Жоары сыныптаы оушыларды газет, интернет арылы шет тіліне йрету.

Тілін йренетін елде трмай сол елді тілін йрену за уаыт тер тгіп, ажырлылы пен уаытты ажет ететін ебек болып табылады. Осы масата жетуде аутенттік фильмдерді маызы жоары. Видеофильмдер шетел тілін оытуда нды материал боланымен, оны тікелей оу рдісіне олдануды дістемесі толы шешімін таппаан мселе болып отыр. Крерменні кбісі фильм кргенді жасы кргенімен, оны шетел тілін йрену рдісінде пайдалануа онша мн бермейді.

азіргі тада шетел тілдерін оыту діс­темесіні жетілдірілуге тиісті теориялы жне тжірибелік мселелеріні атарында комму­никативтік зыреттілік жне оан ол жеткізу тсілдері немі ккейтестілігін жоймайтын мселе болып отыр. азастан Республикасында шет тілдік білім беру Халыаралы стан­дартты негізгі желісінде жзеге асуда, яни оны зегі жалпыеуропалы зырлылыта сипатталан дегейлеп оыту болып табылады. Шетел тілін мегерту рдісі халыаралы стандарт негізінде оыту арылы коммуникативті зыреттілікті іске асыру масатын станады. Ал, бл зыреттілік тілдік, сйлеу, леуметтік-мдени жне оу-танымды сияты ішкі бірттас рылымды бірліктерінен трады. Сондытан да малім алдында шетел тілі сабаында ртрлі діс, тсілдерді (рлдік ойын­дар, пікірталас сайысы, жобалап оыту, фильм) олдана отырып, шетел тілінде сйлеу­ге йрету міндеті тр. Сонымен атар тілін ои­тын елді мдени ндылытарын да ме­герту оушыларды шетел тіліне дайындауда білікті маманны масаты болу керек. Бл аталан істе нтижелерге ол жеткізуде сабата видеофильмдерді крсету з нтижесін берері аны [1,7].

азіргі заманы ылым мен техниканы даму кезеі оу-аарту саласында технологиялы жаа дістерді ке олдануды ажет етеді. Еліміздегі леуметтік – экономикалы згерістер мен бкіл ркениетті лемдегі апаратты даму – білім беруді дстрлі алыптасан жйесін, дістері мен технологиясын айта арауды талап етуде.

 

Бірінші тарау " Жоары сыныптаы оушыларды газет, интернет арылы шет тіліне йрету" деп аталады. азіргі апаратты технологияларды арынды даму кезеінде мектептегі оу дерісіні тиімділігі малімні ксіби дайындыына тікелей байланысты. Кнделікті саба барысында компьютерді пайдалану - заман талабына болып табылады. XXI асырда оам ажеттілігін анааттандыру шін білім беру саласында тмендегідей міндеттерді шешу кзделіп отыр: білім беру сапасын ктеру, компьютерлендіру, интернет, электронды телекоммуникация ралдары мен электронды оулытар даярлау. Жоарыда аталан тсілдер оушыларды заман талабына сай білім алуына, танымды белсенділігін арттыруа септігін тигізеді.

Соы жылдары кз алдымызда адамдарды леуметтік, мдени, ылыми жне ндірістік ызмет аясына тікелей сер еткен компьютерлік революция бола алады. Компьтерді оу дерісіне де тигізетін зіндік серін жоа шыаруа болмайды. Жаа апаратты технологияны адамзат ызметіні барлы саласында енгізу апаратты оамны басты крінісі болып табылады. Компьютерлік техниканы здіксіз білім беру жйесінде пайдалану оытуды педагогикалы технологиясы, оытуды апаратты технологиясы, оытуды компьютерлік технологиясыны пайда болуына себеп болды. Сонымен біз осы ымдара тоталып туді жн крдік. Оытуды компьютерлік технологиясы деп оушыны з бетімен танымды іс-рекетін дамытуа, оыту мен оуды басаруа, сондай-а оу мен практикалы есептерді ойынды, адам-машиналы трыдан шешуге баытталан діснамалы, психологиялы-педагогикалы, бадарламалы-техникалы жне йымдастыру ралдарыны кешенін айтады [3. 314].

