Жылды жиынты табысты есептеудегі шегерімдер жне корпоративтік табыс салыыны ставкасы
Шегерімге жатпайтын шыыстарды оспаанда салы тлеушіні жылды жиынты табыс алумен байланысты шыыстары салы салынатын табысты анытау кезінде шегерілуі тиіс.
Салы шегерімдері - деп салы тлеушіні занамамен реттелмеген шекте жиынты жылды табыс алумен байланысты шыындарын айтады. Олара ткізілген тауарлар, ызметтер крсету бойынша шыындар мен баса шыыстар, соны ішінде мына шегерімдер жатады:
ызмет бабындаы іс-сапарлар кезіндегі жне кілдік шыыстар бойынша тем сомалары;
Сыйаы бойынша;
Тленген кмнді міндеттемелер мен кмнді талаптар бойынша;
Резервтік орлара аударымдар бойынша;
ылыми-зерттеу, жобалау, іздестіру жне тжірибе-конструкторлы жмыстара жмсалатын шыыстар бойынша;
Саты сыйаылары жніндегі шыыстар бойынша;
леуметтік тлемдерге жмсалан шыыстар;
Табии ресурстарды геологиялы зерттеуге жне оларды ндіруге зірлік жмыстарына жмсалан шыыстар бойынша жне жер ойнауын пайдаланушыларды баса шегерімдері;
Теріс баамды айырма сомасыны о баамды айырма сомасынан асып кетуінен шегерім.
2-кесте. 12.01.2010ж. Астана аласыны Салы департаменті бекіткен салы ставкалары:
| Салы трі | Салы Ставкасы | Салы ставкасына ескертпе |
| Корпоративтік табыс салыы, тлеу кздеріне салынбайтын | 20% | Р 2008жылы 10желтосандаы №100-IV«Салы кодекісін жзеге асыру туралы » заына сйкес КТС ны келісідей млшерлері олданылады: 1.2009жылды 1атарнан 2013жылды 1атарына дейін 20% 2.2013 жылды 1 атарнан 2014 жылды 1 атарына 17.5% |
| Ауыл шаруашылыымен ндірісімен айналысатын зады тлалар шін КТС | 10% | Р ны 16.11.2009ж. №200-IV заына сйкес 2010жылды 1атарынан бастап жзеге асырылады |
| Резиденттерге салынатын КТС | 15% | |
| Бейрезиденттерге салынатын КТС | 5%-20% | |
| Р зады тла болып саналатын бейрезидент йымдара | 15% | Салы кодекісіні 5тарау 147бабына сйкес |
азастан Республикасындаы ызметтерін траты мекемесі арылы жзеге асыратын резидент емес зады тланы таза табысына 15 процент ставка млшерінде салы салынады. Бл ретте айта кететін басты жйт, резидент емес зады тла зіні траты мекемесі арылы жзеге асыран ызметтеріне орай тапан табыстары бойынша бірінші кезекте салы салынатын табысынан 15 проценттік ставка клемінде салы тлеуге мжбр болады.
Салы тлеушілері корпоративтік табыс саын тлеуді зіні трып жатан орын бойынша жзеге асырады жне бл салы бойынша авансты тлемдерді бюджетке салы кезеі ішінде белгілі млшерде аымдаы айды 20-сынан кешіктірмей ай сайын тлеп труа міндетті.
Салы кезеі ішінде енгізілген авансты тлемдерді сомасы салы кезеі шін корпоративтік табыс салыы жніндегі малмдама бойынша есептеп шыарылан оны тлеу есебіне жатызылады.
1.3 Жылды жиынты табыс негізінде корпоративтік табыс салыыны есептеу жне тлеу тртібі
Салы сомасын азайту Салы кодексіні 126-бабына сйкес айындалатын корпоративтік табыс салыы бойынша авансты тлемдерді сомаларын есептеу кезінде де олданады.
Арнаулы салы режімін олданушы заи тлалар – шаын бизнесті субъектілері, шаруа (фермерлік) ожалытары, заи тла – ауыл шаруашылыы німін ндірушілер, ксіпкерлік ызметті жекелеген трлері корпоративтік табыс салыын тлейді.
Шегерімдерден кейінгі салы салынатын табыс тзетіледі. Салы тлеушіні салы салынатын табысынан оны екі пайызы шегінде леуметтік сала объектілерін стауа салы тлеушіні наты жмсаан шыыстары, коммерциялы емес йымдара теусіз берілген млік, жеке тлалара берілген атаулы леуметтік кмек шыарылып тастаулы тиіс. Мгедектерді ебегін пайдаланатын салы тлеушілері салы салынатын табысты мгедектер ебегіне аы тлеуге шыаран шыыстар сомасынан екі еселенген жне мгедектерге тленетін жалаы мен баса тлемдерді есептелген леуметтік салы сомасыны 50% млшеріндегі соманы азайтуа ыы бар.
Ксіпкерлік ызметтен шегетін залалдарды, сондай-а салы тлеушіні ксіпкерлік ызметінде пайдаланылан йлерді, рылыстарды, имараттарды ткізуден шеккен залалдарды кейінгі салы кезедеріні салы салынатын табыс есебінен теу шін ш жыла дейнгі мерзімге (шінші жылы оса есептеліп) ауыстыруа рсат етілген. Жер ойнауын пайдалану келісімшарттары бойынша жзеге асыралатын ызметке байланысты туындайтын залалдар жеті жыла дейінгі мерзімге (жетінші жылы оса есептеліп), ауыстырылады. Бл жадайда табыс залалдарды сомасына азайтылады жне тиісінше, тленетін салы азайады.
