Адыраспан халы ымында...

Адыраспан аза шін асиетті шп боландытан бле-жаладан сатайды деп йді ішіндегі крнекілеу жерге - кереге басына іліп ояды. Жаа йге кірерде босааа жын-шайтан млдем жоламасын деп, адыраспанмен аластаан. Сонымен атар, бл сімдікті иесіз йді иесі жо кезде жайлап алан беймлім жын-шайтандардан тазарту шін адыраспанны бір бтаын ота салып ттатып, аластайтын болан.Сондай- а, ауыл йелдері бірігіп текемет басанда, зірленіп жатан текемет, киізді асына кз тимесін деп адыраспан жне ызыл тсті мата тсейді. йткені, ондайда текеметке немесе киізге кз тисе, салынан рнектер иаш немесе исы тседі-мыс.«Адыраспан, адыраспан шыан жерді, сір, баспан» деп келетін магиялы формула-тіркес адыраспанны дстрлі тсінікке сйкес айырыша асиетіне байланысты алыптасса керек.Адыраспанны магиялы киелі асиетімен бірге, емдік шипалыы да бар. Алайда, адыраспан - улы сімдік. аратау сілемдерінде сетін адыраспанды ашыан кезде сиыр мен жылы жеп, тыныстары тарылып, уланады.^[2]

орытынды.

азастанны дрілік сімдіктері – Республикамызды лтты байлыы. Академик Н.И.Вавилов « сімдіктер лемі неткен бай еді, біра біз оны тым аз пайдаланымыз –ау!» деген екен. Оны тиімді пайдалануа сіп –ндіру мен орауа алымдар ан емес, бкіл халы атсалысуы керек.

