Электронды басылымдар мен интернет-сайттар

№1 дріс, 1 апта, 1 саат

№1 дріс, 1 апта, 1 саат

1. Кіріспе. 1960-2000-шы жылдардаы аза дебиеті,

оны даму ерекшелігі

азіргі аза дебиетін замана згерістеріне сйкес дуірлеу принциптері. Кзарас. Зерттеулер.

1960-90 жылдардаы тарихи-леуметтік жадайларды дебиетке сер-ыпалы. аза дебиетіндегі таырып, жанр мселесіні даму ерекшеліктері. Шыармашылы ізденістер сипаты. Орыс жне лемдік дебиетпен байланысы. аза дебиетіндегі лтты характер сомдау проблемасы, лемдік ркениет жне аза дебиеті. азіргі дебиеттегі адам жне табиат мселесі.

Бл дуірді бірталай туір шыармалары аза халы бастан кешкен тарихи кезедерді шындыын ондаы тарихи айраткерлерді тласын танытуа арналды. Халыты азатты жолындаы кресі, жаа мір шін талас бл шыармаларды негізгі зегі болып табылады. Бл салада .Мстафинні, С.Мановты, Х. Есенжановты, .Нрпейісовті, Ш:Мртазаны, І.Есенберлинні, .Кекілбаевты, М.Маауинні, .Жмаділовті т.б. жазушыларды шыармаларыны атап айтарлы маызы зор.

лт дебиетіні даму арналары. Кркемдік-стильдік ерекшеліктері.

Кзарастар. Зерттеулер.

Кеес дебиетіні сз ететін таырыптары, бейнелейтін кейіпкерлері, творчестволы діс-тсілі млде жаа, кеес дебиеті озы идеялы, трі - лтты, мазмны - социалистік айбынды дебиет.

Кеес дебиеті социалистік болмысты суреттейді; кеес халыны жаа, коммунистік оам орнату жолындаы ажырлы кресін жырлайды; кеес дебиеті Отанымызды, кеес халыны брыны, бгінгі, болашатаы трмыс-тіршілігін, аьарманды іс-рекетін, ізгі тілек-арманын бейнелейді.

Кеес дебиеті елімізді арапайым ебек адамдары арылы, соларды трмысын, ісін, кресін, ой-сезімін крсету арылы бейнелейді.

Кеес дебиетіні жаа сипаттары оны тсілінен, болмысты бейнелеу, крсету, дісінен айын аарылады. Кеес дебиеті мен кеес кркем неріні негізгі дісі - социалистік реализм.

Бл кезедегі деби баыттар, реализм лгілері - сз неріні барлы жанрларынан крініс тапты.

Зерттеулер, кзарастар.

Туелсіздік жылдардаы аза прозасында бгінгі мірді тыныс-тіршілігін, азіргі заманны аармандарын, оларды есте аларлытай бейнесін, тіршілік-тадырын сол кезедердегі леуметтік ортамен, оамды-саяси шындыпен астастыра, сабатастыра бейнелеген кркем шыармалар аз жазылмапты. Сол арылы аза дебиеті де з кезегінде кркемдік дамуды жаа белесіне ол артып отыран.

Осы топтаы туындыларды атаанда алдымен бгінгі мір таырыбына алам тербеген бір топ аза аламгерлеріні есімін атауа болады. Бл аламгерлер сіресе аза прозасындаы нер таырыбын, яни сол нерді дниеге келетін нерпаз тадырын сол кезедегі тарихи, леуметтік-оамды шындыпен сабатастыра бейнелеу масатындаы айтулы, салматы кркем туындыларымен оырман жрегіне жол таба алды. Олар: азаты дарынды, суреткер аламгерлері –.Кекілбаев, Д.Досжанов, С.Жнісов, М.Маауин, .Жмаділов, С.Сматаев, .Сарай, І.Жаанов, М.Ысабай т.б.