Корпоративтік табыс салыны тлеу тсілдері мен мерзімі Салы кодесіні тиісті аидаларына сйкес ата саталынады. Корпоративтік табыс салыы бойынша салыты міндеттемені орындау мына келесідей жолдарды пайдалану, яни: 1) Мемлекетті аржылы мддесін амтамасыз етуді кздейтін салы агенттеріні кмегімен тиісті салы сомасын табысты тлеу кзінде стап алу; 2) Салы тлеушіні зіне тиесілі салы сомасын біржаты – ерікті трде зі табыстаан декларациясы негізінде тлеу арылы жзеге асырылады.(Р «Бухгалтерлік есеп жне аржылы есептілік » туралы заы №234-ІІІ. 28.02.2007). Жылды жиынты табыс алуа жатпайтын шыыстар
1) Жылды жиынты табыс алуа байланысты емес шыыстар:
1-1) сот жалан ксiпорын деп таныан салы тлеушiмен ылмысты ызметтi сот белгiлеген басталу кезiнен бастап жасалан операциялар бойынша шыыстар;
1-2) азастан Республикасы салы тлеушiлерiнi мемлекеттiк тiзiлiмiнен шартты трде шыарылан рекетсiз зады тламен осындай шыарылан кезден бастап жасалан операциялар бойынша шыыстар;
2) рылыса жне негiзгi аражаттарды, материалды емес активтердi сатып алуа арналан шыыстар мен салы тлеушiнi жылды жиынты табыс алуына атысты емес крделi сипаттаы баса да шыыстары;
3) мемлекеттiк сатып алу туралы шарттар бойынша мемлекеттiк бюджетке енгiзуге жататын (енгiзiлген) айыпплдар мен сiмплдарды оспаанда, мемлекеттiк бюджетке енгiзуге жататын (енгiзiлген) айыпплдар мен сiмплдар;
4) шегерiмдерге жатызуды осы Кодекспен белгiленген нормасынан асып тсетiн жылды жиынты табыс алуа байланысты шыыстар;
5)азастан Республикасыны нормативтiк ыты актiлерiнде белгiленген нормадан арты тленуге тиiс (тленген) бюджетке тленетiн баса да мiндеттi тлемдер сомасы;
5-1)ксіпкерлiк ызметте пайдаланылмайтын объектiлердi салу, пайдалану мен ктiп-стау жнiндегi шыыстар;
5-2)салы тлеушiні теусiз негiзде берген млкiні, орындаан
жмыстарыны, крсеткен ызметтерiні ны.
2 ХЕС жне ЕС бойынша корпоративтік табыс салыы
2.1 ХЕС 12 «Пайдаа салынатын салытар»
Халыаралы аржы есептілігіні стандарты 1973жылы абылданып содан бері олданылып келеді. азастан Республикасында 1998 жылы 1 атардан бастап олданылады.
ХЕС(International Financial Reporting Standards) (стандарттар жне интерпретациялар) жатты теру, экономикалы шешiмдердi ксiпорынны атынасындаы оан абылдану шiн сырты олданушылара ажеттi аржы есеп беруiн растыруды регламент белгiлейтiн ажеттi ережелерi.олдану аясы:мемлекеттік арнайы аржы йымдарында жне секюритизм негізінде жмыс істейтін йымдарда олданылмайды;ндірістік,кімшілік салаларда ызмет істейтін барлы йымдар мен ксіпорындарда салыты есептеу кезінде олданылады.
Халыаралы аржы есептілігіні стандарттарыны 12 масаты пайдаа салынатын салытарды есепке алу тртібін анытаудан трады.Пайдаа салынатын салытарды есептеудегі басты мселе азіргі жне келешектегі салы салдарын есепке алуда:
1)йым балансында танитын активтерді (міндеттемелерді) балансты ныны орнын болашата толтыру (теу); жне
2)йымны аржы есептілігінде танитын операциялар жне аымдаы кезені баса да жадайлары.
Активтерді немесе міндеттемелерді тануды зінен есеп беретін йым осы активтерді немесе міндеттемелерді балансты ныны орнын толтыруды немесе теуді кздейтінін крсетеді. Егер де балансты ныны орнын толтыру немесе теу брынымен салыстыранда кбірек (азыра) салы тлеуге сотыруы ытимал болса, егер де мндай орнын толтыру немесе теу салы салдарын тудырмайтын болса, онда бл Стандарт жекелеген жадайларды оспаанда, йым кейінге алдырылан салы міндеттемелерін (кейінге алдырылан салы активін) тануын талап етеді.
Осы Стандарт йымны салы операцияларыны салдары мен баса да жадайларды бл операциялар мен жадайларды зін ескеретін сияты есепке алуды талап етеді. Сонымен пайда мен залал есептерінде крсетілген салы операциялары мен баса да жадайларды салдары пайда мен залал есептерінде де крініс береді. Капиталда тікелей крсетілген барлы операциялар мен баса да жадайларды салы салдары да капиталда тікелей крініс табады.
Осы Стандарт пайдаа салынатын салыты есебі шін олданылуы тиіс. ХЕС 12 кзарасы бойынша пайдаа салынатын салыты рамына салы салынатын пайдаа негізделетін барлы лтты жне шетелдік салытар кіреді. Сондай-а пайдаа салынатын салыа пайданы кзінен сталатын, еншілес йым, ауымдастырылан йым тлейтін немесе есеп беретін йыма блінген пайдадан бірлескен ызмет шеберінде тленетін салы сияты салытар кіреді.