Кез-келген педагогикалы технология - апаратты технология болып табылады. Оу-трбие дерісінде білім беруді апараттандыру шін жаа апаратты технолгияны пайдалану ажет. Білім берудегі жаа апаратты технология деп оу мен оу-трбие материалдарыны, есептегіш техника мен аспапты ралдарыны жиынтыы, есептегіш техника ралдарды оу рдісіндегі рлі мен орнын, малімдер мен оушыларды ебегін жетілдіруде оларды пайдалануды трі мен дістері туралы ылыми білімні жйесін айтады [4. 262].

Білім беруде компьютерлік технологияларды пайдалану оыту дерісін толы згертуге, оытуды жеке тлаа баытталан моделін жзеге асыруа ммкіндік береді. азіргі жаа оыту ралдары, яни компьютерлер, телекоммуникациялы байланыс ралдары, ажетті интерактивті бадарламалы жне дістемелік жабдытар р трлі оыту формаларын жетілдіруге ммкіндік береді, оан оса оушыларды зіндік жмыстарын орындататын дістемелік ралдар ретінде атаратын жмысыны маызы зор.

Білім беруді апараттандыру кезінде трлі бадарламаларды, жйелер мен орталарды е олдану кезінде оытуды формалары мен діс-тсілдері, сонымен атар білім беру дерістеріні мазмны да маызды згерістерге шырайды. Сондытан мектеп алдында тран жаа мселелерді жзеге асыруа баытталан оыту тиімділігін арттыруа компьютерлік технологияны олдану оны жзеге асыру мен отайландыруа тікелей серін тигізеді:

- оушыларды зіндік жмысын арттыру;

- апаратты трлі кздерімен жмыс істеу біліктілігін алыптастыру;

- апаратты беру, ндеу, сатауды азіргі заманы діс-тсілдеріне оушыны йрету;

- оларды интеллектуалды жне шыармашылы абілетін дамыту;

- мірге икемдеуге себеп болатын леуметтік ызмет дадыларын алыптастыру [5. 30].

Ю.К. Бабанскийді теориясын олданушылар оытуды тиімділігін ктеруге келесі тсілдермен жетуге болады деп есептейді:

- оыту мен оушыларды ебегін ылыми трде йымдастыру формасын жетілдіру жолымен;

- оытуды интенсивтендіру тсілін олдану арылы;

- оытуды азіргі заманы технологиялы ралдарын жасап, олдану арылы [6. 25].

Ал, мндай згеріс оушыны білімге деген ынтасын арттырып, сабаты, нтижелік баылауды жаа модельдерін (баяндама, есеп беру, жрт алдында жобаларды топ болып бірге отырып орау) ізденуге итереді, оытуды жеке оушыа баытталан ызыты трлерін енгізуге мектеседі. Біз компьютерді ке клемде апарат ралы ана емес, сонымен атар адамны оамда зін-зі басаруына, зіндік танымына жаа жол ашатын жне уатын жаа жадайа жааша кзараспен пайдалануа ммкіндік беретін уатты рал деп есептейтін философтарды пікіріне біз де осыламыз.

Апаратты ралдарды олдану барысында оытушы мен оушыны зара рекетінде компьютерлік даярлытары байалды. Мультимедиадаы бейнелер мен графикада шетел тілін сазды кескіндемелік анимациялы иллюстрациялар арылы бере отырып, шетел тілін оытуда лкен маыза ие болатындыын аарды [7. 162]. Бл кездегі сынылан формалар, ралдар, политра, дизайн, лингвистикалы, кркемдік жне т.б. шешімдерді йлесім табуы шетел тілін йрену дерісіндегі оны мазмнын толытырады. Олар оушыны барлы сезім мшелеріне сер ете отырып, оны ойлау абілетін арттырып, аналитикалы ойлауы мен бейнелік абылдауыны, есте сатауыны барлы трлеріне озау салып, оу апаратын толыанды абылдауына жне тануына негіз салатындыын байады.

