Дріс 1.Этика ымы жне оны заты.

Дріс масаты: Этика ымыны пайда болу кезеін анытап білу.

Таырыпты сратары:
1. Этика тсінігі.

2. Этиканы алыптасуы мен даму кезендері.

3. азіргі этика теориялары.
1. Этика тсінігі.

Этикет адам мен оам мдениетіні рамдас блігі болып табылатын адамдарды ішкі атынастарыны пайда болу процесін реттейтін зін - зі стау ережелеріні жиынтыы.

Этикет адамны сырты келбетіні элементі ретінде ішкі мнімен сйкес бола бермейді. Мысалы, бала кнінен дипломатиялы атынастарды даналыын сііріп скен адам негесіз, адамгершіліксіз, менменшіл болуы ммкін. Бірата осындай адамны мдениетті, трбиелі болуы екіталай.

Адамны зге адамдара деген шынайы силастыыны сырты крінісінде, оны кмекке зірлігі, олдаушылы сияты мінез – лытыты мазмна ие боланда ана шынайы мдениетті элементі мен крсеткішін тануа болады.
Адамны зін - зі стауында сырты жне ішкі бірлігі туралы екі жарым мы жыл брын «мінез – лыты алтын ережесінде» «Басалар зіе андай арым – атынаста болсын десе, зі де басалара сондай арым – атынаста бол» делінген. Біз бл аиданы Конфуциді ілімінде, ежелгі индия эпосы «Махабхараттан» жне Библиядан да кездестіреміз. зіндік абыройын сезіну адамны зін - зі баалауын бекітетін этиканы негізі болып табылады. Адамдара атысты дептілік, шынайылылы, табиилы, ілтипаттылы этиканы арым – атынастаы маызды птарлы птарлы кредосы болса , сондай дрежеде жасандылы, мнерлілік пен жаландылы этиканы айыптайтын маызды кредосы атарына жатады..

Бізге. сіресе, бл кредолар азір оамымызды менмендік пен блектенушілік мезегенде аса ажет, ал альтруизм ( басаа риясыз кмек крсету) ымы келмеске кеткен сияты.

азіргі заманы жеке леуметтік топтарды ксіби ерекшеліктері мен оамны кейбір мірлік ызметіні аясындаы ксібилік сияты мірлік жадайларды ерекшеліктерімен айындалатын этикетті ртрлі нысандары паайда болды.. Сондытан, бгінгі кні этикетті ксіби, ызметтік, ылыми, медициналы, дипломатиялы жне т.б. трлерге бледі.

Этика – Мораль жне адамгершілік туралы ылым.

Адамгершілік – адамгершілік лы жеке адамны оамда басалармен бірігіпмір сре алатын арым – атынаста бола алу абілеті. Ол адамдарды ішкі дниесіні крінісі.

Ал мораль зіні мні жаынан жеке тла мен ауымны, адаммен азаматты арасындаыізгілікережелеріні жиынтыы.

Этика терминін философияа алаш енгізген адамзатты лы стаздарыны бірі – Аристотель(б.д.д.384-322ж.ж.). Ол адамзат тарихында алашы болып адам дамуыны барлы жаын амтитын философия жйесін ран грек философы.

Этика деп этикалы ізгіліктерді зерттейтін ылымды айтан. Ол ылым бойынша адам бойындаы ізгіліктер екі негізгі трден трады:
1.Этикалы ізгіліктер.

2.Дианоэтикалы ізгіліктер.

Этикалы ізгіліктер адамны мінез-лына, кш-уатына байланысты болады. Олар мыналар: жомартты, батылды, шыншылды.

Дианоэтикалы ізгіліктер адамны аыл парасатына байланысты дниелер. Олар мыналар болып есептеледі: Аыл мен парасат.

Этиканы негізгі зерттейтін пні Мораль болып табылады. Солмораль адамзатпен абысып, ттасып бірігіп этиканы райды.

2. Этиканы алыптасуы мен даму кезендері.

Этика ылым ретінде ежелгі Грецияда алыптасан. Этиканы негізгі элементтері Платонны, Аристотельді ебектерінде кездеседі. Этика Грек тілінен аударанда «деп» дегенді білдіреді.

