Электр ондырыларды тадау, кштік жне жарытандыру торабтарын жобалау
3.1 Жарытандырыш ондырыларын есептеу
Жарытехникалы блім
Жарытандыру трі мен жобасын тадау
1. Нормативтік жарытандыру мен ор коэффициентін анытау.
2. Жары кзі мен шыратарды тадау.
3. Шыратарды орналастыру есебі.
4. Жары кзіні жары аынын, электр уатын есептеу.
5. Блмені жарытандырылуын тексеру.
1 – 2 зона есебі.
Берілгені: S=1627,7м2 – ауданы; ені – 
зындыы – 
имаратты биіктігі – 
Жары трі мен жйесін тадау.
Жарытандыру жйесіні 2 трі бар: жалпы жне аралас.
рылылар орналасуына байланыссыз блмені бар ауданы жарытандырылуы – жалпы жарытандырылу [2,6].
Жарытандыру трлері:
Келесі трлері бар: жмысшы, апатты, эвакуацияа керекті, кезекті (не болмаса саты).
1.Жмысшы жарытандыру трі – негізгі жарытандыру. Ол бар блмелерге жарамды, керекті барлы жмыс беттерін жарытандыруа керек.
2. Біркелкі жарытандыру жйесі.
3. Жары кзі – НСП-11 шыраы, ыздыру компасымен.
4. Жарытандыру нормасы – 20 тл.
5. рылы биіктігін рылыс профипі (тбесіз екі иаш бетті жабылым) екенін ескере отырып жары тізбегін тросс арылы жргізу дісін тадап аламыз. Тросты ілінуі биіктігі – 6м.
Шыратарды орнату биіктігін анытаймыз.
мндаы. Н – трос іліну биіктігі,
hш – іліну шыраты биіктігі салбырап трандаы, hш = (0,3...05);
hрn – жмыс бетіні биіктігі, hрn = (0).
6. Тртбрышты блмені брыштарын шыратарды орналастырамыз, себебі блмені зындыы енінен анарлым кп “ 
” жаынан шыратар арасындаы ара – ашыты мына формуламен есептеледі:
(3.1)
мндаы, LB – шыратар аралыы, м;
hр – биіктігі, м;
– млшерлі аландаы шыратарды тиімді аралыы
Ені бойынша “a” жаынан:
7. Блмедегі шыратар саны. Егер шеткі шырапен абыра аралыын екі шыра аралыыны жартысына те десек атардаы шыра саны мынау:
(дана), ал абар саны N=8
Барлы шыратар саны
(3.2)
мндаы, Na – атардаы шыратар саны;
N – атар саны;
Жары аынны пайдалану коэффициенті дісімен лампа уатын анытаймыз. Негізгі формула
(3.3)
мндаы, Fn – лампаны жары аыны, лм;
En – нормативтік жарытандыру, ак,
S – жарытандыруды біркелкі еместік коэффициенті;
Z – ор коэффициенті;
N – жары аынын пайдалану коэффициенті, шамны типіне байланысты, таы да тбеден, абырадан, еденнен жарыты шаылысу коэффициенті (Sпот, Sст , Sрп) жне блме индексі і-ді де атысы бар.
Блме индексін келесі формулада:
мндаы, S – блме ауданы, м2;
hр – есептік биіктігі, м;
а,в – блмені ені мен зындыы, м;
Лампаны жары аыны, Fл:
йрек орасындаы шамдар пайдалану жадайын ескере отырып, жары аыныны орын 60% есебінен алу керек.
оршаан орта жадайын, ндіріс технологиясын ескере отырып е жаын жары аынды стандартты ПБР40-1, 
уаты 
Лампасын тадап аламыз. Бл жадайда кестелер мен есептеліп алынан мндер +20% –10% аралыында болу керек.
Белгіленген уат Руст-ты мына формула бойынша есептейміз:
мндаы, РН – лампа уаты, Вт, N – блмедегі шам саны
Меншікті уат
мндаы, Руст – белгіленген уат Вт;
S – блме ауданы, м2;
Тексеру ретінде жалпылай біркелкі болмаса жабы блмелерді белгілі жерлерімен не болмаса ашы аладарды жарытандыранда есептеуді нктелік дісі олданылады.
