Стр. 4 - . Мсірепов аза солдаты

Стр. 2 - . Мсірепов аза солдаты

Упрощенная HTML-версия

К полной версии

Содержание

Стр. 1

 

Стр. 3

 

азастанны ашы кітапханасы

АБИТ МСІРЕПОВ

АЗА СОЛДАТЫ

РОМАН

БІРІНШІ БЛІМ

уелі келісіп алайы:

сіз еш нрсені жасырмаыз,

мен еш нрсе оспайын.

Жо, сіз еш нрсе оспаыз,

мен еш нрсені жасырмайын...

Удеміз осы болды...

Зытып келем, зытып келем. Артыма арай-арай зытып. Зытып келе жатаным— ашып

келемін, артыма арай беретінім— орып келемін.

Шаан шілдені ая кезі болар деймін... Пісіп алан а сілеуселер баяу теселіп, кідей

бладап, кейде жмса ана тізе сипайды да, кейде инесін адап алады. Сипаанда

таламай сипаса, инесін адарда екі сиратаы жара мен жарыты тауып алып адайды.

Кнні кзі жер бетінде шаншыла адалып, клеке тлтиіп, бауырыа кіpiп барады. Бар

ысты мені ойныма тыыландай айдай, шопыт омшаны екі олтыы ыж-ыж

айайды.

Елегізер жел де жо, еле етер н де жо, айнала апа тым-тырыс, тынышты. Желді

кнгі толындай жйткіп дамылсыз лпыран ккала саым ана ойнайды. Жерді

жарыы мен кде тптерінде бып отырып, ызыл сиратары сырт-сырт етіп, оыр

шегірткелер ана ысырып н салады. Намаз оып тран молдаа сап, р жерде

азытай адалан бірен-саран семіз араср суырлар крінеді.

ашуымны да, оруымны да балаа лайы себептері бар. Бір табын сиырды айдалаа

тастап, алаа ашып бара жатсаыз, екі кзііз алаандай болатын сияты. Бала да

болсам баташымын ой, сиырларым менен тылан со р сайды бойын рлей салан

аз ана егінге шйгіп барады.

Мен азір ондамын. «ліпті тая деп білмейсі» Деп, ауылды балалары мазатай беретін

еді, жазытрым олыма сиыршыны таяы тсті.

Енді естияр азамат болды... Мына таяты олыа ал осы ауылды сиырын енді сен

баасы!—деп аам Айдынали таяын маан статты да, зі ая-ебек іздеп алаа кетті.

Содан бері мен ш рет ызыл брышта болан жиналыса да атынастым. Ебекші

ретінде шаырылам ба, белсенді ретінде шаырылам ба, лде осы екеуіні маынасы

біреу-а па, ол кезде оны айыра алатын шама менде жо еді.

Бл ауылды, жиі отыратын жаы «колхоз боламыз» деп, сирегірек, шалая отыратын

жаы «болмаймыз» деп, кн ара крісетін кез. Ол керістерден не тсінгенім зіме де шала-

блдыр, йтеуір жиналыс болан тнні ертеіне пілдей боп шгіп жатан лкен пешті

уысынан табылатын едім. Ала боландытан «Алтай» дей салан зімізді крі тбет

мені сол жерден тауып алады да, ысылап жріп, еріксіз оятып йге алып айтады. йге

Стр. 3 - . Мсірепов аза солдаты

Упрощенная HTML-версия

К полной версии

Содержание

Стр. 2

 

Стр. 4

 

азастанны ашы кітапханасы

жеткенше біресе алдымды, біресе артымды орап, далатаумен болады. Кейде «естияр

азаматым-ау, жрт жиналан жерде йытап ала ма екен!» деп, рысандай да мінез

крсетеді.

Сол «естияр азаматыыз» бгін міне, алды-артына жалтатай арап, Гурьевке арай

ашып келе жатыр. Ойында сиыршыны таяын ліпті, таяына айырбастау да бар...

Одан аржаы араы, біра бар жасылы ала жатан келетінін біліп алан сияты.

