Мліметтер базасыны рылымы

Мліметтер базасы (франц. base, грек. basіs – негіз) – за мерзімге сатауа (детте, компьютерді жадында), деуге жне кнделікті олдануа арналан деректерді (мліметтерді) реттелген жиынтыы.Жазба деректерді реттелген жйеге келтіру адамзат мдениетіні ажырамас белгісі болып табылады. Компьютерлік дерекорды негізін трлі кестелер, каталогтар, телефонды кітаптар, кнтізбелер, карталар мен атластар, ртрлі картотекалар, анытамалы басылымдар, жаттар, т.б. руы ммкін.

Апарат орын бір жерге шоырландыру (ЭЕМ-ні жадында) апараттарды сатауды рі оны толытырып отыруды амтамасыз етеді; ал орталы ЭЕМ-мен желілік байланыс арылы апаратты траты рі жылдам алуа болады. Компьютерлік дерекор деректерді сатауды, реттеуді, іздеуді жне ЭЕМ-ні сырты рылыларына жіберуді амтамасыз ететін белгілі бір файлды жйеге сйенеді. Пайдаланушылар мен дерекор арасындаы арым-атынас дерекорды басару жйесі арылы жзеге асырылады. Басару жйесі пайдаланушыны сранысын абыл алады да файлды жйеге ажетті бйрытар беріп, апаратты хабарды пайдаланушыны олдануына ыайлы трге келтіріп береді.

Дерек алмасу бірлігі ретінде арнаулы жазу лшемі абылданан. р жазуды рамында зіндік таырып немесе осы жазуды іздейтін кілт («кілттік сз») болады. Жазу таырыптары дерекорды мазмны іспетті анытамалы кестелерге біріктіріледі. Кілттер мен анытамалы кестелер жасау дерекордаы апараттарды іздеу мселесін толытай автоматтандыруды амтамасыз ететін формальды ережелерге баынады. Дерекора згерту енгізу рі толытырып отыру компьютерлік желі кімгерлері арылы орындалады.[1]

Мліметтер - апаратты рамдас блігі. Тіркелу дісіне сйкес мліметтер р трлі тасуыштарда саталады жне тасымалданады. Е ке тараан мліметтерді тасуыш ааз болып табылады. Затты оптикалы асиеттеріні згерісі лазерлік сулелерді кмегімен жазылатын тасуыштар CD - ROM - да олданылады. Магниттік асиеттерді згерісін олданатын тасуыштар ретінде магниттік таспалар мен дискілерді алуа болады.

Базаа ешандай мліметтер енгізілмеген жадайда да ол мліметтер базасы болып ала береді. йткені онда мліметтер болмаан кнні зінде де, андай да бір апарат бар - бл мліметтер базасыны рылымы. Ол мліметтерді енгізуді жне сатауды дістерін анытап береді. Мліметтер базасы кптеген объектілерден трады, біра соларды е негізгісі кесте болып табылады. Е арапайым мліметтер базасы бір ана кестеден трады. Сйкесінше, е арапайым мліметтер базасыны рылымы сол кестені рылымымен аныталады.

Біз білеміз, екі лшемді кестені рылымы жолдар мен баандардан трады. Оларды аналогы ретінде арапайым мліметтер базасында рістер мен жазбаларды аламыз. рістерді рамы мен асиеттерін згерту арылы, мліметтер базасыны рылымын згертеміз. Егер мліметтер реттелген, яни андай да бір берілген рылыма сйкестендірілген болса, онда олармен жмыс істеуді автоматтандыру оайа тседі. Мліметтер рылымыны негізгі ш трі бар: сызыты, кестелік, жне иерархиялы.

Мліметтерді сызыты рылымы дегеніміз рбір элементті адресі мен нмірі бір мнді аныталан реттелген рылым. Сызыты рылыма мысал ретінде тізімдерді алуа болады.ЭЕМ (электронды есептегіш машиналарды) маызды ерекшеліктеріні бірі апаратты мол клемін сатау жне деу, сонымен бірге мтіндік жне графикалы жаттар (суреттер, сызулар, фотосуретгер, географиялы карталар) ана емес, жаанды жйе, дыбысты жне бейнефайлдарды беттері де жинаталады. Бл ммкіндіктер мліметтер базасыны кмегімен іске асады.

