азастан Республикасы кеден органдарыны алыптасу шежіресі
Республиканы кеден жйесіні алыптасуы наты тарихи: бір жаынан – Ода мемлекеттеріні ыдырауы, экономикалы дадарыс, екінші жаынан – егемендік алу жне туелсіз мемлекетті пайда болу жадайларында жзеге асырылды.
1991 жылы бізді мемлекет заманауи кеден ызметін руа кірісті. «азастан Республикасыны Кеден комитетін ру туралы» 1991 жылы 12 желтосандаы №539 Жарлы Президентті алашы жарлытарыны бірі болды.
Осы уаыта дейін республикада КСРО Министрлері Кеесі (Мскеу аласы)жанындаы Мемлекеттік кедендік баылауды бас басармасына тікелей баынан аза республикалы кедені, орас кедені, Гурьев кедені болды.
1991 жылы республика кеден органдарыны санын нерлым 150 адам ана рады. Егемен мемлекет ретінде азастан Республикасы рыланнан берізындыы 13 мы км-ді райтын «тны шекара» аталатын брыны КСРО мемлекеттерімен, одан баса бір жарым мы километрді райтын ытаймен шекарада кедендік баылау ажеттілігі трды. азастан Республикасы кедендік шекарасыны барлы периметрі бойыншакедендік жне шекаралы нысандылыты орындау шін бір де бір жайластырылан кедендік ткел болан жо. Сынама жне жеке ателік жолымен «жорыта» кеден ісін басынан бастап мегеруге мжбр болан р саланы мамандары кеден ызметіне келіп жатты.
Ел экономикасы иын жадайда трды, оамды жне леуметтік-экономикалы атынастарды згерістеріменатар елді мемлекеттік басару жйесіндегікеден ызметіні орны мен рлін айындауа тура келді.
Егемендік алан сттен бастап кеден ызметіні дамуын шартты трде мынадай кезедерге блуге болады.
1991 жылдан 1995 жыла дейінгі бастапы кезе де кеден ызметіні проблемаларын елеулі шиеленістірген ажетті занамалы базаны, дайындалан кадр рамыны, аржыландыруды болмауы жадайында жзеге асырылды. «азастан Республикасындаы кеден ісі туралы» азастан Республикасы Президентіні за кші бар жарлыы (1995 жылы маусым) абылданана дейін республиканы кеден ісі кп жадайда бір-біріне арама-арсы болатын 200-ден астам ртрлі жаттармен реттелді. Оны ішінде, кеден органдарында кадр жне трбиелеу жмыстарыны кптеген мселелері реттелмеді.
«азастан Республикасыны мемлекеттік кеден ызметі туралы» Р Министрлер кабинетіні 1992 жылы 19 апандаы №127 аулысы азастан Республикасы кеден органдарыны ызметін регламенттейтін алашы нормвтивтік актілерді бірі болып табылды. Кеден ызметі бірінші басшысыны мртебесі айындалан, лауазымды жалаылар мен дербес ататары шін стемаы млшері бекітілген. Сондай-а, аталан аулымен азастан Республикасыны Кеден кодексі абылданана дейін Бас кедендік басарма кедендік табыстарды 10 пайыза дейінгі клемін материалдыктермелеулер мен леуметтік-мдени іс-шаралар руа олдана алатынын белгілеген.
Кеден органдары алыптасуыны бастапы кезеінде басшылы ызметтік амтамасыз ету мселесімен оса, кадрларды трбиелеуге аса кіл блді. Осындай алашы ралдарды бірі Р аржы министрі Е.Ж. Дербісов 1993 жылы 26 шілдедегі бекіткен «азастан Республикасы Мемлекеттік кедендік баылау ызметкерлеріні тртібі туралы жары» болып табылады. Егемен елімізді баса мемлекеттік органдары арасында бл Жары алашылар атарында танылды. Бл, ел басшылыыны кеден органына, оны жеке рамына ынталы кіл блгендігімен тсіндірілді.