Мультимедиа оушыларды оу апаратын абылдаудаы кру жне есту бейнелерін зара йлестіреді. Мультимедиалы бадарламалар оушыны апарат алмасу жадайында мультимедиалы жйемен интерактивті диалог орнату сияты кптеген жаа ммкіндіктерге жол ашады. Шетел тілін оыту дерісінде компьютер, мультимедиа, мультимедиялы оу бадарламаларын олдану аылшын тілін оытудаы сн салтанат крінісі емес, ткен материалдарды айталану мен жаа апараттарды абылдауды аса ажетті ралы болып табылады. Шетел тілін менгеруде оушыны танымды, деби-кркем жне леуметтік апараттарды игеруінде компьютер, мультимедиа мен интернетті рлі артып, оу материалы жне осымша таырыпты материалдарды мнерлеп, крнекілеп беруде иллюстративті рал ретіндегі маызы лайды. Мультимедиа, презентациялар, видеофильмдер сонымен атар оушыны оу мазмнын анытап, жасы мегеру шін, шетел тіліндегі экстралингвистикалы апаратты игеруге кмегін тигізеді. Бл апарат шетел тіліндегі грамматикалы ерекшеліктер мен лингвистикалы апараттарды айын да дл абылдауа ыпал етеді. Грамматикалы категориялар кеестік дуірдегі оыту рекетінде басты назарда, оушылар грамматикалы ережелер мен сз жаттады. Апаратты технологиялар арылы сабата табии орта жасалатын, сйлесуді лгілері беріліп, оушылара сйлеу дадысыны пайда боланы тжірибе барысында байалды. Оу-танымды апараттарды формалары (суреттер, слайдтар, сызбалар), крсету формаларыны дизайны (анимация, трлі эффектілер), сз жне дыбыспен сйемелдеу формалары жобаны басты масатына сай келіп, е тйінді мселеден ошауланбауы керек. Оытушы з кезегінде баылап, кеес беріп, іс-рекетін оушыны да баылауына ммкіндік жасайды. Ол ажетті технологияларды функциялары мен жмыстарына сйкес тактиканы тсініп, видеофильмдер немесе презентациялар элементтерін жобалау жне безендіру мселелерінде дрыс баыт станып жобаны дістемелік сипатын жасайды. Бл оушыны мультимедиялы жоба барысындаы орнын ыыстырмайды, олар жобаны здеріне тиісті баыттарын орындауды жоспарлауды йреніп, даярлы шаралары, таырыпты жне кескіндемелік апарат нтижелері болып табылатын презентациялар, видеофильмдер, таырыпты нтиже жне дыбысты сйемелдеуде белсенді бола алады. Жмыста апаратты ортамен тыыз арым-атынаста бола отырып, оан шын беріліп, бастапы йрену зерттеу пні – тіл жне оны лингвистикалы трлерін оып йренуге айтарлытай ызыушылытарын крсетеді [8. 79].

Ж.А. араевты пікірінше "компьютерлік оыту технологиясы зіндік танымды іс-рекетті дамытуа арналан методологиялы, психо-лингвистикалы, бадарламалы-техникалы, йымдастырушылы ралдарды жиынтыы" болып табылады [3. 320].

Оытуды компьютерлік технологиясы оытушы мен оушыны арасындаы атынас формасын згертеді. Бл з кезегінде оу мотивациясын кшейтеді, оытуды арындылыын арттырады. Оу мотивациясы дегеніміз - танып білуге мтылдыратын озаушы кштерді дамытуды дістері, ралдары мен тсілдері.

Оытуды апаратты технологиялары - компьютерлік техниканы, телекоммуникациялы байланыс ралдарыны, инструментальды бадарламалы жабдытарды жиынтыы [9. 71].

Ал, мультимедиаа зерттеушілер трліше анытама береді:

Мультимедиа - ртрлі типті апараттарды компьютерді сыну ммкіндігін дамытатын жне адамны мультисенсорлы табиатына негізделген технология.

Мультимедиа - екі не онан да кп типті апараттарды интерактивті формада біріктіру [10. 144].

Мультимедиа - ртрлі формада сынылан апараттарды біріктіруге ммкіндік беретін компьютерді аппаратты жне бадарламалы ралдары кешені [11. 92].

Шетел тілі сабаында білім беру траекторияларын жзеге асырумен байланысты мселелерді шешуді айындалан жолдарды бірі - интернет болып табылады. Интернет технологиясы жадайында білім алуды дамуы, шетел тілін оыту дерісі мазмнына да елеулі згерістер енгізді. Интернет ммкіндіктерін тіл йренуде пайдала білу, интернет арылы нды жне апараттарды тиімді іздеп, таба білу аса маызды. Сонымен атар аламды гипермтінді апаратты жйе (www), электронды кітапханалар, телеконференциялар, журналдарды электронды версиялары, виртуалды музейлер, электронды хабарландыру таталары, электронды пошта жйесіні шетел тілін йренудегі ыпалы мен орны ерекше.