Дл бгін аша жнелгенімні таы бір себебі бар: жазытрым, маан ауылды бір табын

сиырын тапсыранда, арыма аракк атпен жосылтып келіп, «басарма» маан мына бір

сзді мірді оындай адап айтып еді:

Бір торпа жоалса, он жыл сарайа амаймын! — деген.

«р ауылды з Адырапайы бар» деген секілді, бізді ауылды ендігі «Адырапайы»

осы арамрт басарма еді. Астынан аракк арымаы тспесе, олынан ырай сапты

дырау амшысы тскен емес. Жуан-жуан ту йрытан жасап жапсырандай едірейген

ара мрты сол бір жылдарда бйідей тксиіп, кр тгіп кетіп еді. Шынында арамрт лі

басарма да емес. «Бай жо — баранчук айдан болсын!» дегендей, колхоз лі рылан

жо, арамрт айдан басарма болсын! Колхоз бола аланда, оны басарма болу тгіл,

оп-оай алына оюы да екіталай. Біра ол аласапыранда лдеайда барып айтты да,

дырау амшыны екі бктеп стап, батыс жаты нсап трып:

зім барып айттым! Брі дрыс екен! Бердім ризалыымды! Бгіннен бастап

«айраты» деген ауыл жо дниеде! «айраты» деген колхоз боласыдар!—деді.

Кешкірым сасы жер йден тгіле шыып, тбеде тран жртты не жауап

айтаранын тыдаан да жо. Арымаын ксілте аядатып, йіне арай тартты.

зім барып айттым деп, ортадан сайлап жібергендей-а оттауын арашы!

Жетпей тран жеріміз осыны ризалыы боланы ой, сір! - деп, еркектер ызадан

жарылалы трса:

Осыны-а ожалыы бітпеді-ау! — деп, йелдер брырап жр.

Дегенмен арамрт лермен адам. айдаы иына сынадай ыстырылып, ауыл атынан

араласып, ыли кзге тсіп жреді. Кейбіреулер сеніп алады, кейбіреулер ыысы алады,

сонымен ол бізді ауылды «Адырапайы» болып болды. Жааы сапарынан кейін, лде

шыны, лде мазаы, йелдер оны «басарма» деп кетті. Мені жасымдаы балалар тілді е

алдымен шешесінен йренеді ой, балалар да басарма деп кеттік.

Бізді ауылда да не кп, блен али, тген алилар кп. Мені атым айырали болса,

аамны аты, анау-мынау емес тп-тура Айдынали болады. арамртты, шын аты

Ашыалы екен келе-келе мртына аруа онып, арамрт атанып кетіпті. Басарма»

атаналы келе жатыр. Басарма маайын крмесе де, осы атпен дниеден де теді-ау

деймін.

«Басарма» атаналы Адырапайды бар ызары сыртына теуіп, мрты едірейіп, кзі

алара тсіп, абаы ыртыстанып бет дегенііз ттас тксиіп кетті. Мен шін кз жетер

ккжиектен бергі жерде бдан кшті дірет те жо еді.

Енді артымнан сол дірет аракк ата мініп алып, ксілтіп уып келе жатан

сиятанады. Жтып оярдай ежірейген ала кзі, егін ортасында шйгіп жрген сиырларды

крмесе де, албатап ашып бара жатан мені кріп аланында дау жо... Алтынмен

Стр. 4 - . Мсірепов аза солдаты

Упрощенная HTML-версия

К полной версии

Содержание

Стр. 3

 

Стр. 5

 

азастанны ашы кітапханасы

араласа, іркес-тіркес біткен торы ала тістері кем мен шешемні ары-бергісін азбалаан

сздерді бршатай тгіп келеді. лаыма араккті жер солылдатан дбірімен бірге

«Он жыл сарайа амаймын!» деген арамртты аары да естілгендей болады.

Кейде мен соан ішімнен риза да болып алатын кездерім болатын еді. Сиыр баып жріп

жиырмаа келгенше, сарайда отырып жиырмаа келгенім тынышыра крінетін.