Жмыс бетіні белгілі нктесіне тсетін жарыты жарытандыруа тексеру ретінде есеп жргізгенде келесі формула олданылады:
(3.4)
мндаы, Fn – лампаны жары аыны, лм;
– осымша жары коэффициенті ( 
)
жаын шамдарды баылау нктесіндегі жалпы шартты
жары,
(3.5)
R3 – ор коэффициенті.
р жаын шамны шартты жарыын анытау шін ( 
) –ді блме жобасында шамдарды орналасу реті бейнеленеді. Жары аз тсетін баылау нктесін белгілеп алып сол нктеге е жаын шам аралыы d-ны анытап алады.
р шамнан тсетін жары сулесіні tg брышын А нктесіне тсетінін анытаймыз:
Тсу брышы 
НСПН типті шамны кеістікте жары таралуыны исыын келесі формула анытайды [4,5]:
р шамнан тсетін шартты жарыталыну
мндаы, 
– жары нктесіне тсетін жарыты анытаймыз:
Электротехникалы блім
Жобаны электротехникалы тарауына мыналар кіреді:
1. Жары аланны орнын тадау, орек дісін тадау. Оператор блмесіні абырасыны 1,5 м биіктігінде Що-1 сериясы Ру-8501 жары аланын орнатады.
2. Электржарыы сымны орналастыру дісі, сым маркасын тадауы АВВТ кабелі арылы іске асады. Ол ашы трде бекітілген, троста жне еденде имасы полиэтилен бырларында 
болып келесі болады.
3. Жары рылыларыны есепті уатын анытау. Топты линиялар есебін жргізгенде брі бір алыпты жанады деп есептегенде 
Сымдар имасын есептеу.
Бірінші топ сымдар имасыны есебі.
Кернеу жоалуыны е аз млшеріне сйкес е аз иманы сымдар есебін шыарамыз. Тадап алынан има ыздыруа тзімді, механикалы мыты болуы тиіс.
Кернеу жоалуына сйкес иманы есептеу.
(3.6)
мндаы, 
– моменттер осындысыны кші, кВт*м;
– кернеуді жоалуы шегі ПУЭ% бойынша 
;
С – тізбекке жне коэффициенті.
Механикалы мыты болатын сым имасы S=4 мм2 .
Егер кш біркелкі болатын сым имасы барлы шамдар біркелкі жне зара біркелкі аралыта десек осынды моменттік кш тсу нктесіне зынды арылы есептейміз.
(3.7)
мндаы, e0 – ортадан бірінші шамаа дейінгі аралы;
n – біркелкі уатты шамдар саны,
e – шамдар аралыы;
Механикалы мытылыты тексеру сымны имасыны формуласы.
ызуа тексеру.
Тадалан сымдар
(3.8)
мндаы, РРТ – бірфазалы топты пиниспеара тсетін кшті ПРА
газоразрядты лампаларды жоалатын уатты ескере
есептеледі, Вт;
– фаза кернеуі;
– бір фазалы топты есепті тоы 
Тарауларда уатты жоалуы
Шын мніндегі жоалулар шекті жоалулардан тмен 
есептік нктелері мына формуламен аныталады.
3.2 Кштік электр жабдытарды тадау
К тазалау транспортерді электр жетегін тадау
Берілгені:
N=14320 бас – йректер саны;
Lг=132 – клдене транспортер зындыы;
Z=4 – тулігіне жиналу саны;
Vг = 0,14 м/с клдене транспортерді озалу жылдамдыы;
tш = 0,46 – ырыштар адымы;
Zц.к. = 0,5 – к жинайтын шынжырлы транспортерді йкеліс коэффициенті
Fц.к.= 0,3 – бір зеншені жеткізгіштегі йкеліс коэффициенті;
Fп.к.=0,96-кні еденге, абыралара ажыздаы йкеліс коэффициенті;
Fп.ж.=0,963- кні еденге, абыраа зекшедегі йкеліс коэффициенті;
Рзак =154 – кні кедергісі р ырышта ырышымен абырасы арасындаы зекше;
ml=8 кг – ырыш тізбекті р 1м тсетін салмаы.
Кні бйір ырларына тсіретін ысымы салмаымыз жартысына те деп аламыз. Бір жинаанда 1,05-толы айналым жасалады.
Клдене транспортерді электрозалтышын тадау.