Интернет жйесіндегі CD-ROM интерактивті дискілер, хабарландыруды электронды таталары, мультимедиа, гипермтіндер сияты жаа электронды технологиялар Mosaic жне www интерфейсті кмегімен оушыларды оу дерісінде белсенді трде тартуа ммкіндік беріп ана оймайды, дстрлі оыту дістеріні кпшілігінен айырмашылыы, оыту дерісін басаруды да жзеге асырады.

азіргі тада малімдерді алдында заманауй технологияларды пайдалану негізінде, оу мазмнын одан рі жетілдіру шін лемдік желіні олдану мселесі туындап отыр. аламтор шетел тілін йренуде брын белгісіз болан жаа ммкіндіктерді сынады. Олара: саба мазмнына желідегі материалдарды енгізу; жоба жмысы бойынша оушыларды жеке ізденістерін жргізуге кмектесу; р трлі дегейдегі желі материалдарын пайдалана отырып, оушыларды оуа деген икемділіктерін дамыту жне жетілдіру; зара хат алмасу нтижесінде білім алушыларды жазу дадысын дамыту; шет тіліні заманауи сздіктерімен сз орын алыптастыру; желі арылы баса елдерді мдениеті, леметтік жне экономикалы жадайы туралы мліметтер табу, оларды талдауды йрену жне т.б. жатады.

Оан оса, апаратты жйе ретінде аламтор з пайдаланушыларына баса да ресурстарды сынады:

1) электронды пошта (e – mail);

2) телеконференциялар (usenet);

3) видеоконференциялар;

4) з мліметтерін енгізу ммкіндігі, зіні жеке бетін алыптастыру (homepage) жне оны Web – серверде орналастыру;

5) апаратты ресурстара олжетімділік;

6) анытамалы каталогтар (Yahoo!, InfoSeek/UltraSmart, LookSmart, Galaxy);

7) ізденіс жйелері (Alta Vista, HotBob, Open Text, WebCrawler, Excite);

8) желіде сйлесу (Chat) [12. 209].

азіргі уаытта дние жзінде электронды пошта кпшілікке белгілі жне телефон, радио, факс ретінде ке таралан.

Электронды пошта - малімдер мен алыстаы оушылар арасындаы апарат алмасуды тиімді тсілі. Элетронды почта экономикалы жне технологиялы жаынан тиімді технология болып табылады жне оу дерісі кезінде оу курстарыны мазмнды жаын жеткізу жне оытушыны оушымен кері байланыс амтамассыз ету шін олданылады. Бл уаытта дстрлі оыту кезінде малім мен оушы арасындаы "диалог" шектеулі болады. Алайда оушылар модельдік жне телефонды каналы бар жеке компьютерді пайдалана алады, электоронды почта консультацияны интенсивті дерісін іске асырады. Блінетін апаратты ресурстара жол табу белгілі бір ннді игеруде кітапхалара, апаратты-анытамалы жйелерге интерактивті трде ол жеткізуге ммкіндік береді.

Шетел тілін оытуа ртрлі жолмен жетуге болады. рбір амал зіні пікірлесі мен арсыластарын табады. Жоарыда айтыландай жаа материалды жеткізуді жиі кездесетін трі осы электронды оулытар болып табылады. Электронды оулытар бір мезгілде жаттыуларды, лабораториялы жмыстары мен тестерді, яни бір мезгілде білім беру мен баылау жасауды да райды. Жргізілген тжірибелер крсеткендей, жаа технологиялы оыту кезіндегі саба сапасы мен оу курстарыны рылымы дстрлі дістерінен лдеайда жоары болады.

Электронды оулытар оушыларды шыармашылыпен жмыс жасауына, яни танымды белсенділігін арттыруа ммкіндік береді. Электронды оулыты ішкі мазмны немі интернет желісі жне баса да электронды кітапханаларымен толытырылып отырады. Сйтіп, р оушы з ммкіндігінше, даярлыына сйкес апарат, мліметтер алып, танымды рісін кеейтіп, белсенді жмыс жасай алады. Оытуды компьютерлік технологиясыны оу дерісіне кеінен енуі оушыны танымды белсенділігін таныта отырып, электронды оулы кмегімен оушыларды зіндік жмыс трлерін орындауа баулиды.