Мліметтер базасы (МБ) - белгілі бір арнаулы ауыма атысты млтеттерді баяндау, сатау мен амал-тсілдермен сата білуді жалпы приииптерін арастыратын белгілі бір ережелер бойынша йымдастырылан млімет-терді жиынтыгы. Адамны атысуы ытимал, автоматты ралдармен деуге жарамды трде сынылан апарат мліметтер ретінде тсініледі. Араулы ауым ретінде наты зерттеуші шін ызыты наты лемні блігі тсініледі.арапайым МБ мысалы ретінде телефон аныамалыын, поездар озалысы кестесін, ксіпорын ызметкерлері туралы мліметгерді, студенттерді сессия тапсыру орытындылары жне т.б. атауа болады.

Электронды МБ-сыны басты асиеті - апаратты тез іздестіру мен срыптау (іріктеу), сондай-а берілген форма бойынща есепті арапайым трлендіру (жасау) ммкіндігі. Мысалы, сына кітапшаларыны нмірлері бойынша студенттерді аты-жндерін оай айыруа болады немесе жазушыны аты-жні бойынша шыармаларыны тізімін жасауа болады.Мліметтер базасын басару теориясы дербес пн ретінде шамамен аланда XX асырды 50-жылдарыны басынан бері дами бастады. Осы уаыт ішінде белгілі бір іргелі ымдар жйесі калыптасты. Оларды біратарын келтірейік.Объект деп малматтары мліметтер базасында саталатын апаратты жйені элеметтері аталады.Атрибут - объектіні асиеттерін апаратты бейнелеу. рбір объект атрибуттарды кейбір жиынтыымен ситатталады.Млметіперді басты элементі деп млметтерді баска элементтеріні мндерін аныктауа ммкіидік беретін осындай атрибут аталады.Алашы кілт - объектіні (жазбаны) рбір данасын біреей трде жаастыратын атрибут (немесе атрибуттар тобы), Екіншіреттегі кілт - бірнеше жазбалар (объект даналары) шін мні айталанатын атрибут (немесе атрибуттар тобы). Ен алдымен, екінгиі реттегі кілттер жазбаларды іздестіру операцияларында олданылады. Мліметгер базасы ымымен мліметтер базасын басару жйесіні ымы тыыз (МББЖ) байланысты.МББЖ - жаа база рылымын руа арналан программаны ралдар кешені, оны рамын толытыру, рамында барды редакиялау жне апаратпен крсетушілік (визуализация). База апаратын крсетушілік ретінде берілген критерийге сйкес бейнеленетін мліметгерді іріктеу, оларды ретгеу, сосын шыаратын рылыа беру немесе байланыс арналары бойынша беру.

Кез келген МББЖ мліметтермен трт арапайым операция орындауа ммкіндік береді:

кестеге бір немесе бірнеше жазбаны осу;

кестеден бір немесе бірнеше жазбаны жою;

кейбір рістерді бір немесе бірнеше жазбаларындаы мндерді жаарту;

берілген шартты анааттандыратын бір немесе бірнеше жазбаларды табу.

МББЖ-ны таы бір функиясы - мліметтерді басару. Мліметтерді басару ретінде, детте, мліметтерді рсат етілмей ол жетуден орау, мліметтермен жмыс режимін кп мрте пайдалануды олдау жне мліметтерді ттастыы мен йлесімділігін амтамасыз ету тсініледі.