Клдене транспортерды залына жиналу кезінде кш біркелкі тспейді. Жинау басталанда кедергі моменті максималды, озаланда а азайандытан жинауды соында кедергі бас жріске те.
Жеткізгішті бос жріс кезіндегі кшін крейік:
Жеткізгішті кшпен істегенде осымша кшті анытаймыз
(3.9)
мндаы, mн.Т – кні уыздаы салмаы, бір жиналанда 
бас бір транспортора тн йрек саны; 
кг–бір йректе болатын кн салмаы;
кг
Бйір ырларына кні йкелісі;
(3.10)
мндаы, 
– 0,59,81 
– бйір абыралара кні ысымы.
Жеткізілетін кшпен істегендегі барлы максималды кші
(3.11)
Залдаы к тскен сайын кш азаюа байланысты сызыты заы бойынша кедергі моменті згереді.
озалтышты бойындаы кедергі моменті бос жріс кезінде.
(3.12)
мндаы, 
–берілген айналу жылдамдыыны балды брыш жылдамдыы.
– беромендегі ПК-і; 
– редуктор ПК-і; 
– ременді беріліс ПК-і.
Жеткізгіш максималды істегенде кедергі моменті.
(3.13)
Жеткізгіш жмысын тізбек жылдамдыы 1,05 толы айналымы бір жинаудаы анытаймыз.
Желдеткішке кш тсуді бір жиналымдаы диаграммасы 3.1 суретте крсетілген. Технологияа сйкес жеткізгіш тулігіне трт рет осады 
затылыпен жне 
озалтышты жмыс режимі ыса мерзімді айналмалы кернеуде жмыс істейді.
Cурет 3.1 Іске осу периодын ескерусіз клдене транспортер озалтышыны диаграммасы
озалтышты іске осылуы шін бірнеше айналым керек редуктордаы саылауларды табу шін жне блімдерді керілуін амтамасыз ету керек. озалтыш механикалы характеристиканы жмыс блігіне кшу керек, жне максималды кшпен жмыс істеуі керек [6,7,8].
Сонымен, озалтышты іске осу бос жрісте болады, іске осылуы шін арнайы шарттар керек жо. Алдын ала озаыш уатын ыса мерзімді кш тсуіне ыайлаймыз.
Эквивалентті моментті жне кді бір жинаандаы уатты озаышты іске осу шарттарынсыз анытаймыз.
(3.14)
мндаы, 
Алдын ала 4А90L4СУ1 типті озалтышты тадаймыз ауылшаруашылыы шін 
жне траты ызу уаыты Тн=35мин.
Жылу атты кш тсуін коэффициентін анытаймыз:
Механикалы арты кш коэффициентін:
(3.15)
мндаы 
– жылулы коэффициенті,
озалтыш уаты
жне 
режим уаытына арай озалтыш 4А80А4СУ1 типін ауылшаруашылы масаты шін тадаймыз.
Тадалан озалтышты арты нкте шыуын 
тексереміз.
озалысты максималды моментін
(3.16)
мндаы, 
мндаы, 
– озалтышты номиналды жылдамдыы.
4А80А4СУ1 озалтыш типі клдене транспортерды жмыс шартын анааттандыру керек.
4А71В4СУ1 маркалы клбеу транспортерды озалтышын тадаймыз.
Жргізіп – орау аппаратурасын тадау.
Клдене жеткізгіш озалтышы 
реберсибті емес ПМЕ-122 магнитті іске осышты тадаймыз, ТРН-10 типті жылу релесіні оранылан орындалуы бар, кернеу 380В. 
номиналды тогын жне озалтышын жне е лкен уаты 10кВт. Жылу ажыратышты номиналды тоы 
Сондытан, 
ыздыру элементіні жылу релесін тадаймыз. Клбеу ткізгішті озалтышы 
жне озалтыш уатыны лкен мні 1,1 кВт, себебі, 
; 
Жылу релесіні ыздыру элементі 
.
Автоматты ндіргішті тадаймыз.
Электрозалтышты жалпы жмыс тоы:
(3.17)
мндаы, 
–клдене жне тспелі жеткізгішті озалтыша байланысты экбибалентті тоы.
(3.18)
(3.19)
мндаы, 
жне 
– ПК жне клдене, ламалы жеткізгішті озалтышыны уат коэффициенті.
аламыз.
