Елбасы Жолдауында халыты леумметтік жадайын жасарту масаты кзделген
Елбасымыз азастан халына арнаан Жолдауында мемлекет дамуыны басты баыттарын айындап берді. Экономиканы ктере отырып, леуметтік жадайды жаырту мселесінде негізгі баыттарды бірі – уатты азастан. Халыты л-ауаты, леуметтік жадайыны жасаруы ол экономиканы дамуына тікелей байланысты. азіргі нары жадайында экономиканы згеріп отыруы, заман аымынан алмай жмыс жасау, аржы леуетін икемді пайдалану тек ана елімізді ішінде емес, лемдік дегейде толандырып отыран мселе. Мемлекет басшысы экономикалы жадайымызды жасартып, оны ала арай бастыруды жолдары туралы биылы Жолдауында те тере тоталып тті. Бізді кешенді трде жзеге асырып жатан индустриалды-инновациялы даму бадарламамыз бар. Онда ірлерді з ммкіндігіне байланысты дамыту масаты кзделген. йткені р ірді зіні даму рдісі бар. Сол арылы ндіріс орындары рылып жатыр, ол инновациялы трде дамып, жмыс орындары ашылып, экономикамызды дамытуа з лесін осуда. Мны брі халымызды леуметтік жадайын жасартуа баытталан. Былтыр индустриалды-инновациялы даму бадарламасыны орытындысы шыарылды. 2010-2011 жылдары 389 жоба іске асырылып, 90 мы жмыс орыны ашылды. Жаа іске осылан ксіпорындар 2011 жыл мен 2012 жылды 1- тосанында 680 млрд тегені німін ндірді, бл жалпы нерксіпті 7 пайызын райды.
рине, ір дамымай, бізді елімізді ркендеуі ммкін емес. ір жаарса, е бірінші жмыссызды азаяды жне адами капиталды дамытуа жол ашылады. Ол да осы Жолдауда крініс тапты жне Президент соан орай кіметке лкен тапсырма берді. Жаа жмыс орындарыны ашылуы, жаа нерксіпті рылуы, оны шыаратын німдеріні сапалы болып, сырты экономикада бсекелестікке абілеттілігі жоары болуы жне німні зіндік ны тмен болуы те маызды. Ол шін адами капиталымыз да бсекелестікке шыдап тра алатындай болып дамуы тиіс. Сондытан да халымыз «Ел боламын десе, бесігіді тзе» деген. Осы орайда болаша рпаты бесіктен бастап жаа заман талабына бейімдеп, дайындауымыз керек. Ол шін жас рпаты денсаулыы мыты болуы ажет. Сол себепті Елбасы денсаулы мселесіне кп кіл блуіміз керек екенін айтты. Одан кейін дене трбиесі мен білім беру мселесіне де ерекше кіл блу керек. Ол шін не жасау керек? Ол шін материалды базаларымызды мытап, кбейтуіміз керек. Оны зін бала-башадан бастау керек. Сондытан осы мселелер ала ойылып отыр. Неге десеіз, жаа оамда мамандар керек жне орта буынды техникалы мамандар кбірек ажет. Соны барлыы адами капитала келіп тіріледі. Осы мселе лкен жола ойылан.
Елбасы Жолдауында халыты леумметтік жадайын жасарту масаты кзделген. Онда ол жетімді баспана мселесі ктерілді. Трындара басты ажеттілікті бірі й-жай, сіресе, жастарды трын йге сранысы жоары. Президент з Жолдауында осы мселені шешу шін кімет алдына талаптар ойды. Елімізде жылына 6 млн. шаршы метр трын й салып отырса, соны 1 млн. шаршы метрі жала беру тсілімен блінеді. Бл те орынды, уаытылы ктерілген бастама. Осы мселені шешпей, ала ойан міндеттерді орындауды да тежелуі ммкін. Сондытан Елбасы кіметке экономикалы жне леуметтік мселені барлыын жан-жаты арастырып, оны орындау жнінде тапсырма берді. Президент Жолдауындаы тапсырмаларды іске асыру шін Парламент «2012-2014 жылдара арналан республикалы бюджет туралы» заа згерістер мен толытырулар енгізуді кздейтін за жобасын абылдады.