Мліметтер базасын жіктеу. Мліметтер арасындаы байланыстарды орнату дістері бойынша былайша ажыратылады: Реляциялы, иерархиялы жне желілік МБ.Реляциялы МБ кесте трінде мліметтерді сынуды арапайым жне деттегі формасы болып саналады. Кптеген теориялар ішінде кестеге атынас (relation) термині сйкес келеді жне ол МБ-а осы атты берген. Ол шін дамыан математикалы аппарат - біріктіру, алу, азайту, иылысу, осу жне т.б. сияты математикалы операциялар айындалатын реляциялы есептеу мен реляциялы алгебра.Осы типтегі МБ жасауа американды алым Е. Кодд елеулі лес осты.Реляциялы МБ-ны жасы асиеті оны олдауды аспапты ралдарыны салыстырмалы арапайымдылыы, кемшілігі - мліметтер рылымыны атавдыы (ерікті зынды кестесіні жолдарын беруді ммкін еместігі) жне оны жмысы жылдамдыыны мліметтер базасы млшеріне туелділігі. Мндай МБ-а белгіленген кптеген операциялар шін барлы МБ арау ажетті болуы ммкін,

Иерархиялы жне желілік МБ айсыбір орта белгісі бар мліметтер арасындаы байланыстарды бар болуын кздейді. Иерархиялы МБ-да мндай байланыстар ааш-сызы жол (графа) трінде бейнеленуі ммкін, мнда биік шар бастан тменгі кішілеріне арай біржаты байланыстар ана болуы ытимал. Егер барлы ытимал сратар ааш рылымында бейнеленсе ана, бл ажетті апарата жетуді тездетеді. Апарат алуды ешандай баса срау салулары анааттандырмайды,Аты айтылан кемшілік желілік МБ-дан алып тасталды, онда (тым болмаанда, теориялы жаынан) «брімен барлы жаынан» байланыс болуы ытимал еді. Іс-тжірибе жзінде мны іске асыру ммкін болмаандыктан, кейбір шектеулерге жгінуге тура келеді.Мліметтерді рбір элементі рамында кейбір баса элементтерді сілтемесі болуы тиіс. Сол себептен ЭЕМ (электронды есептегіш машинаны) оперативті жне дискілік жадындаы едуір ресурстар талап етіледі.Кейбір МББЖ туралы мліметтер кестеде келтірілген.

Мліметтер базасымен жмыс режимі. Мліметгер базасын басару жйесіні екі жмыс режимі бар: жобалаушылы жне пайдаланушылы. Бірінші режим база рылымын ру немесе баяндауа жне оны объектілерін жасауа арналан. Екінші режимде базаны толтыру немесе одан мліметтер алу шін брын дайындалан объектілер пайдаланылады.Жобалаушы кесте рылымдарын мліметсіз жасайды жне оны тапсырыс берушімен бірге келісіп, бір орытындыа келеді.Базаны рушылар базаны наты мліметтермен толтырмайды (тапсырыс беруші оларды пия деп санауына болады жне бгде адамдара сынбайды). База объектілерін алау кезеін де лгілік мліметтер мен эксперименттік толтыру бан осылмайды.

Базаны пайдаланушы - формаларды кмегімен оны апаратпен толтырады, мліметтерді срау салуларды кмегімен дейді жне орытындыны нтижелік кестелер мен есептер трін де алады. Жалпы жадайда пайдаланушыларды ызметі - нагы жмыс параында арастырыландара тана, база рылымын басаруа олы жететіндей ралдары жо.Мліметтер базасыны негізгі объектілерге арналан осымшасынан баса ш бйрыты кнопкалары бар: Aшy, Конструктор, ру. Оларды кмегімен кесте жмысыны режимі тадалады.Егер Таблица осымшасы тадалса, бл осымшаны терезесінде осы МБ-да бар кестелерді тізімі бейнеленеді.Бар кестені ашу шін оны атын бл тізімде ерекшелеп, Ашу кнопкасын басу керек. Жаа кестедегі МБ-ны іске осу шін ру кнопкасын басу ажет.Бар кестені макетін тзеу шін оны тізімдегі атауын ерекшелеп, Конструктор кнопкасын басу керек.