(3.20)
мндаы, 
– клдене жеткізгіш озалтышыны жіберу тогы.
Мндаы, 
клдене жеткізгішті ыса тйыталу озалтыш тогына осандаы тотын е аз шамасы.
бойынша автоматты ажыратышты абылдаймыз ВА-16-25-1И, номиналды топен 
озалтышты іске осу бойынша теді.
3.3 Кштік электр торабын жобалау
1. ПУЭ1-2-17 бойынша йрек орасындаы электр озалтыштар электрмен амтамасыз етуді сенімділігі дрежесі бойынша ттынушыларды 1 категориясына жатады.
2. йрек орасыны электрмен амтамасыз етілуі ферманы кернеу линиясы 0,38 кВ. –ты трансформатор подстанциясында жзеге асады.
3. йрек орасыны электр озалтышыны белгіленген электр кші уатын былай анытаймыз.
(3.21)
мндаы, Py – белгіленген уат, кВт
– і электр абылдаышыны номиналды уаты кВт
4. йрек орасыны электр озалтыштарыны электр кшіні уатын келесі атынастан анытаймыз:
(3.22)
Мндаы, 
– электр абылдаышыны уаты кВт;
– р абылдаышты белгіленген уаты бл максималды кш тудыратын жне ммкін болатын тсетін кште 0,5 с, кВт шін,
R3– белсенді уат бойынша электр абылдаыша кш тсу коэффициенті;
– электр абылдаышыны ПК-і;
– р электр абылдаышыны m белгіленген уаты блар
максмалды кшпен жмыс істейді 0,5 с кВт;
t – р электр абылдаышыны тотаусыз жмысыны затыы бл
жарты саатты максималды уат кші с(t<0.5c) кезінде
Барлы желдеткіштерді электр абылдаыштарыны максималды кш тсуіне ыпалын тигізеді R3=0,6
Берілгендері:
1. А100L6П 
2. А02-02-8/6/4УЗ 
5. Электр абылдаыштарды екі таратушы ондырыларды арасына былай орналастырамыз
1.ЩС-1 Электр абылдаыштар – 1,2,3,4,5,6,7,8,9,17,18;
2.ЩС-2 Электр абылдаыштар – 10,11,12,13,14,15,16,19,20,21.
а) ЩС-1 жне ЩС-2 электр абылдаыштарыны орнын белгіленген уатты анытаймыз
б) ЩС-1 жне ЩС-2 –ні есептік кшін анытаймыз
в) ЩС-1 жне ЩС-2 –ні есептік тогын анытаймыз
6. Кшті тізбекті орындау шін АВРГ маркалы кабелді тадаймыз, ол ысыш темірлермен бекіген, ал АПВ сымы болат бырлар ішімен жргізілген.
7. Ажыратыштар, аландар, магнитті іске осыштар еденнен 1,7 биіктікте орнатылады.
8. ЩС-1-ден абылдатыша дейінгі тарамдар зындыын анытайды.
8.1 №1,№2 электр абылдаыштарына зындыы 16м топты линия.
а) Электр озалтыша тарам – 8м
б) Перделі жылтуа – 6м
8.2 В4 топты линия жйесіне зындыы:
а) №3 электр абылдаышына дейінгі –25м;
б) №3 электр абылдаышынан №10 электр абылдаышына дейін –60м
в) №10 электр абылдаышынан №11 электр абылдаышына дейін –10м
топты линиядан электр абылдаыштара №3,10,11-3м ден.
8.3 Желдеткіш жйеге В3 жне В2 (электр абылдаыштар №4,6,8) топты линия зындыы:
а) №11 электр абылдаышына дейін –20м;
б) №6 электр абылдаышынан дейін –25м;
в) №8 электр абылдаышынан дейін –25м;
Топты линиядан №4,6,8 -ші электр абылдаыштара дейін 6м.
9. Бірінші топты есептік слбасын райтын ЩС-1
Cурет 3.2 ЩС-1аланынан оректенетін электр жабдытары
9.1 Топты желідегі жмыс тоын анытаймыз:
9.2 Топты желіні орау шін А3100 сериясыны автоматын келесі шартпен анытаймыз:
мндаы, 
– автоматты номиналды кернеуі жне электр рылыны кернеуі; 
– автоматты жне электр рылыны номиналды тоы; 
- автоматты жылу ажыратышыны номиналды тоы; 
жне 
– электр озалтышты іске осу тоы мен электромагнитті ажыратышты тоыны шашырауын ескеретін сенімділік коэффициенті (АП-50, АЕ-2000 жне А3700 автоматтары шін 
); 
– автоматты шетін шекті тоы; 
– автомат орнатылан жердегі максималды тоты ыса тйыталуы.