Соы жылдары дебиетте ой еркіндігімен, талам биіктігімен танылып лгерген бір топ жас буын кілдері бар. Сол топтан шыан Асар Алтай, Жсіпбек орасбек, Талаптан Ахметжан, Нрали Ораз, Жаабек Шаатай, Роза Манова т.б. сынды суреткерлерді соы жылдары жазан гімелері мен повестері нарыты тарихымыза да, оам міріне де ыпалы боландытан, бгінгі аза прозасыны мазмнына айналды. р жазуны зіндік ерекшелігі. дебиеттегі орны.

азіргі аза дебиетінде жаашыл ізденістер модернистік жне постмодернистік сарындаы кркем шыармалар. Мхтар Маауин, Тлен бдіков, Асар Алтай, Дидар Амантай, А. Кемелбаева т.б.

аза дебиетіні тарихында елімізді туелсіздік арнасына тскеннен кейінгі кезеі зіндік даму баытымен, кркемдік ізденістерімен ерекшеленеді. Туелсіздік келген згерістерді, рухани леміміздегі желісі зілмеген тарихи сабатастыты, азат сана тудыран айшыты оралымдарды осы кезедегі аындар шыармашылыынан айын аарамыз. Ты тыныс, соны серпінді байаймыз. рине, за жылдара созылан азатты таын асау мен оан жету жолындаы оамды крестерді м олар туындатан тарихи оиаларды тл поэзиямыза тигізген сері ерекше екендігі сзсіз. сынылып отыран зерттеу ебекте туелсіздік жылдарындаы аза поэзиясыны даму рдістері, азіргі поэзияны кркемдік ттастыы мен бейнелеу ралдары, трлік-пішіндік, идеялы-мазмнды ізденістері жан-жаты талдау нысанына айналан.

- М.Шаханов, Н.Оразалин, С.Асарлы, Н.Айтов, Е.Раушанов, Иран-айып, С.Нржан, Н.Мукенлы, Т.бдіккімов, Г.Салыбай, Ж. скербекызы, М.Райымбеклы, Ж.Срсек, .Балыбек, .Ыбырайымлы, Б.Бабажанлы, Д.Берікажылы жне А.Темірбай т.б. аза дебиетіндегі жаашылды рухтаы поэзия тудыран аындар;

- туелсіздік жылдарындаы поэзиялы шыармаларда постмодернистік рдіс беле алып келеді;

- кне тркі дебиетіні азіргі поэзиядаы крінісі мен сарыныны сз трінде берілуі – туелсіздік жылдарындаы дебиетті негізгі жетістіктеріні бірі;

Осы аты аталан аламгерлерді туындыларыны барлыына тн орта масат – аза еліні, аза лтыны р асырда, р илы тадыр кешкен айтулы тлаларыны ел тарихындаы орнына баа беру, оларды крделі бейнесін кркемдік трыдан жинатау болды. Осы масат жолында р аламгер зіндік суреткерлік ізденістері мен стильдік мнер-машытарын, жазушылы олтабаларын танытты. Осы арылы райсысы зіні кркемдік биігіне ктерілді.

№2 дріс, 2 апта, 1 саат

1-модуль бойынша.Таырып: 1960-2000-шы жылдар дебиетіндегі проза дамуыны баыттары

Алпысыншы жылдары прозаны роман, повесть, гіме жанрлары кркемсз неріні зге жанрларымен шыармалы бсекеге тсіп, оам мен адам міріні илы-илы былыстарын рі ккейкесті мселелерін ке ауымда амтып, дебиетті жетекші саласына айналды. Прозаны алы шепке шыаран Мхтар уезовті «Абай жолы» эпопеясы, Сбит Мановты «мір мектебі», «Сырдария», абит Мсіреповты «аза солдаты», «Оянан лке», абиден Мстафинні «Шыана», «Миллионер», «араанды» романдары еді. Елуінші-алпысыншы жылдары Хамза Есенжанов, Зейін Шашкин, абдол Сланов, Тахауи Ахтанов, бдіжміл Нрпейісов, баса да бір талай жазушылар лкен прозаа з лестерін осты.

Алпысыншы жылдары Мхтар уезовті «скен ркен» романы жары крді. Біра бл тгел бітпеген роман еді, жазушы тек алашы блімі ана жарияланды.