Сондай-а, Президент з Жолдауында шаын алаларды дамыту жнінде кіметке арнайы тапсырма берді. йткені, шаын алаларды экономикалы дамуы те крделі мселе. Брыны Кеес кіметіні уаытында шаын алалар экономиканы бір саласына ана баытталан мекен болып алыптасып еді. азіргі уаытта жан-жаты дамыан нерксіп орындарын ашып, оны стіне инфрарылымын жасартып, шаын жне орта ксіпкерлікті дамытып, кп клемді р тарма бойынша жйелі дамыан экономикалы ала болып алыптасуына жол ашу керек. Шаын алаларды экономикамыздан, нарытан тыс алып ойан жадайлары бар. Оларды дамыту шін аржы керек. аржыны жмсау шін сол аланы ерекшелігіне байланысты зірленген озы жобалар жасалуы тиіс. аланы ркендеуі шін оны инфрарылымын жаарту ажет. Яни, ауыз су, энергия уаты, автоклік жолдары, бала-баша, мектеп, емхана, аурухана, спорт кешендері, мдени орындар секілді леуметтік нысандар талапа сай салынуы керек. Мны барлыын экономиканы дамуына сйкес, шаын алаларды леуметтік саласында тиімді болып, заман аымынан алып оймайтындай ылып атаруымыз керек деп ойлаймын. ш жылды бюджет Мжілісті арауына келген кезде біздер осы шаын алаларды дамыту мселесіне кбірек кіл блдік. Неге десеіз, бл алаларды барлыы ірлерде орналасан, ал ір дегеніміз – елімізді тірегі мен болашаы. Сол себепті бл алалар лбетте экономика дамуыны екпінді бір жолыны жанартылан баыты деп есептеу керек.
Жолдауда жастар мселесіне де ерекше кіл блінді. Оны ішінде ауыл жастарыны жмыспен амтылуын ерекше атап тті. Себебі, азіргі тада ауылды жерде 47 пайыза жуы халымыз трады. Барлыымыз да ауылдан шыанбыз. рине, ауылды мселесі тіптен блек.
Е біріншіден, Президент ауыла олдау жасау шін ксіпкерлікті дамытуа шаын несиені ол жетімді ылу керек екенін айтты.
азіргі жадайа назар салса, мысалы, ауыл шаруашылы німдеріні 80 пайызы шаын шаруашылытардан, й шаруашылыынан ндіріліп отыр. Біра та нары боланнан кейін, ол бсекелестікті талап етеді. Бсекелестікке шыдау шін рине бірігу керек. Кооператив рамыз ба, таы баса бірлестіктер рамыз ба, ол енді алдаы тран лкен міндеттерді бірі. Ал ауыла е бастысы ол жетімді несиелерді жеткізуіміз керек. Ол ауылдарда ксіпкерлікті дамытуа жол ашатыны сзсіз. р отбасы ол жетімді шаын несие алатын болса, рбір шаыраты дулеті артады. Мжіліске осы мселелерді реттеуге баытталан за жобасы келіп тсті. Ол за актісінде кптеген мселелер арастырылан.
Шаын несиені ол жетімді ылу шін е бірінші не керек? уелі кімшілік кедергілерді азайтуымыз керек. Бізді ауылды адамдары е басты-басты жаттарымен барып, шаын несиені алуа ол жеткізе алатын жадайды за трінде жасауымыз керек.
Екінші мселе – несиеге ойылатын кепілдік. Ауылда не бар? р йді бау-башасы болуы ммкін, орасы мен малы бар, сы бар. Сондытан шаын несие алу шін кепілге ойылатын млікті клемін лайтып, автоклігін не малын сала ма, таы баса мліктері бар ма, ауылды жерлерде за трінде мліктерді кепілдікке оюа ммкіндік жасап, жол ашылуы шін атсалысып жатырмыз.