Осы жадайда жылу ажыратыш 
АЕ2000 автоматын тадаймыз.
9.3 Шекті ыздыру бойынша топты желі сымдарыны имасын анытаймыз.
Барлы маркалы ткізгіштер шін ажыратыш автоматтармен оралан жадайда топа кері атынасты сипаттамасы боланда
(3.23)
Мндаы, 
– тота кері атынасты сипатты боланда іске осылатын ажыратыш тоы,
9.4 Шекті кернеу жоалтуда топты желідегі сымдар имасын анытаймыз.
(3.24)
Мндаы, Р – учаскедегі уат, кВт;
е – учаске зындыы, м;
с – тізбекті кернеуге, фаза санына материалына байланысты сымны траты коэффициенті с=46;
Uком% – кернеуд34 шект3 жо5алуы Uком% =2.5%
Стандартты жаын мына F=4мм2 шешіледі сым имасын F=6мм2 деп аламыз, себебі F=4мм2 шекті ыздыру шін аз.
Топты желіні орындау шін АВРГ 1 
кабелін аламыз электр озалтышты тарамы шін АПВ3 
болат турбадаы сымды заслонканы ыздыру шін АВРГ кабелі 1 
9.5 Желдеткіш тарту жйесіні электр озалтышын басару шін ПМЕ сериясыны басару кнопкасын тадаймыз.
Магнитті іске осыштарды кернеу бойынша
ток бойынша ( 
) ыздыру релесіні тогы ( 
) бойынша тадап электор озалтышты номиналды тогына жмысыны рылысын сйкестіреді.
Осы шарт бойынша ПМЕ-122 магнитті іске осышты мынадай шартты аламыз:
Реле рылысыны тоын реттеу бранда мен реттегіштік брау арылы іске асады. Реттегішті (минус) -5 блімі сола, +5 блімі оа (плюс) шкаланы ноль белгісінен. р блігі жылу элементіні номиналды тоыны 5% сйкес.
Реттегішті сол жатаы шінші блікке орналастырамыз.
ндірісте басару кнопкаларын орындалуымен, трімен, формасымен, тсімен, итергіштерімен байланыс тізбектеріні санымен ерекшеленеді.
КУ-123-12М “Іске осу” жне “Тота” шрифті жазулы басару кнопкасын тадаймыз.
Сымдар имасын есептеу жне тадау, баса топты желілерін іске осу, ораныс аппаратурасыны, тарамдарыны есептері жоарыда крсетілгендей, орытындылары есеп кестесінде крсетілген.
9.6 Тарату рылысын тадайы. Тарату рылысын кернеуі, трі, оршаан орта серімен оранылуы автоматтарды саны мен типі жне топты сатандырышына байланысты тадалады. 
, автоматтар типі:
А3163 автоматтарымен ПР9232-309 тарату пунктін алайы.
кіріспе А3134 автоматы орнатылан.
10 ЩС-2 электр ттынушылары шін іске осу ораныс аппаратурасын жоарыда кретілгендей, орытындысы кестеде крсетілген.
11 14320 йректі йрек орасыны то тізбегіні есептік кестесін жоарыда есептік крсеткіштерді олданып жасаймыз.
12 йрек орасыны электр ралыны то кші згешелігін пайдалана отырып 3.1 кестесін трызамыз.