Проза жанрында ебек етуші баса аламгерлер з шама-шарынша прозаны бан дейін ктерілген биігін аласартпау, идеялы-кркемдік ізденістерін лсіретпеу баытында батыл рекет етті, партия айтандай, бгінгі кн таырыбы мол ктеруге ат салысты.

Тоталитарлы рсау ос кпелерінен ысып, емін-еркін дем ал-дырмай, шыарманы нерді дстрлі рдісі трысында емес, тек социалистік реализмні бден саясаттандырылан, атып алан ережелеріне лайытап жазу талабы лі де болса стемдік, ктемдік рып тран. Дегенмен, сын кзімен арап, ойлай білетін аламгерлер аза дейтін байыры елді ткен тарихи кркем шежіресін жасауа мтыланды.

Проза дамуыны кейбір баыттары. леуметтік-философиялы, психологиялы, публицистикалы, лирикалы, хроникалы, биографиялы, документальды проза трлері. Прозаны блайша топтастыруды шарттылыы.

Алпысыншы жылдар прозасыны таырыпты жанрлы сипатыны даму, ркендеу ерекшелігі. Роман жанрыны дамуы. Тарихи таырыпты беле алу кріністері. Оан ыпал еткен саяси-леуметтік жадайлар.

аза повесі. гіме жанрыны даму ерекшеліктері. Прозадаы замана шындыын крсету проблемасы. Замандас бейнесі мселесі.

Прозадаы таырыпты, идеялы, сюжеттік, композициялы жаалытар. Алпысыншы жылдардан кейінгі прозадаы лтты мінез сомдаудаы ерекшеліктер.

Крделі жанр сипаты. мір-уаыт сырлары. Адам мен оны ебегіні крінуі. Образ жасау жолдары.

Адам мраты мен тадыры. Кезе кріністері. Руханият бедері.

аза прозасыны даму бадары. аза аламгерлеріні ізденістері. М.уезов, С.Манов, .Мсірепов, .Мстафин, .Нрпейісов, Х.Есенжанов, І.Есенберлин, З.Шашкин, С.Жнісов, Т.Ахтанов, Д.білов, Б.Момышлы, .айсенов, .Шріпов, Б.Сопабаев, С.Мратбеков, С.Шаймерденов, Б.Нржекеев, М.Маауин, .Жмаділов, О.Бкей, Д.Исабеков, Т.Нртазин, Т.Нрмаанбетов, Т.бдіков, т.б. басты ебектері, кркемдік жйесі. Ондаы адам лемі, кейіпкер бейнесі, ар-ождан тазалыы.

Дуір кресі мен тартысы, мір аымы. Уаыт бедері.

аза аламгерлері трлі жанрда ізденістер жасап, кркемдік-идеялы мселелерге бет брды. Жанра жауапкершілік артты.

лтымызды аын-жазушылары уаыт талап еткен таырыптарды жан-жаты мегерді.

Аындарды ле нерінде - оам, адам, уаыт кріністері ке орын алды.

Жазушылар шыармашылыанда мір шындытары, адам леміні иірімдері кеінен крінді.

Негізінен, бл кезедегі туындылардан - адам мен оны ебегіне, іс-рекеттеріне тере ілу байалды.

60-90 жылдардаы балалар дебиеті.

Зерттеулер, кзарастар.