Кестелер - мліметтер базасыны негізгі объектілері. Біріншіден кестелерде базада бар мліметтерді барлыы саталады, екіншідеи, кестелер базаны рылымын (рістерін, оларды типтерін, асиеттерін) да сатайды. Срау салулар - кестелерден мліметтер алу шін жне оларды пайдаланушыа олайлы трде сынуа арналан арнайы рылымдар. Срау салуларды кмеічен млімет-терді іріктеу, оларды срыптау мен сзгіден ткізу сияты операіялар атарылады. Сонымен атар берілген алгоритм бойынша мліметтер з-гертуге, жаа кестелер жасауа, баса шыу кздерінен алынан мліметтер кестесін автоматты трде орындауа, кестелердегі арапайым есептеулерді жне т.б. жасауа болады.

Формалар кмегімен базаа жаа мліметтер енгізетін немесе бары аралатын объектічер. Формалар пайдаланушыа толтыруа болатын рістерді ана толтыруа арналан ралдар сынады. Сонымен атар формада бір мезгілде енгізуді автоматтандыру шін басаруды арнайы элементтерді (есептегіштер, ашылатын тізімдер, ауыстырып осыштар, жалаушалар жне таы басаларды) орналастыруа болады. Формаларды артышылыы толтырылан бланкілерден мліметтер енгізу болан кезде, сіресе, крнекі крінеді. Бл жадайда графикалы ралдарды форма бланкті ресімделуін кайталанатындай етіп жасайды - бл терімшіні жмысын оайлатады, оны шаршап, ажуын азайтады жне баспа ателерін болдырмайды.

Форманы кмегімен мліметтерді енгізіп ана оймай, бейнелеуге де болады. Срау салулар да мліметтерді бейнелейді, біра оны нтижелік кестелер трінде, дайындауды ешандай ралдары болмай-а жасайды. Формаларды кмегі-мен мліметтерді шыаран кезде дайындауды арнайы рал-дарын олдануа болады:

Есептер-мліметтер сынуды ерекше формасы. детте, есепті алыптастыру шін есептелетін ерістер, топтастырулар, іріктеу шарттарымен бірге р трлі кестелерден мліметтер жинайтыи срау салулар жасалады.

Содан кейін MS Access-ті жалпы ережелері бойынша осындай срау салулар негізінде есеп жобаланады, ол мыналара жол ашады:

- оку мен тандауа олайлы формалармен мліметтер сынуа;

- орытынды жне орта мндерді есептеп, жазбаларды топтастыру (бірнеше дегей бойынша);

- графикалы объектілерді есепке кіргізу мен басып шыару (мысалы, диаграмма).

Паратар-блар Access 2000-де мліметтерді арнайы объектілері. Оларды майдалап айтанда мліметтерге ол жеткізу паратары деп атауа болады.

Макростар мен модульдер. Объектічерді бл категориялары программалау жолымен жаа функцияларды жасау шін де, мліметтер базасын басару жйесімен жмыс істегенде де айталанатын операцияларды автоматтандыруа да арналан. Макростар ~ макробйрытар. Егер базамен айсыбір операциялар ерекше кп жасалса, бірнеше бйрыты бір макроса топтастырып, оны пернелерді ерекшеленген белгілеуді мні бар.

Модульдер - Visual Basic тілінде жазылан программалы рсімдер (проедуралар). Егер Access стандартты ралдар тапсырыс берушіні небір гиеберлікті талап ететін шарттарын анааттандыруа жетпейді, программашы бл шін ажетті модульдер жазады.

Кестелермен жмыс. Кесте ру. ріс баанында рістерді атауын тересіз. Егер ріс шін ол асиеті белгісі берілмесе, онда рісті Атауы бір уаытта болаша кесте бааныны аты болып шыады. рбір ріске арналан тип мліметтер типін тадауды ашылатын кнопка-сымен ашылан тізімнен тандалады. Бл кнопка - басаруды жасырын лементі. Ол бланк рісінде шертуден кейін ана бейнеленеді.

Бланкті тменгі блігінде жоары блікте ерекшеленген ріс асиеттеріні тізімі болады. асиеттерді кейбірі нсіз келісім бойынша берілген. рістерді асиеттері болуы міндетті емес. Оларды алау-тілек бойынша баптауа, тіпті озамауа да болады.