Кеден ызметіні одан рі даму кезеі«азастан Республикасындаы кеден ісі туралы» азастан Республикасы Президентіні 1995 жылы 20 маусымдаы№2368 За кші бар жарлыыны абылдануы болып табылды. Оны негізінде, азастан Республикасы кіметіні 1996 жылы 16 ыркйектегі аулысымен азастан Республикасы кеден органдары лауазымды тлаларыны ызмет ткеруі туралы ереже жне азастан Республикасы кеден органдары лауазымды тлалары Антыны мтіні бекітілді. Аталан Ережені абылдаумен ызмет ткеру, дербес ататарды беру тртібі, кандидаттара ойылатын аташарттар белгіленді, ызметтік тртіпті сатауа талаптарктерілуі регламенттенді.
1995 – 1998 жыл кезеінде кеден органдарында кадрлармен жмысты болашатаы саясатын айындайтын кадрлы-трбиелеу жмыстарыны басты баыттары бойынша біратар нормативтік актілер абылданды. Е алдымен, негіз ретінде ы орау органдарында олданылатын кадр жмысыны жйесі абылданды, сондай-а баса мемлекеттік органдарды о тжірибесі алынды.
Сыбайлас жеморлы кріністерді зады трде шектеуге, кеден органдары лауазымды тлаларыны арасында ызметтік тртіпті кшейтуге ммкіндік берген «Сыбайлас жеморлыа арсы крес туралы» 1998 жылы шілдеде абылданан азастан Республикасыны Заы Кеден органдарыны одан рі сапалы дамуына сер етті.
Ксіби жне тиімді кеден ызметіні жйесі мен бірыай кадр саясатын алыптастыран зекті ажеттіліктерге жауап беретін жаа кзарастарды айындаан1999 жылы абылданан «Мемлекеттік ызмет туралы» азастан Республикасыны Заы Кеден шін елеулі рл атаран келесі кезеі болды.
2000 – 2002 жыл кезеі кеден органдарын реформалаумен ерекшеленді, ол «азастан Республикасыны кеден ызметін реформалау бадарламасын бекіту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2000 жылы 22 арашадаы № 1746 аулысымен бекітілді. Осы бадарламаны басты масаттарыны атарында кеден органдары ызметіні материалды-техникалы базасын ныайту, занамалы жне ыты базасын жетілдіруден баса, аталан бадарламаны басты масаттарыны бірі кадр саясатын одан рі жетілдіру, рылымы мен штат санын отайландыру болды. Реформалау нтижесінде кеден органдары басшылы рамыны лауазымдарына орналасуды конкурсты жйесіні механизмі зірленді жне енгізілді. Кеден органыны олданыстаы рылымына талдау жргізілді, айталау функциялары алып тасталды, басару дегейлері арасындаы кілдіктерді блу жзеге асырылды.
Кеден ызметіні азіргі заманы даму кезеі «ы орау ызметі туралы» азастан Республикасыны Заын жзеге асыруа баытталан. Кеден органдарыны ксіби зегін алыптастыруа жне сатауа, ксіби даярлыы мен біліктілігін одан рі ктеруге, кадрларды сапалы іріктеуге жне орналастыруа, кеден органдары жйесінде ызметтік ттіпті жне сыбайлас жеморлы ріністерге арсы кресті ныайтуа баытталан кадр мселелері жніндегі іс-шаралар жзеге асырылуда.
Лауазымды тлалара талаптар жыл сайын артуда. Кадрларды сапалы жинатау бойынша жзеге асырылан шараларды нтижесінде кадр рамыны білім дегейі артты. Бгінде, жоары білімді ызметкерлер саны 90%-а жуыты райды.