Дрілік сімдіктер кептірілген шп, тнба, айнатынды, шай, нта, т.б. трінде олданылады. Дрілерді дайындау шін шикізат ретінде пайдаланылатын дрілік сімдіктер блек іріктеледі. Дріні, кбінесе, жабайы сімдіктерден алады. Кптеген сімдіктерді емдік асиеттері бар. Оларды дрілік сімдіктер дейді. Осы заманы кейбір е тадаулы дрілер жабайы шптерден жасалан.
Соан арамастан адамдар пайдаланып жрген дрілік шптерді брі бірдей медициналы трыдан з баасын алан жо, ал ондай шп олында барлар кебіне оны ате пайдаланады. з лкеіздегі осындай шптерді зерттеуге тырысыыз жне айсысыны емдік асиеті бар екенін анытаыз.
Кейбір дрілік шптер, егер оларды сыныланынан арты млшерде абылдаан жадайда, те улы келеді. Бл орайда, осы заманы дрілер лдеайда ауіпсіз, себебі оларды млшерін оай анытауа болады.
Жиі кездесетін улы сімдіктер Бізді жеріміздегі сімдіктерді ай-айсы да шипалы асиетке бай. Алайда оларды ішінде улы сімдіктерді дрі-дрмек ретінде пайдалананда аса саты, білімділік, тжірибелік ажет. Негізінен, бізді даламызда жиі кездесетін улы сімдіктер мыналар:
1.Итсигек. 2.Ккнр. 3.Сттіген. 4. У орасын. 5.Шытыр. 6.Ккек. 7.ызалда. 8.Есекмия. 9.ара пыша, кшла. 10.шкір азинеума. 11.Шаша жемісті гелиотроп. 12.Батпа алтагл шбі. 13. Тйе шырмауы, тйетабан. 14.Жатаан темір тікен. 15.Мйізді шгебас. 16.Дала ылшасы. 17. Дала ыры буыны. 18.Тегеурінгл. 19.У балдыран. 20.Сасы медуана, т.б.
Бізді аза даласында емшілікпен аты шыан кісілер кп еді. Бл сзімізге длелді ланайыр даланы ай иырына барса да, кз жеткізе аласы. Найман руынан шыан Ырызбай Досанлын кпшілік жасы біледі.
Ол кісі кезінде дана Абайды кесі - нанбайды дертінен лантаза айытыран екен. Осындай асыл азаматтарды жолын жалаан адамдар да болды. кініштісі, азіргі кні оларды атары те азайып барады.
Табиатты ыр-сырына аны мамандар бізді елімізде 6 мынан астам сімдікті сетінін айтады. Оны ішінде 500-ге жуыы дертке дру берерлік асиеті бар екен. Біле білген адама осыны зі аншама байлыты кзі деп айта аламыз. Алайда оан з дегейінде назар аударып жрген ешкімні жотыы ынжылтады. Болмаса, ытайлар секілді бізді де з емдеу тсіліміз арылы лем жртшылыыны алдында абыройымыз асатар еді ой.
азастанда дрілік сімдіктермен емдеу ісіне медицина тарапынан кні бгінге дейін з баасы берілген жо. Осыны салдарынан жртшылы оны ттыну ісіне ора арайтыны шынды. Себебі, кезінде жргізілген саясатты салдарынан дрілік сімдікпен емдеу деген ескілікті алдыы секілді болып жртты жадында жатталып алан. Дегенмен, осы істі рі арай дамытып жрген елдер бар.
Дрілік сімдіктер кептірілген шп, тнба, айнатынды, шай, нта, т.б. трінде олданылады. Дрілерді дайындау шін шикізат ретінде пайдаланылатын дрілік сімдіктер блек іріктеледі. Дріні, кбінесе, жабайы сімдіктерден алады. Кптеген сімдіктерді емдік асиеттері бар. Оларды дрілік сімдіктер дейді. Осы заманы кейбір е тадаулы дрілер жабайы шптерден жасалан.
Соан арамастан адамдар пайдаланып жрген дрілік шптерді брі бірдей медициналы трыдан з баасын алан жо, ал ондай шп олында барлар кебіне оны ате пайдаланады. з лкеіздегі осындай шптерді зерттеуге тырысыыз жне айсысыны емдік асиеті бар екенін анытаыз.
Кейбір дрілік шптер, егер оларды сыныланынан арты млшерде абылдаан жадайда, те улы келеді. Бл орайда, осы заманы дрілер лдеайда ауіпсіз, себебі оларды млшерін оай анытауа болады.
Жиі кездесетін улы сімдіктер Бізді жеріміздегі сімдіктерді ай-айсы да шипалы асиетке бай. Алайда оларды ішінде улы сімдіктерді дрі-дрмек ретінде пайдалананда аса саты, білімділік, тжірибелік ажет. Негізінен, бізді даламызда жиі кездесетін улы сімдіктер мыналар:
1.Итсигек. 2.Ккнр. 3.Сттіген. 4. У орасын. 5.Шытыр. 6.Ккек. 7.ызалда. 8.Есекмия. 9.ара пыша, кшла. 10.шкір азинеума. 11.Шаша жемісті гелиотроп. 12.Батпа алтагл шбі. 13. Тйе шырмауы, тйетабан. 14.Жатаан темір тікен. 15.Мйізді шгебас. 16.Дала ылшасы. 17. Дала ыры буыны. 18.Тегеурінгл. 19.У балдыран. 20.Сасы медуана, т.б.
Бізді аза даласында емшілікпен аты шыан кісілер кп еді. Бл сзімізге длелді ланайыр даланы ай иырына барса да, кз жеткізе аласы. Найман руынан шыан Ырызбай Досанлын кпшілік жасы біледі.
Ол кісі кезінде дана Абайды кесі - нанбайды дертінен лантаза айытыран екен. Осындай асыл азаматтарды жолын жалаан адамдар да болды. кініштісі, азіргі кні оларды атары те азайып барады.
Табиатты ыр-сырына аны мамандар бізді елімізде 6 мынан астам сімдікті сетінін айтады. Оны ішінде 500-ге жуыы дертке дру берерлік асиеті бар екен. Біле білген адама осыны зі аншама байлыты кзі деп айта аламыз. Алайда оан з дегейінде назар аударып жрген ешкімні жотыы ынжылтады. Болмаса, ытайлар секілді бізді де з емдеу тсіліміз арылы лем жртшылыыны алдында абыройымыз асатар еді ой.

азастанда дрілік сімдіктермен емдеу ісіне медицина тарапынан кні бгінге дейін з баасы берілген жо. Осыны салдарынан жртшылы оны ттыну ісіне ора арайтыны шынды. Себебі, кезінде жргізілген саясатты салдарынан дрілік сімдікпен емдеу деген ескілікті алдыы секілді болып жртты жадында жатталып алан. Дегенмен, осы істі рі арай дамытып жрген елдер бар.

Адыраспан туралы зерделей келіп, мен мынадай ойларды тйіп, тмендегідей сыныстар айтым келеді.

 

1.азіргі медецинада адыраспанны емдік асиеттерін олдану енгізілсе

 

2. Адыраспан туралы лі де тереірек зерттегім келеді

 

3. Дрілік сімдіктер жайында, оны ішінде адыраспан туралы газет, журналдара арнайы маалалар жарияланып трса

Пайдаланылан дебиеттер:

1. «Жоары сатыдаы сімдіктер систематикасы»
(.. метов, П.М. Мырзалов)
2. «аза университеті »Алматы 2000 ж
3. «Ботаника »сисметика растений. Москва «Просвещение »1975 г
( Н.А. Комарницкий, Л.В. Кудряшов, А.М. Уранов)
4.Шаыра : й-трмысты энциклопедиясы. Алматы : аз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990
5. Сыр бойы. ызылорда обл. газеті. 2012 05.06. № 6 басылым.