Мнге арналан шарт асиетіні мні ретінде верификация ережесін, яни мліметтерді осы ріске енгізгенде TRUE («Аиат») мнін абылдауа тиісті логикалы бейнелеуді крсетуге болады. Мысалы, егер Балл рісі шін былайша жазса:

Келесі асиетте жйе бетін ате жайлы ерікті хабарды жазуа болады, мысалы: Баллды бл мні болуы ммкін емес немесе Балл дрыс емес. Одан рі, мысалы, егер Балл рісіде 14 санын енгізсеіз, экрана осы хабар тседі.Міндетгі epic асиетінде И деп крсетуге болады (бос мндер болмайды).Егер сізді кестеізді алашы кілтіне бір ріс кірсе, рісті индексациялау асиетінде ол шін мынаны тадайсыз: И, тура келу болмайды, сосын Тйінді (кілтті) анытау (кілтті бейнелеп) кнопкасында ралдар панелінде шертііз.Осылайша кестеізді бастапы кілтін анытайсыз.

Кесте рылымын жасау аяталып, бланк жабылады (мндайда жйе кестені сатауа срау береді), сонан со кестеге атау беріледі, сол сттен бастап ол Мліметгер базасындаы негізгі терезеде баса кестелермен бірге ол жеткізуге боларлытай жол ашылады. ажет болан жадайда оны ашуа болады.Жасалан кестені Мліметтер базасы терезесінде оны табашасында екі рет атарынан шертіп ашады. Жаа кестені жазбалары жо - кесте рылымын сипаттайтын, баандарды атаулары ана бар. Кестелерді мліметтермен толтыру деттегі тртіппен жргізіледі. Енгізу мезері ажетті яшыа тышан-тетікті нсаышымен ойылады. Келесі яшыа кшу Tab. пернесімен орындалады. Кезекті жазбаа кшу соы яшыты толтыраннан кейін орындалады.Кестені тменгі блігінде Кшу кнопкаларыны панелі орналасан. Басаруды элементтерін кптеген жазбаларда бар кесте бойынша навигация кезінде олдану олайлы.Кестелерді мліметтермен толтыраннан кейін сактап ажеті жо - барлыы наты уаыт режимінде автоматты трде саталады. Наты уаыт режимі біз кестемен жмыс істеген кезде здіксіз сатау болатындыын білдіреді.Алайда, егер кестемен жмыс істеген кезде оны макетін редакциялау болып теді (мысалы, баандарды ені згереді), МББЖ осы згерістерді саауды растауды тінеді.Егер кестені (рістер крамын немесе оларды асиеттерін) згерту ажеттігі туындаса, кестені Конструктор режимінде ашу керек. Бл шін Мліметтер базасы терезесінде ерекшелеп, Конструктор кнопкасын шерту керек.

Кестелер арасындаы байланыстарды ру. Мліметтер базасын басару жйесіні негізгі артышылытары жекелеген кестелермен жмыста емес, зара байланысты кестелерді топ-тарымен атарылады. МББЖ кестелері арасындаы байланыстарды ру шін Access Мліметтер схемасы деп аталатын арнайы терезесі бар.Мліметтер схемасы терезесін ралдар панеліні кнопкасында шертіп немесе Сервис Мліметтер схемасы бйрыымен ашады.Егер брын кестелер арасында мндай байланыстар берілген болса, схемаа жаа кестені мліметтерін енгізу шін мліметтер схемасында тышанны о кнопкасын шертіп, контекетік мзірде Кесте осу тармаын тандау керек.Мліметтер схемасына байланыстырылуы керек барлы кестелерді енгізе отырып, кестелер рісі арасындаы байланыстарды руа кірісуге болады.рістер арасындаы байланыс ріс атауын бір кестеден басасына зіне тиісті байланысты ріске апарып ою арылы орнатылады.Кестелер арасында пайда болан байланыс р трлі кесте рістерін біріктіретін сызытар тріндегі Мліметтер схемасы терезесінде бейнеленеді. Мндайда кестелерді бірі басты, ал басасы байланысты болып саналады. Басты - зіні негізгі рісіне байланысты атысатын кесте (бл рісті атауы млі-меттер схемасында жартылай арайтылаи шрифтпен бейнеленеді.