Кесте 3.1
Электр абылдаыштарды техникалы сипаттамасы
| № | Типі | Ном. куат, кВт | Ном. То, А | рылылар атауы. |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В8 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В7 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В6 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В5 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В4 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В3 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В2 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В1 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В9 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В10 | |
| 3.1 кестені жаласы | ||||
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В11 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В12 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В13 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В14 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В15 | |
| D100L6П | 1,1 | 3,2 | Вентжйесі В16 | |
| А02-62-8/6/4УЗ | 4,6 | 12,6 | йынды жйе П1 | |
| А02-62-8/6/4УЗ | 4,6 | 12,6 | йынды жйе П2 | |
| А02-62-8/6/4УЗ | 3,0 | 55,5 | Жылжымалы компрессор ПСК-35 | |
| А02-62-8/6/4УЗ | 0,6+0,6 | 3,2 | Торды бырлар ЭБ5 | |
| А02-62-8/6/4УЗ | 0,6+0,6 | 3,2 | Торды бырлар ЭБ5 |
3.4 Электрлік жктемелерді есептеу жне коректену кзін тадау
Трансформатор подстанциясын тадау жне сырты электр тізбектер есебі.
Ауылшаруашылы электрэнергиясында статикалы дістер олдану ке таралан, бл то кші млшерін анытаанда олайлы. Кпжылды зерттеулер негізінде ммкін болатын негізгі сипаттамалар аныталан, соларды кмегімен желілерді электр кшін есептейді, подстанцияларда ттынушы саныны кез-келген млшерін жоарыдаы діспен анытайды. Сол масатпен математикалы осындылардан ктілетін теорема жне дисперсия пайдаланылады.
Активті жне реактивті, кндізгі жне кешкі учаскедегі 0,38...110кВ линияларындаы есепті кш, солара сйкес подстанциялар линияларындаы 0,38...110кВ тізбектерді жобасын арастыранда, 10кВ ауданды электр тізбектерді слбаларын дамыту (АЭС), 35...110 кВ тізбектерді болашата даму слбаларын арастыранда мына формула анытайды:
(3.25)
(3.26)
мнда, Pi жне Qi – кндізгі жне кешкі кштерді ттынушы кірісіндегі орта мні (математикалы мні) I – желі учаскесінде, і – желілер подстанциясында, кВт, кВАР;
, 
– сйкес кшті орта квадратыны ауытуы кВт, кВАР;
– есепті сенімділік коэффициенті (амтамасыз ету) 0,975 ммкіндігінде 
Электр кштердін бл діспен есептеу шін, ферманы ттынушыларыны ммкін сипаттарын анытаймыз.
Сурет 3.3 «Мамет» шаруа ожалыыны йрек орасыны бас жоспары
Электр жктемесін санау шін бізді факультетте арастырылан, жарияланан бадарламаны олданамыз.
Жктеме ортасын анытау микрокалькулятор МК-56 3.3 кестесінде крсетілген, жмыс нсауы бадарламасымен 3.4 кестесі кмегімен іске асады.
Кесте 3.3
Жктеме ортасын анытау бадарламасы (Г, ПРГ)
| адрес | бйры | код | адрес | бйры | код |
| Cx | + | ||||
| П1 (хП1) | П2 (хП2) | ||||
| П2 (хП2) | ИПО (ПХ0) | ||||
| П3 (хП3) | |||||
| С/П | – | ||||
| ИП3 (ПХ3) | FL0 | ||||
| ИПa (ПХa) | 6- | ||||
| + | ИР1 (ПХ1) | ||||
| П3 (хП3) | ИП3 (ПХ3) | ||||
| ИПa (ПХa) | 6- | – – – – | |||
| ИПb (ПХb) | 6L | ИР1 (ХП1) | |||
| * | ИП2 (ПХ2) | ||||
| ИП1 (ПХ1) | ИП3 (ПХ3) | ||||
| + | – – – – | ||||
| П1 (ХП1) | П1 (ХП2) | ||||
| ИПa (ПХa) | 6- | ИП1 (ПХ1) | |||
| ИПс (ПХс) | 6c | С/П | |||
| * | БП | ||||
| ИП2 (ПХ2) |
Формула есебі: 
Кесте 3.4
Бадарламамен жмыс істеу нсауы (F, АВТ)
| № | Мазмны | Манды теру | Бйрыты орындау | орытынды |
| 1. | Бадарламаны енгізу | |||
| 2. | осындыларды тазарту | В/0, С/П | ||
| 3. | (П) кш тсу сандарын енгізу | В/0,п, (10) | ||
| 4. | П номерлі кш тсу мнін жне координатасын енгізу. | РП | Пa (ХПa), Хп Пb (ХПb), Уп Пс (ХПс), Сп | П-1 |
| 3.4 кестені жаласы | ||||
| 5. | П-1 номерлі кш тсу мнін жне координатасын енгізу. | РП-1 | Пa (ХПa), Хп-1 Пb (ХПb), Уп-1 Пс (ХПс), С/П | П-2 |
| 6. | 1 номерлі маыналы енгізілгеннен кейін бадарламаны іске осу. | Р1 | Пa, Х1 Пb, У1 Пс, С/П | Х |
| 7. | Индикатордаы мні ИП1 (ПХ1)=Х; ИП2 (ПХ2)=У; ИП3 (ПХ3)Рi |
Жктеме ортасын Х жне У осі бойынша координатасын анытаймыз (ферма жобасы бойынша)
Жктеме мні мен координаталары 3.5 кестесіне енгізіледі.