№3 дріс, 3 апта, 1 саат

Таырып: лы Отан соысы таырыбындаы шыармалар

1960-90 жылдар аралыында лы Отын соысы таырыбында жазылан шыармаларда проза жанрын толытыра тсті. .анахинні «Дмелі»(1962), Б.Сопабаевты «лгендер айтып келмейді» (1967), Н.абдуллинні «Жігер» (1983), К.азыбаевты «Ызар» (1972), ,амбаровты «Ашыну» (1987), С.Бабергеновті «ара таман ан» жне .Нршайыовты «Аиат пен аыз» (1976) романдары, .Срсенбаевты «Жауынгер монологі», .Шріповті «Партизан ызы», «Тон», «Ормандаы от», «апастаы жлдыздар», Ж.Тілековты «Саа солдат», .айсеновты «Жау тылындаы бала», С.Бабергеновты «Жаножин», С.Мратбековті «Жабайы алма», О.Бкейді «Брі де майдан» повестері жне Ш.марованы «Шылым»( 1964), Ш.Мртазаны «41-ші жылы келіншек, «Бір нзік суле», «Сол бір кз», «Жз жылды жара», С.Мратбековты «Жусан исі», «Ескек жел», «Жееше»(1972-75), .Сараевты «Ерекше поезд», «Соыстан кейінгі жаз», «обызшы» (1971), С.Жнісовті «Мгедек» (1979), .Ысаовты «Днекер» (1979) гімелері аза халыны басынан ткерген ауыр кезені бірі – лы Отын соысы таырыбына арналан. Бл шыармаларда соыс тарихы суреттелмейді, оларды кейіпкерлері де саяси тла емес. Біра, оларда суреттелген тарихи шынlы, соысты адам тадырына алай сер еткені, заман сырын кркемдік тсілмен айшытайды. ан майдан ортасынан оралан жауынгерлерді туан жерге оралуы, тылдаы ата-ана, сйген жарды майдангерге деген имас кілі, кз жасы мен арманы, халыты иын тадыры ерекше реалистік тсілмен жеткізілген.

Бауыржан Момышлы (1910-1983). Шыармашылы мірбаяны. гімелері: «Бір тнні оиасы», «Жол стінде», «Олар мені есімде», «Ана мірі», «Адам айраты», «Жон ара», «Кк тмпеш», т.б. «шан я», «Бір тнні оиасы», «Артымызда – Москва»,шыармалары. Сюжет пен композиция. Тіл. Характер даралау. Прототип пен тип. Жазушыны «анмен жазылан кітабы»» (1991) Соыс психологиясы, майданнан жазылан хаттар, гімелер, маал-мтелдер. Бауыржан Момышлыны деби мрасыны аза дебиетіндегі орны.

Т.Ахтановты шыармашылыы. гімелері мен повестері. "Махаббат мы" повесіні кркемдік-идеялы сипаты. "Боран" романы. Таырыбы, идеясы.

Э.Хемунгейді "Шал мен теіз" шыармасымен ндестігі. Романдаы образдар жйесі. Жазушыны образ жасау шеберлігі. Пейзаж жасаудаы табыстары.

"Шыраы снбесін" романы. аламгерді лы Отан соыс таырыбына айта оралу себептері. Романны кркемдік уаты. Авторды идеялы мраты. Кзарастар.

Соыса атысан аа рпа аын-жазушылар шыармаларыны бірден-бір таырыбы — кешегі алапат соысты адамзата келген асіреті мен соны жеіп шыуа мтылан лы адамды кш туралы болуы зады былыс еді. ан майданда опат болан аруластары алдында борыштымын деп сезінген олар здері крген соыс ауыртпалыын кейінгі рпаа жеткізуді де мойнына міндеттеп аландай болатын. Соларды бірегейі — лтты дебиетімізде зіндік орны бар крнекті жазушы Тахауи АХТАНОВ.

Оны «аарлы кндер» романы Отан шаыруымен анды шайаса тскен бтін бір рпаты аарманды ерлігін, батырлыты туу тп негізін, сол жолдаы адамны алыптасу психологиясын суреттеуге баытталса. «Шыраы снбесін» шыармасында жеке адамны басындаы шыралады бейнелеу арылы соысты адамзата тсірер ауыртпалыын крсетеді. Жазушыны «Боран» романыны бас кейіпкері оспан да соысты зардабынан тыс алмайды.

дебиетімізді алып тлаларыны бірі . Мсірепов бір кездері: «Майданнан айтан Тахауи Ахтанов «аарлы кндер» атты романымен лы Отан соысы таырыбын бастады. Дл осы таырып - меніше Ахтанов творчествосыны негізгі таырыбы ой деп ойлаймын», - деп жазан еді. Осылайша басталан арымды шыармашылы лы жазушы М. уезовтен бастап кптеген аа аламгерлерді, атарлас жне кейінгі буын жазушыларды, дебиеттанушы алымдар мен сыншыларды, алы окырманны назарын аударды. Оны шыармашылыы туралы сыншы С. Жмабекті «Тахауи Ахтанов. Талант тектоникасы (Ахтанов - Ахтанов кзімен)» роман-портретіні кітап болып шыуы да ахтановтануды бгінгі тадаы ты рісі дейміз Ахтанов шыармашылыыны аза, дебиетіні даму процесімен бірлікте алынып, жан-жаты зерттелуі бгінгі дебиеттану ылымыны алдында тран лкен міндет болма.