Этика Ежелгі Грецияда философиялы ылым ретінде пайда болан екен. Ежелгі Греция л иеленушілік мемлекет болан еді. Сондытан ол Ежелгі Грецияда орнаан леуметтік тесіздікті алыпты жадай екендігіне сенімді болды.Мысалы:Аристотель рбір осы Ежелгі Грециядаы адам белгілі бір Полисті (леуметтік-экономикалы, саяси рылымны) мшесі болу керек деп білді.

Полисті мшесі емес лдарды ол адам атарына осан жо еді.

Аристотель Этикасында «ба тбел», немесе «Алтын орта» станымы ізгіліктерді анытаушы маыза ие болды. иткені Аристотельді айтуынша адам ізгілікке екі шеткі кйлерді ортасын таба білгенде ана жетеді – деген екен.

Мысалы: Жомартты малшашпа пен дниеоыздыты орта шені, Батылды, Кзсіз батылдыпен оянжрек оратыты дл ортасы.

Жалпы Антикалы этикаа байланысты адама тиесілі негізгі 3 мрат бар деп есептеген. Олар:
1. Адам мен Полисті бірлігі.

2.Адамны діретіне зін-зі жетілдіру абілетіне мейлінше сену.
3. Эвдомоманы, яни «баытты» адам мраттарыны е биік шыы деп тану.

Азіргі этика теориялары.

азіргі этика адамзат тарихыны ежелгі кезеімен те тыгыз байланысты. азіргі кезде этиканы е басты пні Мораль.Ол кнделікті этикетпен тыыз байланысты.

Коптеген философиялы,теориялы пндермен салыстыранда этиканы категориялары кнделікті тілде ке пайдаланылатын сздерден трады.Олар: Досты, Махабат, Жомартты, ізгілікпен пен злымды, ят, абырой, парыз, ділеттілік баыт.

азіргі нарыты эканомика жадайында іскерлік ажетті асиеттерді біріне айналып отыр. Іскер деп – нары экономикасына бден бейімделген з ісін жетік білетін адамды айтады. Іскерлікті маызды станымына Сенім жатады.ріптес адамдар арасында сенім болмай іс оа баспайды.

Жалпы сенім - адамдарды арым-атынасын ммкін ететін фактор.
деп – азіргі этиканы маызды станымы болып табылады. деп амандасудан басталады.азіргі кездегі этика халыаралы арым-атынаста ереже ретінде ке олданылады.Мысалы Мемлекет жне кімет басшылары,Министрлер,Елшілер кездесу ткізгенде белгілі-бір деп ережелерін сатай отырып кездесу жргізеді. азіргі кезде дін,ы, нер сияты Моральда амды сананы бір формасына айналды.Кптеген ерекшеліктермен атар Мораль баса оамды сана формасымен тыыз байланыста дамиды.

азіргі бізді оамда Этика дін мен де тыыз байланысты.Мысалы: Исламны этикалы трыдан арастыратын лшемдеріні Мораль нормаларына да атысы бар. йткені Ислам діні азіргі кезде ділеттілікті,бейбітшілікті кеінен марапаттайды.

азіргі этика кнделікті адамдар арасында кеінен этикет трінде олданылады.Мысалы: Баыт дегеніміз бара санасында баыта мынадай 4 тсініктеме берілген.

1.Баыт дегеніміз – жолы болып жлдызы жаанды.
2.Баыт дегеніміз – уаныш, Лззат жне жан ызыы.
3.Баыт дегеніміз – Е жоары ізгілікке ол жеткізу.
4.Баыт дегеніміз - з-зіе,жалпы мірге кілі толан трт была тгелдік кйі.

Баылау сратары:

1. Этика дегеніміз не?

2. Этика бойынша ізгілікті андай трлері бар?

3. Антикалы этикада неше мрат аныталан?

4. деп дегеніміз не?

5. дебиеттер (пнні оу-дістемелік амтамасыз етілу бліміндегі, оу дістемелік дебиетке сілтеме)