Кесте 3.5
Жктеме жне координаталар
| № | рылыс аты | Рм.в. Авт | Xi, м | Уі, м |
| Инкубатор | ||||
| йрек орасы 1 | ||||
| йрек орасы 2 | ||||
| йрек орасы 3 | ||||
| Тымды йректер орасы | ||||
| Тымды йректер орасы | ||||
| Жем гіткіш | - | |||
| Пеш блмесі | ||||
| ызметкерлер блмесі | ||||
| Балапандар орасы |
Есеп орытындысы: 
Жмысшы блмесі асындаы бос алаа трансформатор подстанциясын орналастырамыз.
Электр кші тсуін мына формула есептейді:
(3.27)
(3.28)
Электр кші тсуін МК-56 микрокалькуляторы кмегімен есеп бадарламасы жргізіліп, кестеде крсетілген бадарламамен жмыс істеу нсауы 3.6-кестеде бейнеленген [8,9].
Кесте 3.6
Электр жктемесін есептеу бадарламасы (F, ПРГ)
| адрес | бйры | код | адрес | бйры | код |
| Cx | 0Г | ИПО (ПХ0) | |||
| ПО (хПО) | + | ||||
| П1 | ПО (ПХ0) | ||||
| П4 | КИП4 (КПХ4) | Г4 | |||
| С/П | ИПВ (ПХВ) | 6L | |||
| Пb (ХХb) | 4L | ИПИ (ПХ4) | |||
| = = | БП | ||||
| Fx2 | |||||
| ИП1 (ПХ1) | ИП1 (ПХ1) | ||||
| + | 
| ||||
| П1 (ХП1) | ИРО (ХП0) | ||||
| Па (ХП1) | 4- | + | |||
| = = | С/П |
Реті: 
Кесте 3.7
Бадарламамен жмыс істеу нсауы
| № | Мазмны | Мнді теру | Бйрыты орындау | орытынды |
| 1. | Бадарламаны іске осу | |||
| 2. | осындыларды тазарту | В/0, С/П | ||
| 3.7 кестені жаласы | ||||
| 3. | Келесі жпты берілген мнін ендіру | 
| В С/П | 
|
| 4. | Берілген мн болмаанда, біткенде, жо ПК | |||
| 5. | Есептеу Р. | БП,21,С/П, РВ.рет.х |
Электр жктемесін есептеуге керекті маылматтар 3.7 кестесінде крсетілген [10,11,12].
Кесте 3.8
Электр кші тсуін есептеуге керекті мндер
| № | Ттынушылар | Рів. кВт |  кВт
| 
|  кВАр
|
| Инкубатор | - | - | |||
| йрек орасы 1 | |||||
| йрек орасы 2 | |||||
| йрек орасы 3 | |||||
| Тымды йректер орасы | |||||
| Тымды йректер орасы | |||||
| Жем гіткіш | - | - | - | - | |
| Пеш блмесі | |||||
| ызметкерлер блмесі | - | - | |||
| Балапандар орасы |
Есептеулер орытындысы: 
Толы уат: 
орек кзі бойынша инкубатор мен йрек орасы бірінші категориялы ттынушылар атарына кіретінін ескеріп, екі комплексті КТПН-160-10/04 райсысы толы уаты 
болатын типті трансформатор подстанциясын тадаймыз.
Ферма ішіндегі сымдар имасын 0,38 кВ сырты тізбегіні экономикалы интервалындаы сымдар имасын тадап аламыз, электр тізбегі учаскелерінде кернеу жоалуын анытаймыз [12,13,14].
Кесте 3.9
Сымдар имасы мен маркасы жне кернеу шыыны