Азастан Республикасындаы халыты леуметтік орау жйесіні азіргі жадайы
Азастан Республикасындаы халыты леуметтік орау жйесіні азіргі жадайы.. 2
Леуметтік орауды азіргі жйесі 2
Елбасы Жолдауында халыты леумметтік жадайын жасарту масаты кзделген. 3
Елбасы Жолдауында халыты леумметтік жадайын жасарту. 4
Азастан Республикасыны Халыты леуметтік орау тжырымдамасын малдау туралы 6
Азастан Республикасыны халыты леуметтік. 8
Орау жйесіні азіргі жай-кйі 8
Азастан Республикасыны халыты леуметтік. 9
Орау жйесін дамытуды негізгі баыттары.. 9
Мiрде атерлер туындаан кезде леуметтiк. 11
Орауды негiзгi тетiктерi 11
Артайан кездегi леуметтiк орау. 13
Аз амтамасыз етiлген азаматтарды леуметтiк орау. 13
Леуметтiк орау жйесiн ыты жне. 14
Халыты леуметтiк орау жйесiн аржылы жне. 14
Институционалды амтамасыз етудi 14
Жетiлдiру баыттары.. 14
азастан Республикасындаы халыты леуметтік орау жйесіні азіргі жадайы
Біраз алдыы уаыта дейін азастанда брыны одатан алан халыты леуметтік орау жйесі болатын. Былайша барлы жйе мемлекеттік болатын жне зі екі блоктан рылатын: леуметтік сатандыруды мемлекеттік жйесі жне мемлекеттік леуметтік амтамасыз ету.
азіргі леуметтік орау жйесінде толы ынтыматасты жне мемлекеттік институтарды атысу дегейі басым да, ынталандыру дегейі тмен.
рамына азастанда кіретін халыаралы ебек йымы леуметтік орау жйесін олданылатын шаралар жиынтыы деп арастырады, оан мыналар кіреді: лайыты тленетін, траты ебек ызметін алыптастыру; леуметтік сатандыру механизмдері арылы негізгі леуметтік ауіп-атер туындаан жадайда оны алдын алу немесе пайданы жартысын тркілеу; леуметтік сатандыру жйесіні мшелегіне енбейтін лсіз топтара леуметтік кмек механизмдерін сыну; азаматтарды білім жне медициналы кмек сияты негізгі ытар мен ызметтерді пайдалану ммкіндіктері.
леуметтік орау жйесіні санды крсеткіштері белгілі бір дрежеде экономикалы даму дегейіне, ал екі жаты зара келісімге келу дегейі, мемлекеттік институтты атысуы жне алыптастыру дегейі тадалан леуметтік-экономикалы моделге байланысты.
Бірдей дрежеде дамып келе жатан елдерде тарихи, мдени, саяси жне баса да факторлар трысынан леуметтік орау жйесін йымдастыруда екі жаты зара келісімге келу дегейлері мен мемлекеттік институттарды атысу дегейі р трлі дрежеде болады.
леуметтік орауа ие болу ыын алу жарнаа емес, ауіпті жадайды туындау уаытына байланысты боланкезде, екі жаты толытай ынтыматастыы жарна мен тлеме арасындаы байланысты болдырмауы ммкін, аржылы ысымды барлы салытлеушілер ктереді, ал леуметтік кмек алуа барлы азаматтра ылы. Мндай жйеде пайданы блу механизмі жне бірден-бір аржы кзі мемлекттік бюджет, ал йлестіруші мемлекет болады.
Толытай ынтыматасты аидасына негізделген жйелер барлы азаматтара бірдей, тмен дегейдегі леуметтік кмек крсетеді.
Ынтыматасты шектеулі болан жадайда тлем алу ыы адамны енгізген жарнасына байланысты. детте, мндай жйе жмысшылар мен жмыс берушілерді салымы есебінен аржыландырылады, жарна клеміне байланысты тлем аы алу ыына салым салан азаматтар ана ие болады (немесе жмыс берушісі олар шін аша блсе). детте, мндай жйелер белгілі бір леуметтік топтара осымша кмек береді. Мысалы, жмысшыларына немесе наты бір ебек жымына.
Сонымен атар, рбір азамат жеке алымдардан алынатын, сондай-а леуметтік ауіп тнгенде тленетін тлемдермен байланысты жйеде ынтыматасты крінбейді.
леуметтік орауды азіргі жйесі толы ынтыматасты иеленуді аидасы мен мемлекеттік атысуды жоары дегейі мен тмен лшыныстармен сипатталады.
Толы ынтыматастыты аида негізнде мгедектерді, жмыссыздарды асыраушысынан айрыландарды жасыны лаюына байланысты адамдарды леуметтік амтамасыз ету йымдастырылан. Барлы азастан Республикасыны азаматтары шетелдіктер мен азаматтыы жотар мен азастан Республикасыны территориясында траты трып жатырандар леуметтік ауіп жадай туындаанда жмыс істеу ммкіндігіне жне жарнаса арамастан, барлыына бірдей мемлекеттік тлемдер беріледі, замен жне халыаралы келісімшартта арастырылмаса ана жзеге аспайды. Сондай-а экономикалы нормативтерді жотыынан тлемаыларды араатынасы жойылады. Нтижесінде крсетілетін леуметтік кмекке араанда жмыса жарамды блігі тмен кмекаы жйеге атысы жо азаматтара алады.
Республикамызда ынтыматастыты шектейтін жне жмыс жасаушыларды осымша оранысын амтамасыз ететін жйе жоты асы.
Ынтыматастыы зейнетаы жйесі – артты кезедегі амтамасыз ететін жалыз трі, ол жйеге атысты белгілі бір лшыныстары бар атысушыларды негізінде рылан.
Замен белгіленгендей, сондай-а ажетті таратуды ажет етпейтін фактора байланысты леуметтік ауіп тнген жадайда ерікті амсыздандыру арастырылан.
аржылы жне леуметтік оауды жалпы алыптасан жйесі мемлекет негізінде жзеге асырылады. Заа байланысты белгілі бір топ адамдарына мемлекет есебінен леуметтік кмек сынылады, жйеге атысу дегейі жинатаушы зейнетаы жйесін есептемегенде тмен дрежеде леуметтік орауды аымдаы жйесі мен оны тиімді жйеге асуына кедергі келтірген негізгі кемшіліктер:
· жетілдірілмеген занама: леуметтік саланы реттейтін занама, леуметтік атерлер мен тлемдерге негізделмей, кбіне леуметтік тлемдер трлері бойынша алыптастырылан, сондытан крделі жне аны емес;
· леуметтік кмекті алу ыын жзеге асыратын, экономикадаы формальды секторды ызметкерлеріні басымдытарыны жотыынан жеткіліксіз ділдік пен тмен дегей туындайды;
· айындыты жеткіліксіздігі: дербес сйкестендіру жйесі немесе жрдемаыларды алу мен блу процесін адаалау шін дерекорды алыптасу сатысында болуы.
олданылып жрген жйені сатау ызмет параметрлеріні нашарлауына жне леуметтік орау міндеттеріні тмендеуіне апарып соады.