3. Осипов В.М. Основы профессиоведения. Краткий курс лекций Саратов.
4. Павленок П.Д. Теория, история и методика социальной работы. 5. Ример Г.Ф. Ценности и этика // Энциклопедия социальной работы. 1994
6. Склярова Т.В. Этические ценности социальной работы // Социальная работа: методология, теория, технология. Саратов, 1998
7. Смирнова Е.Р. Нравственно-профессиональные принципы социальной работы // Теория и практика социальной работы Саратов, 1995
8. Социальная работа: теория и практика. Е.И.Холостова, А.С.Сорвина–М. 9. Теория социальной работы / под. ред. Е.И. Холостовой М., 1998
10. Теория и практика социальной работы: проблемы, прогназы, технологии.

осымша:
1. Шмелева Н.Б. Формирование и развитие личности социального работника как профессионала. 2004
2. Шевеленкова Т.Д. О личностной характеристике социального работника // Социальная работа 1992. 3. Этика социальной работы: принципы и стандарты // Российский журнал социальной работы–1995 4. Юнгхолм С.-Э. Гуманистические ценности социальной работы- М., 1996
5. Смирнова Е. Профессиональная этика социальной работы.-М., 1999