арамртты амайтын жері зіні сарайы болса ол бір бала біткенні арман ететін

сарайы, іші-тысы бірдей сыланан, апшы-апшы н дегенііз, арын-арын май

дегенііз, срленген азы-арта, жал-жая дегенііз иін тіресіп трады. Оны асында з

йім дегені шейін, бірдеме.

Он жыл сонда отырып шысам, жасым жиырмаа келеді, млдір ара кзді Аботаа сз

айтуа да жарап аламын. Біра Абота жиырмаа менен брын жетіп алып, мен сарайда

отыранда затылып кетіп жрсе айтем деген ой таы инайды. Рас, Абота менен ш

жас кіші. Біра «ызы рыра сенім бар ма!» дегендей, зырылдап жріп тез сіп кетіп,

жиырмаа менен брын жетіп жрсе, мені ктіп отырар ма йінде! Жетіп алатыны да,

жетіп алса— кетіп алатыны да даусыз сиятана береді.

Сондытан болу керек, тте, дние-ай, сол сарайа Абота екеуміз бірге амалар ма едік,

деп ойлаймын. ятыра болса да айта кетейін, селтиген ана брымы бар, латай секіріп

жретін, млдір ара кзді, аппа боландытан Абота атанып кеткен бала ызды мен

жанымдай жасы кретін едім.

Мені Абота да теріс крмейтін сиятанатын. Кейде бір жа ртымнан шымшып алады,

кейде темірдей тиетін ос ждырыпен кеудемнен тйіп жібереді, кейде мрнын шйіріп,

тілін крсетеді де жалт беріп йіне кіріп кетеді. Балалы шата мны брі де досты

белгісіндей крінеді. Аботада жас ботаны ерке сипаты мен жас латы ойнаы

мінездері бар. Бл екеуі ыр баласыны е жасы кретін серіктері.

Мен тезірек жиырмаа жетіп, Аботаны айттыруа кісі жіберсем-ау деген де арманым бар.

Оан жіберетін кісілерім де зір... «ызыл брышты» бастыы Ажыали мндай жмыса

таптырмайтын адам. Осы ірді ескілі-жаалы да тсеріні брі соны олынан теді.

ара елтірі бркімен екі тізесін оды-солды сабалап отырып, да болмасты да ылып,

осылмасты осып шыарады. Екінші бір сенерім — кооператив бастыы. Ол енді,

Лман кімдей данышпан адам... Крі мен жас осылып жатса, мны ол адам баласыны,

р кезде жастыа, жаара беруге мтылатын лы тілегіне апарып тірейді. Жас жігіт

мосалыра йелмен осылса, оны ол адам баласыны естиярлыа мтылуына апарып

тірейді. Екі жасты теін тауып осылуы — ол шін «Мы бір тн» ертегісіндей

шбатылан бір хикаяа айналады.

Соан байланыстырып, з басынан ткен бозбалалы гімелерін айтып кеткенде, талай

таа жетерлік мол орды барлыы сезіледі. Ол бірталай асыр мір сріп, талмай,

шаршамай ашы бола берген йлене берген адам сияты. Оны гімелері бл маайда

талай айтылан, жрт лаын мезі ылан гімелер болса да, тыдаушы жрт біріне-бірі

арап, жымиып ойып, таы да тыдай береді. Мал далада баында, баса ксіп аз, ескі

мінездерге кешірімі кп жрт тыдай береді.

Осы екеуі тірі транда бл ірдегі да тсер, ыз айттыру сияты жмыстар сенімді

олда. Кілі кеткен жері болса, бл екі ол бріп тседі. Бл екеуіне мен де сенулімін.

Сондытан біреуіні екі кре аса сиыры мен екі кре аса торпаына, енді біріні

тарыл ала сиыры мен оыр сиырына ерекше рметпен араймын. Кешке арай

табынымды ауыла айдап келгенде, бл екі йді сиырларын ораларына да кіргізе

кетем... Мені алдымда тран е иын бел — тезірек жылжып жиырмаа жету. Кейде ме