Байланысты екі негізгі белгіленген масаты бар. Бірінші -мліметтерді ттастыын амтамасыз ету, ал екіншісі - базаа ызмет ету міндеттерін автоматтандыру. Елестетіп крелік, рбір клиент бірегей деп саналатын Клиент кестесінде біреу бір клиентке арналан жазуды жояды делік, біра мны Тапсырыстар кестесінде жасайды. Тапсырыстар кестесіне сай аты, адресі жо біреу тек абстрактылы код жасап, тапсырыс берген болып шыады. Код бойынша мны кім боланын білу ммкін емес - мліметтерді ттастыына нсан келеді.

Мндай жадайда база иесі ш тсілді олданады: мліметтерді тастыын орау шін млдем ештее істемеу керек, не болмаса, негізгі рістерден басты кестелерді мліметтерін жоюа тыйым салу, не болмаса, рсат беру, біра сонымен бірге байланысты кестелерді де барабар ндеу керек. Мны олдан істеу иын, сондытан автоматтандыру ралдары да керек.Кестелер арасындаы байланыс мыналара ммкіндік береді:

- егер бл ріс пен баса кестелерді айсыбір рістері байланысты болса, не болмаса басты кестені негізгі рісіндегі мліметтерді жою немесе згерту ммкіндігін болдырмау;

- не болмаса, жойылу кезінде (немесе згерісте) басты кестені негізгі рісіні мліметтері автоматты трде (жне те мият) байланысты кестелерді тиісті мліметтері жойылады немесе згертіледі.

Байланыс асиеттерін баптау шін Мліметтер схемасы терезесінде екі кестені рістерін біріктіретін сызыты ерекше-леп, тышанны о жа кнопкасында шертіп жне байланысты контекстік мзірін ашу керек, сонан со онда Байланысты згерту тармагын тадау - Байланысты згерту диалогты терезесі ашылады. Онда байланыса атысатын (мнда оларды згертуге де болады) рістерді атауымен байланысан кестелерді атауы крсетіледі, сондай-а мліметтерді ттасты жадайын амтамасыз ету шін басаруды элементтері келтірілген.Жылжытып апараннан кейін пайда болатын байланысты асиеттерін беруге болатын Байланыстар диалогты терезсі ашылады.

Мліметтерді ттастыы. Егер екі кесте арасында (автоматты трде немесе олдан) байланыс орнатылса, екі кестені мліметтерін біріктіруге болады. Кейде осы жеткілікті (мысалы, арапайым телефон аныктамалыын енгізгенде), алайда маызды мліметтер базасын ранда р трлі кестелерге кіргізілетін, бай-ланысан мліметтерді баылауды осымша ралдары жнінде ойлауа тура келеді.Мселен, Тапсырыстар кестесін ранда жо клиенттер немесе німдер туралы мліметтерді бл кестеге кездейсо енгізуге жол беруге болмайды, німге жне т.б. тапсырыс беретін клиенттер туралы жазбалардан сздіктерді жоюа болмайды.

Байланысан екі кестелер арасындаы мліметтерді сйкес йлесімін амтамасыз ететін механизм былай аталады: Мліметтерді ттастыын олдау мліметтерді ттастыын амтамасыз ету шін, екі кесте арасындаы байланысты орнатканда, ттасты шарттарын амтамасыз ету жалаушасын белсенді ету керек. Мліметтерді ттастыын амтамасыз ету жалаушасын енгізу бір кестеден жазбаларды жою жадайларынан орануа ммкіндік береді, олармен байланысан баса кестелерді млі-меттері байланыссыз алады.Егер пайдаланушы ттастыты олдау механизмін іске осса, бір уаытта байланыс трін де крсетуі тиіс. Бірді бірге (1:1) - бір кестедегі рісті бір мніне баса рістегі тек бір ана мн сйкес келеді; Бір кбіне (1:со) - бір кестедегі рісті бір мніне басадаы бірнеше (бір немесе одан кп) мндері сйкес.