"аарлы кндер" романы. Сюжеттік желісі. Солдаттарды ел жртпен оштасуы. Жол серлері. Майдан шебіне кіруі.

Мскеу тбіндегі рыстар. Кейіпкер бейнелері. Лирикалы шегіністер.

Отан, ел шін болан шайастар. мір, трмыс сырлары. Кейіпкер жйесі.

Тіл, стиль сипаттары.

Зерттеу жйесі. Кзарастар.

Кркем прозадаы заман жаалытарын ке ашып, адамдарды су жолыны крделідігін крсету, сол арылы дуір ерекшеліктерін диалектикалы трыда танытудаы осы бастама Т.Ахтановты «Боран» (1963) романында жасы олдау тапты.

Жазушы онда кресте шыныан, бойында рухани уаты мол, моральды сапасы биік ебек адамыны жаа бейнесін жасады.

Шыарманы сюжеттік желісінде за сонар баяндау жо. Онда шопан оспанны малымен а ттек боран астында алып, бір отар ойды алай аман алып алды.

Т.Ахтанов шыармашылыынан мір шындыы, уаыт тынысы, адамдар атынасы тере крінеді.

Жазушы ебегінде ауыл адамдары ке орын алан.

Т.Ахтанов шыармашылыы кркемдігімен, оиаа рылуымен маызды.

Жазушы ебегінен тіл, стиль бедері айын крінеді.

№4 дріс, 4 апта, 1 саат

Таырып:1960-90-шы жылдар дебиетіндегі тарихи

таырыпты игерілуі .

XV асырда дербес ханды санатында шаыра ктерген жртымызды сырт жаудан, іштен шалан дшпаннан крген айы кп болан. «суа баты, ота да жанды, біра тірі алды, рып кетпеді». Бір І.Есенберлин емес, С.Сматаевты «Елім-ай (1978-1980), М.Маауинні «Аласапыран» (1981-1983), .лімжановты «Жазушы» (1974), .Саларинні «Алтын тамыр» (1986), Б.Алдамжаровты «лы сел» (1988), т.б. романдарында да сол ХV-ХІХ асырлар аралыындаы халы тарихыны нубеті мен аласапыраны алмасып келген, анды топаладара толы ащы, кермек кз жасымен шбарланан беттері ашылады. Роман авторлары кзбен кріп, лапен естігендей, біріні олысын бірі толтырып, бірінде амтылана екіншісі баса ырынан арап, халы тадырыны трт асырлы е ауыр, асіреті алы кезеіні шиырлы, шынайы кркем тарихын жасайды. Бларды кейбірі деби сында орныан екішты пікірдегідей, азастанны Ресейге «з еркімен осылуыны» 250 жылдыына арналып жазыла бермеген. Тоталитарлы жйені берген «тапсырысын» малданып, шабытына жол ашанмен, шындыында жазушы ккейін жайлаан ой мен арман з дегеніне бран. Жоарыда аталан туындыларды байыппен зерделеп оысаыз, «намыстан жаралан аарман халыты тадырды тезінен, тозаты зінен те» отырып, азаттыты, туелсіздікті есап, еркіндік шін соы демі біткенше айасудан жрегі шайлыпаан ыран жрт боланын іс-рекеттерімен длелдеп беруді перзенттік парызы санаан жауапкершілікті сезінеміз.

1. І.Есенберлинні "Кшпенділер" трилогиясыны жазылуы. лт-азатты идеясын кркем шыармадаы тарихи таырып арылы ояту мселесі. "Алмас ылыш", "Жанталас", "аьар" романдарыны оамды-лтты маызы.