шінші мселе ауыл адамдары ндірген німін делдалсыз нарыа шыара алатын жадайа ол жеткізуіміз керек. Ол шін не істеуіміз керек? Ол шін трындара олайлы сатып алу кооперативтерін ашу ажет. Мысалы, бір бидон стті жз адам болып тасымау керек, рбіреуі бір бидоннан бір жерге келіп тапсырып, бір нктеден нарыа шыаратын орталыа жеткізуіміз керек. Ол, біріншіден, ауыл жртшылыына німді кбейтуге олайлы. здері шін де, ел шін де ауылдытарды німді кбейтумен айналысаны ажет. Сату жаына келгенде оларда ешандай кедергі болмауы тиіс. Яни, оларды німін делдалсыз алатын орындарды ашса, онда ауыл шаруашылыы німдері бізді трындара олайлы баамен келеді. Ттынушылар экологиялы таза, баасы ол жетімді німді алады. Осы мселені шешуіміз ажет. Сонда бізді ауылда жмыс орындары ашылады, жастара жмыс табылады. Содан кейін барып ауылды леуметтік жадайы да жасарады. Осы мселеге Елбасы Жолдаудаы оныншы баытында арнайы тоталып тті.
Ауыл шаруашылыын дамыту, оны ішінде ауыл трындарына жеілдік ретінде шаын несиені ол жетімді ылу, сол арылы ксіпкерлікті дамытып, нарыа айналдырып, жмыс орындарын ашып, сол арылы леуметтік жадайларын жасартып, ауылды дгелетіп кетуге толы ммкіндік бар деп ойлаймын.
Жалпы, осы ірлерді дамуы туралы, экономиканы р тараптандыруа келген кезде брі де жергілікті зін-зі басару мселесіне келіп тіреледі. Себебі, экономиканы дамуына байланысты басару жйесі де згеріп отырады. Ол тпкілікті бір орында атып алмайды. Неге десеіз, азір нары кезеі р жадайда згеріп, былып отырады. Ол шін басару жйесі де икемді болып отыруы керек. Осы орайда бдан 2-3 жыл брын «азастан Республикасындаы жергiлiктi мемлекеттiк басару жне зiн-зi басару туралы» азастан Республикасыны Заына згерістер мен толытырулар енгізілді. Ол За азастан Республикасыны Конституциясына сйкес жергiлiктi мемлекеттiк басару жне зiн-зi басару саласындаы оамды атынастарды реттейдi, жергiлiктi кiлдi жне атарушы органдарды зыретiн, ызметiнi йымдастырылуын, тртiбiн, сондай-а мслихаттар депутаттарыны ыты жадайын белгiлейдi.
рине, азіргі заман баса, брыныдан оамымыз да, нары та згерді, экономикамыз да згерді. Мысалы, азіргі жадайда зін-зі басару мселесі зірше аудана дейін ана жетіп, маслихаттар дегейінде тоталды. зін-зі басаруды жзеге асыру республикалы бюджеттен тскен аржыны трансферт арылы бліп, ірде алатын салы жйесін ретке келтіріп отыруды амтиды. Бл мселені маслихат депутаттары жергілікті атарушы билікпен аудан дегейінде шешу азірше алып отыр. Ал біра біз енді ауылды дегейге тсетін жадайа жеткен сиятымыз. Ауылды дамытамыз деп жатанда, оны зіні аржысы болуы керек, оны тиімді блу шін, оны салы базасыны ныаюы шін, оны рмен арай дамыту шін, жергілікті орын оан ынталы болуы керек. Мселен, салы жинаса, соны аншасын ауылды жерде алдыру керек, ауданды клемдегі лесі анша, сондай-а облысты клемде анша алдырамыз? Соны брін за трінде реттеген жн. Содан кейін барып республика клемінде алдыруымыз керек. Осыны рет-ретіне келтіріп, зіні дамуы мен баытына байланысты, жоспары бойынша тпкілікті шешу шін бір лестіретін кез келген сияты. Сондытан зін-зі басару заы Парламентке келетін болады деп ойлаймын. Сонда осы мселе тпкілікті трде амтылып, ауылды округке дейін жеткізу мселесі аралады деп ойлаймын.
Сайып келгенде, мірді зі бір орында трмайды. Елді жадайы да, лем де згеріп, дамып отырады. Сондытан бізді елімізді лем дегейіндегі жетістіктері бар. Сол табыстарымызбен шектеліп алып оймау шін Елбасы зіні Жолдауында лемдік дегейде даму шін, зге елдерді шаында алып оймау шін брімізде атсалысып, алдын-ала жобалап, осы лемдік нарыты бір белді ортасында наты тру шін арышты адамдар жасауымыз керек екенін айтты. Ала ойан міндеттеріміз орындалса, лбетте, біз лі де талай рет елімізді даын лемге шыара аламыз.