Мліметтер ттастыы мынаны білдіреді:

1) баыныы кестені байланысан рісіне басты кестені байланысан орісінде бар мндерді ана енгізуге болады (мысалы, Тапсырыстар кестесіне Клиенттер кестесінде жо клиентгі коды бар жазбаны енгізуге болмайды);

2) басты кестеден баыныы кестедегі рісті бір мні-мен де тура келетін байланысан рісті мні бар жазбаны жоюа болмайды (мысалы, Клиенттер кестесінен Тапсырыстар кестесіндегі лі жойылмаан клиентті кодын жоюа болмайды).

Бл тыйымдарды бзуа рекет жасалса, MS Access ате жайлы хабар береді.

Байланысан рістерді каскадты жаарту мен байланысан жазбаларды каскадты шіру. Ттастыты олдау механизмін осанда мліметтерді жаыртып, жетілдіру шін жйе мынадай процестерді іске осуын талап ете аласыз:

- байланысан рістерді каскадты жаарту;

- байланысан жазбаларды каскадты шіру;

Каскадты жаарту басты кестедегі байланысан мндерді згеруі (мысалы, клиентті коды) баыныы кестені байланысан жазбаларында автоматты трде крсетіледі. Мысалы, егер сіз Клиенттер кестесінде 90 клиент кодын 97 кода ауыстырсаыз, онда 90 клиент коды Тапсырыстар кестені барлы жазбаларында 97 боп згереді. Басаша айтса, онда ол осы клиентті барлы тапсы-рыстарында ауыстырылады.Байланысан жазбаларды каскадты шіру басты кестеден жазбаларды шірген кезде (мысалы, 20 клиент коды бар жаз-бадан) баыныы кестеден барлы жазбалар шіріледі, олар-даы байланысан рістерді мні шірілетін мнмен (мселен,20 кодты клиенттер) тура келеді. Басаша айтса, егер клиент-терді сздігінен айсыбір клиентті алып тастаса, осы клиентгі барлы тапсырыстары шіріледі.

Осылайша, кестелер арасындаы реляциялы байланыстарды руды мні, бір жаынан, мліметтерді орауда, екінші жаынан - бір кестені згерткенде бірнеше кестеге згеріс енгізуді автоматтандыруда.Содан кейін жмыс істеу. Ірі ксіпорында рбір ызметкер жайлы малматтары мол Кадрлар атты зор мліметтер базасы бар делік. Нысанды апараттан баса базада пия, мселен, ебекаы жайлы мліметтер болуы ммкін. Барлы апарат базалы кестелерде саталады.

Кадрлар мліметтер базасымен ксіпорынны р трлі блімшелері жмыс істей алады жне барлыына р илы мліметтер керек. Ксіпорынны ауіпсіздік ызметі білуге тиістіні брін бас дрігер білуі тиіс емес жне керісінше. Сондытан пайдаланушыларды базалы кестелерге олы жетуіне тыйым салынады. Мліметтерге ол жетуі шін басадай, нерлым икемді жне олайлы рал-сраныстар бар. Бір кесте шін р трлі кптеген сраныстар жасауа болады, оларды райсысы кестеден на сол стте ажетті апаратты блігін, шаын блігін алуына болады. Бухалтерия ызметкерлеріні ызметкерді сыраттануы себепті жыл бойында анша кн жмыста болмаандыын анытауа ммкіндік беретін сраныстары болуы тиіс, біра оны сыратты немен ауырандыын жне айда емделгендігін білетін сраныстары болмауы тиіс, ал бас дрігерде мндай срау салу болуы керек.Жалпы бастапы базаа срау салу жмысыны нтижесінде срау салуа сйкес келетін жалпы апарат блігі бар нтижелеуші кесте алыптасады.Сраныстары р трлі типтері болады (жазба степ осуа, згертуге, біріктіруге арналан). Е кп тараан трі - іріктеуге арналан срау салу.Оу масатымен сраныстарды олдан, Конструкторды кмегімен жасалан жасы. Таблицалармен болан жадайдаы-дай бл шін Мліметтер базасы терезесінде арнайы табаша бар. Ол Конструктор режимінде срау салуды жасау деп аталады жне лгі бойынша сраныстар бланкісі деп аталатын арнайы бланкті ашады. Оны кмегімен терезелер арасында cрау салулар лементтерін жылжытып, арапайым дістермен срау салуды алыптастыруа болады.лгі бойынша срау салу бланкісі екі ауымнан трады. Жоарысында сраныстар баытталан кестелерді рылымы бейнеленеді, ол тменгі ауым баандара блінген - алдаы нтижелеуші кестені рбір орісіне бір-бір бааннан.