Мемлекет басшысы мемлекеттік ызметкерлерді немі оыту жне біліктілігін арттыру туралы ойан талаптарын орындау барысындаРеспубликамызды кіметі Астана жне Атырау алаларында Оу-дістемелік орталытарын рды. Оу семинарлары мен біліктілікті арттыру курстары шеберінде лауазымды тлаларды даярлау, айта даярлау жне біліктілігін арттыру шін ажетті дістемелік жне оу базалары йымдастырылды.
Астана аласындаы Оу-дістемелік орталыына Дниежзілік кеден йымыны ірлік орталыы мртебесі берілді.
Оу-дістемелік орталытарыны барлы жмыс істеу уаытында оларды базаларында кеден органдарыны бес мынан астам лауазымды тлалары біліктілігін арттыру жне алашы даярлау курстарынан тті.
Алашы нтижесі 2011 жылы 1 шілдеден бастап азастан Республикасы, Ресей Федерациясы, Беларусь Республикалары арасында кедендік баылауды алып тастау болан Республикамызды кеден одаына кіруі Кеден ызметін дамытуды жаа белесі болды.Осыан байланысты, 2011 жылы шілдеде кеден шекарасы азастан-ресейучаскесінде кеден одаыны сырты периметріне кшірілген 580 штат бірлігін босатудыраан 32 кеден бекеті таратылды.
Сырты экономикалы ызметке атысушылар шін отайлы жадайлар жасалды, кеден одаы шекарасыны сырты периметріне ткізу ммкіндіктері артты.
Сыбайлас жеморлыа арсы шараларды кшейту масатында, барынша бейімсыбайлас жеморлы кріністерге негізгі сегменттері белгіленген азастан Республикасыны кеден органдарындаы сыбайлас жеморлыты тмендету жніндегі2010-2011 жылдара арналаніс-шаралар жоспарын іске асыру барысында Р М КБК-ні 2010 жылы 24 ыркйекте № 301 бйрыы бекітілді.
азастан Республикасы кіметіні 2011 жылы 31 наурыздаы № 308 аулысымен бекітілген 2011 – 2015 жылдара азастан Республикасындаы сыбайлас жеморлыа арсы рекет ету бойынша салалы Бадарламаны жзеге асыру бойынша іс-шаралар жоспарын орындау масатында Комитет траасыны 2011 жылы № 407 бйрыымен жоарыда аталан Жоспар мен Бадарламаны орындау жніндегі Комитетті іс-шаралар жоспары бекітілді. ызметтік-скери тртіп кшейтілді, сыбайлас жеморлы ы бзушылы, ылмыстар шін тртіптік тжірибе жніндегі жеке рам бойынша барлы бйрытар кеден органыны жедел отырысында аралады жне лауазымды тланы ол оюымен р ашы бекеттерге жеткізіледі.
Кеден органдарыны басшылыы ызметкерлерді леуметтік амтамасыз ету бойынша жмыстар жргізуде. Мысалы, азастан Республикасыны кіметі кеден органдары рылуыны 20 жылдыы кніне лауазымды тлаларды жалаысын ктерді, ызметкерлерді трын ймен амтамасыз ету мселелері жоспарлы негізде шешілуде.
Бгін, Кедендік баылау комитетіні траасы кеден органдарыны лауазымды тлаларына е басты – здеріні ызметтік міндіеттерін мінсіз жне жоары ксіби дегейде орындау, азаматтарды ыын адаалау, мемлекетті беделді кілі болу міндетінойды.
Егемен елімізді ткен жиырма ш жылына араса, тарихи жаынаносындай ыса мерзімдеазастанны кеден органдары зіні алыптасуында дамыан, озатты елдерді дегейімен атар лкен адам жасады. Наыз азастанды кеден азіргі заманы техникалы ралдарменжабдыталан, е жаа кеден технологиясын игерген кеденді білдіреді.
Кеденшілер ел басымыз Н.. Назарбаевты тарапынан олдау мен тсіністікті жыл сайын сезініп,зіні жауапкершілігімен жне сенімділігімен бізді республикамызды экономикалы ауіпсіздігін орауа дайын.