Дріс 6. Этика мен этикет тсініктері

Дріс масаты:Тсініктерді састыы мен айырмашылыын анытау.

Таырыпты сратары:

1. Этика мен этикет тсінігі

2. Басшы мен атардаы ызметкер арасындаы арым-атынас этикеті.

3. Бизнес этикеті

Этика –мораль туралы білім.

Этикет - оамда абылданан, алыптасан адамдарды тртібі мен арым-атынастары туралы ережелер.

азіргі кездегі этикет ткен заман дстрлерінен іріктелген дние. Оны рамындаы кптеген ережелер кп асырлар , мыжылдытар бойы сзгіден ткізілген, талай шыдалудан ткен.

Тарихшыларды пайымдауынша, е алашы этикет туралы кітап Египетте б.д.д. 2350 ж брын жазылан. Атауы «Наставления по поведению» (Тртіпті болу ережесі). кінішке орай ол кітапты мазмны туралы ешандай млімет саталмапты.

«Этикет» сзіні зі бертін келе ХУІІ.пайда болан. Ол французша «жазу», «андай да бір церемонияны (рсімді) ткізу тртібі» дегенді білдіреді.

Европа тсінігіндегі «этикет» жаымды, силасты маынадаы арым-атынаса тскен адамыны мансабы, леуметтік жадайы андай болса да жне йел жандара деген ілтипат, жасы лкендерге рмет крсету. Бл европалы барлы елдер, лттар шін жазылмаан ереже.

Этикетті негізгі принциптері:

· Адамгершілік пен гуманизм;

· имыл-ылытарды ажеттілігі,

· Тртіпті демілігі мен эстетикалы тартымдылыы,

· Халы дстрлерін сатау.

азіргі этикет адамны трмыстаы, ызметтегі, оамды орындардаы, кшедегі, онатаы ртрлі ресми шараларды (абылдау, церемониялар,келісімдік кездесу) барысындаы арым-атынас тртібін реттейді.

Этика – мдениеттілік крсеткіші. Ал мдениет лт дегейінде алыптасады. Сондытан этикет те лтты ерекшеліктерге ие.

Мысалы Европада ара тс айыны білдіретін тс ретінде абылданса, ытайда керісінше ондайды а тс білдіреді. ытайлытар йелді олтытаанды, сйгенді «шеннен шыанды» деп абылдайды.

«р елді иті баса, тсі ара аса» деген осы. Бдан туындайтын мораль: р дстр ерекшеліктерін тсіне абылдап, келеке етпеу, силау ажет.

Шыыс мсылман халытарында ежелден келе жатыран этикет суннат талаптарына (священный обычай-улиелік дстр) сай дептілік кодексі мен шариат ережелеріне (мсылманды шарт) негізделген. оамды мірде кездесетін этикетті негізгі трлері:

· Аулаішілік (придворный) этикет- монархтар этикеті;

· Дипломатииялы этикет – дипломатиялы атынастарда;

· скери этикет,

· Жалпыадамзатты этикет,

· Бизнес этикет (соы онжылдытарда алыптасып келе жатыран этикет).

Бизнес этикет туралы.

Бл этикетсіз фирмалар, банктер, жеке ксіпкерлер арасындаы атынастарды елестету иын. Бгінгі кні миллиондаан тонна мнай, металл рудалары ауызша келісім арылы ел асып іске жаратылып жатыр. Бизнестік арым атынаста уелгі кезде кп мемлекеттерде алдау-арбау сияты келесіздіктер де орын алды. Біра бизнес, адамдар арасындаы маызды сфера ретінде жалпыа орта принциптер мен нормаларды сатауды талап етті.Уаыт те-келе адал болуды тиімді екені длелденді. азіргі кезде іскерлік лемінде фирма , немесе жеке адамдар, мамандар туралы о пікірлер уаытша тызатын тіріктен трпаты трде табатын пайда ымбат дегенге тотады.

Гарвард университетіні профессоры Карре бизнес этиквсыны ережелерін спорт ойындар ережесімен салыстырып тсіндіреді. Спорт ойындарына атынасушылар шін ойын ережелері бріне бірдей. Егер ойын барысында айсыбірі ойын ережесін бзса, треші-орбитр не спортсменді, не команданы штрафпен жазалайды. Бизнесте де солай.

Келісім шарта отырарда алдау, сзге трмау , тиянасызды оан лкен шыын келетіні ескерілсе, онда кезкелген шартты бзу оны сенімнен шыарып, келісім бзылып, клиентін жоалды, тбі банкрота тсумен аяталады.

Бизнесті оны ойынына атыспайтындарды (оамны) алдында да міндеті бар. Ксіпкероді этикалы нормалар туралы тсінігі бойынша абылдаан шешімдері оамда абылданан ережелермен шиеленіспей, сйкестікте болуы керек.

Фирмаларды кпшілігі з ызметкерлеріне арналан этика кодексін дайындайды, бл з кезегінде сенімділік пен тратылыты амтамасыз етуге септігін тигізеді.

АШ-таы дстр бойынша ксіби бизнессмендер тобы бірігіп, бизнес ызметкері этикасыны кодексін растырады. Бір жаынан араса, кезкелген бизнес табысын молайту шін андай да ыйтрылыа баруа, ртрлі кедергіні аттауа дайын болатыны белгілі. Біра этика талабы оны адамгершілік жолды стауа баыттайды. Ал бизнесті этикасы осы арама-айшылыты реттеуге баытталан.

Мысалы АШ-та БА-та этика мен бизнес ара атынасына байланысты мселелер жиі ктеріліп трады. Спортсмен не белгілі атер айсыбір товарды жарнамалауа атыса отырып, зі сол товарды пайдаланбаса бл этика талабына айшы рекетке бараны. Осы сияты пікірге дрігерді рецепке зі басшылы ететін аптеканы ымбат дрісін крсетуді де алуа болады.

Ал сапа стандартын бзу, жарнамаланан товарды асиетіні шындыа жанаспауы те атты сына ілігіп, фирманы банкрота келуі бден ммкін.1987 жылы Форд компаниясы автоклікті жанармай ятын бактегі жіберген дефектісі шін 125 млн доллар айыппл тледі.

Сонымен іскерлік леміндегі арым-атынастаы этика біратар талаптар мен кепілдіктерді сатауды талап етеді. Олар:

· Ттынушылармен арым-атынаста: товар мен ызмет сапасыны жарнамадаы шынайылыын амтамасыз ету;

· Фирма ызметкерлерімен арым-атынаста: ебек жадайы мен жалаыны мезгілінде беріп тру, жымда о моральды климат орнату;

· Серіктестермен арым-атынаста: келісім шартты, мойныа алан міндеттерді толы орындау;

· Бсекелестерімен арым-атынаста: іс-рекетіні аныталан ережелер шеберінен шыпауын адаалау;

· оаммен арым-атынаста: оамды пікірмен асарысудан ашы болу;

· Мемлекетпен арым-атынаста: салытарды толытай тлеу, абылданан задарды сатау, экология стандартына баыну.