Контекстік менюді кмегімен бланкті жоары жарты-сында сраныстар жасалан кестелерді ашады. Сосын нтижелеуші кестелерге кірігу тиісті рістерді атауы тсында екі рет атарынан шертеді. Мндайда бланкіні тменгі блігіндегі баандар автоматты трде здігінен толтырьшады.Егер Срыптау жолында шертсе, срыптау трлері бар, ашылатын тізімні кнопкасы пайда болады. Егер айсібір ріс бойынша срыптау белгіленсе, нтижелеуші кестедегі мліметтер осы ріс бойынша срыпталады.

Есептер басып шыаратын рылылара пішімдеп шыаруа арналан мліметтерді сыуды ерекше трі.Сраныс жмысыны нтижелері бойынша алынан база-лык немесе нтижелеуші кестелерді апараты бар басылым жаттарын жасау шін арнайы объектілер - есептер ызмет етеді. Есептер экрана емес, басып шыаратын рылыа (принтерге) мліметтер шыару шін арналаидыымен айры-шаланады.Басаруды екінші элементінде пара нмірі мен оларды жалпы саны шыарылады. Есепті жобалау оны бліктеріні рылымын жасауда жне осы блімдер ішінде басару элементтерін орналастыруда, сондай-а осы элементтер мен кесте рістері немесе мліметтер базасы сраныстарды арасындагы байланыстарды беруде.

Мліметтер базасында диалогты терезеде Есептер осымшасында диалогты терезесін тандап, ру кнопкасын шертіп, автоматты трде (автоесеп) жасауа ммкіндік беретін Жаа есеп диалогты терезесін аламыз. (Мліметтер базасы/ру/Жаа есеп/Баанды автоесеп).Баанды автоесептен баса «ленталы» автоесептер бар.Есепті Автоматтандыруды руды ралы Есептер шебері болып табылады. Ол Мліметтер базасы терезесінде шеберді кмегімен Есеп ру табашасында екі рет атарынан шертумен іске осылады, Есептер шебері алты кеземен жмыс істейді. Оны жмысында есепте крсетілетін рістерді тадау, топтастыру рістерін таау, макет пен безендіру стилін тадау негізделетін базалы кестелер немесе сраныстарды тандау атарылады.Eсеп рылымы бес бліктен трады: есеп таырыбынан, жоарыдаы колонтитулдан, мліметтер аумаынан, томендегі колонтитулдан жне есеп ескертуінен:

- таырып блігі есепті жалпы таырыбын басу шін ызмет атарады;

- жоарыдагы колонтитул блігін егер есеп крделі рылымды жне кп паракты алатын болса, таырыпшаларды басу шін олдануа болады. Егер тменгі колонтитулда бл жасалмаан болса, мнда колонтитулдарды (пара нмірлері) белгілеуге де болады;

- мліметтер аумаында база кестелері рісіні ішін-дегісіне байланысты басаруды элементтері орналастырылады. Басаруды бл лементтеріне принтерде басу шін таблицадан берілетін мліметтер беріледі;

- тменгі колонтитулды блігін жоарыдаы колонтитул блігі масаттары шін де олдануа болады;

- ескертулер блігі осымша апаратты орналастыру шін олданылады.

 

 

олданан дебиеттер тізімі:

I. «Информатика негіздері» Г..Жапаров.

II. «Информатика» М.. Байжманов. Л..Жапсарбаева.