азіргі уаытта дстрлі оулытармен салыстаранда электронды оулыты артышылытары туралы кп айтылуда.

Электронды оулытарды ерекшелігі мынада:

- тілге йрету кезедерінде табии тілдік ортаны алыптастыру;

-оыту дерісінде крнекілікті дидактикалы принциптері жзеге асырылады;

- оытуда оушыны жеке ерекшелігі ескеріледі;

- оушыларды барлыы толы амтылады;

- оушыларды з ммкіншілігін жоары дегейде пайдалана алады;

-тыдау, сйлеу, оу, жазу рекеттері оытуда сатылай йымдастырылады;

- з білімдерін здері баылай алады;

- репетитор ызметін атарады;

- наты апарат таратушы;

- оушыны кіл-кйіне сер алдырушы;

- наты білім алыптастырушы [13. 67].

Диссертацияны екінші тарауы «Аылшын тілін оытуды жоары сатысында оушыларды мультимедиалы технологияларды пайдалану, кркем фильмдер арылы тыдалым рекетіне йретуді жолдары»деп аталады. Шетел тілін коммуникативтік баытта оытуда мультимедиалы интерактивті технологияларды пайдалану жргізілетін сабаты тиімділігін арттырады, яни оушыларды саба материалдарын тез рі тере тсінуін амтамасыз етеді. Шетел тілі пні зге пндерден шынайы тілдік ортаны ажеттілігімен ерекшеленеді. Ал сол ортаны жасанды трде алыптастыру малімні негізгі міндетіні бірі. Мультимедиалы ралдарды заманауи технологияларын енгізу – оу дерісіні мнін байытады, оушылара атты сер етеді, балаларды тіл йренуге деген ынтасын арттырады, оларды шетел тілін аиат мірде олдана алуа йретеді жне малім мен оушы арасында тыыз байланыс орнатуа ммкіндік береді [14. 239].

азіргі тада зерттеушілер шетел тілі сабаын ткізуде жаа апаратты технологияларды пайдалануды тиімділігі тірегінде кптеген тжірибелік зерттеу жмыстарын жргізуде. Ол зерттеулерді негізгі масаты заманауи оыту дісіні тиімділігі мен дстрлі оыту дісінен ерекшелігі.

Жоарыда аталан мультимедиялы ралдарды (электронды оулы пен тсаукесер) олдануды тиімділігін, тжірибе жзінде длелдеуге тырысты. Тжірибе барысында оушылар жаа таырыпа байланысты электронды оулыпен, мультимедиялы Power Point-та жасалан тсаукесерлерді пайдаланып, сра-жауап тсілін олдана отырып топты жмыс жасайды.

Тжірибелік-эксперименттік жмыс ш кезеде жзеге асты: айындау, алыптастыру, нтижелерді талдау жне жинатау. Эксперименттік жмысты басты масаты – шетел тілін оыту дерісінде жаа апаратты технологияларды, соны ішінде мультимедиалы ралдарды шетел тілін тсіну жне сйлеу дадыларын дамытудаы рлін айындап, зерттеу жмысыны болжамы мен теориялы трыдан аныталан нтижелерді дрыс немесе брыс екендігін длелдеп крсету.

Тжірибелік-эксперимент жмыстарын йымдастыруды айындау кезеі сауалнама, сра-жауап, баылау жне нгімелесу дісін пайдалану арылы жзеге асырылды. Бл аталан кезеде біз оушыларды білім дегейін анытаумен атар шетел тілі малімдерінен сауалнама алды.

Эксперимент барысы мен нтижесін баылау масатында біз оушылардын бастапы білім дегейін анытауды жн крдік. Ол шін оушылардан ткен тарау бойынша баылау тестері мен ситуациялы тапсырмалар алынды. Оушыларды шетел тілін мегерудегі тілдік дадыларды аншалыты жетік мегергенін баылау орытындысы бойынша пайызды крсеткіш шыарды. Екі сынып оушыларыны білім дегейін баылай отырып, біз 11"е" сынып оушыларыны мтінді оу мен грамматикалы дадыларыны орташа дегейде екені, ал сйлеу мен тыдау дадылырыны орташадан тмен екенін байады. Сонымен атар екінші 11"д" сынып оушыларыны нтижелеріне араса, оларды керісінше тыдау жне оу дадыларыны жоары екенін, ал жазу дадысыны тмендеу екенін анытады.