2. С Сматаевты "Елім-ай", .лімжановты "Жаушы", М.Маауинні "Аласапыран", .Жмаділовті "Соы кш", "Дарабоз" романдарыны тарихи-оамды мні мен маызы. Кркемдік идеялы табыстары. .Кекілбаев «ркер», «Еле-ала», .лімжанов, С.Сматаевтарды романдарыда аза халы бастан кешкен азап, заман ауыртпалыыны ел тадыры арылы тарамлай амтып, тарата бейнелеу орын алан. М.Маауинні романында азаты аза аталып, этникалы ттастыын, экономикалы саяси туелсіздігін сатап алу шін крескен Туекел ханны заманы суреттейді.

Ел мратын, жер тадырын, халы батырларын суреттеудегі ізденіс, кркемдік арналары.

Ш. Мртазаны "ызыл жебе" романындаы тарихи жне кркемдік шешім.

Зерттеулер. Кзарастар.

№5 дріс, 5 апта, 1 саат

Таырып:І.Есенберлинні «Кшпенділер» трилогиясы

аза дебиеті дамуыны тарихында жазушы Ілияс Есенберлин орны. аза дебиетіні кркем азынасын байытуа оматы р трлі жанрларымен лес осты. Ілияс Есенберлин 1915 жылы 10 атарда азіргі Амола облысыны Атбасар аласында дниеге келді. мір жолы, алашы сатылары. дебиетке алаш поэзиямен ашуы. Алашы дастандары «Слтан», «Айша». «Адамгершілік жыры» атты жинаындаы жазушы стилі жне идеясы. Алашы прозасы «зен жаасында», «Толиды Есіл» повестері. Жазушыны адамды тану, адамгершілік шін таырыбында жазылан «Айас», «ашытар» романдары. Махаббат таырыбы жне мір мен лім туралы ой озайтын «Алтын с» романы. Жмысшы, тыгерлер, техникалы интеллигинция таырыбында «Клекемен орай жр», «Аманат», «Маыстау майданы» романдары. Оларда крініс тапан мір шындытары. Образ жасау, сюжет дамыту ерекшеліктері. Жазушы жетістігі мен кемшілігі.

Жазушы І.Есенберлин таырыбы – лтты таырып. Алашы романдарын кксеген лтты таырып, жазушыны басты идеясына айналды. лтты таырыпты неге озаланын енді бгежектемей ашы айты аламыз. Ол туелсіздікті асаан аза лтыны ежелгі арманынан туындаан тілектен болатын.

Ататы «Кшпенділер» трилогиясы – жазушыны бас кітабы. «Алмас ылыш» 1971, «Жанталас» 1973. «аар» 1969 романдарынан трады. Романдаы тарихи шынды, кркемдік шешім. Трилогияны таырып сабатастыы. Орта таырып аза халыны лтты тадыры боланда, р романны дуірі, кейіпкерлері, сюжеті мен композициясы, ой азыы - ртрлі з алдына дние. Тарихи дерек жне аза шежіресі. Тарихи тла жиынтыы.

«Алмас ылыш» - азаты бір кездегі А ордасын айта келтіріп, туелсіз ел туы астында ш жз боп осып, бірігу идеясы ктерілген. «Жанталас» концепциясы саны шаын лтты империялы жтыншаы зор лттар саясатына арсы жан алып берген кресіне негізделген. «аар» романы халыты еркіндік сйгіш рухыны жойылмайтындыын паш ететін шыарма.

І.Есенберлинні «Алтын Орда» романыны «Кшпенділер» трилогиясы арасындаы байласын. «Алтын Орданы» танымды, шежірелік сипаты. Шыармадаы тарихи, этнографиялы, фольклорлы, деби материалдар жне оларды сюжет жасаудаы, адам характерін ашудаы ызметі.

Трилогия жанры. Жазушы роман-хроникасыны сыры мен сымбаты. Шыарманы аза дебиетіндегі орны. дебиетші-алымдар кзарасы.

№6 дріс, 6 апта, 1 саат

Таырып: .Нрпейісов шыармашылыы

Жазушыны су жолдары. "ан мен тер" трилогиясы. "Ымырт", "Сергелде", "Кйреу" романдарыны реалистік-кркемдік жйесі.

Шыармадаы образдар жйесі. Жазушыны жинатау мен даралау шеберлігі. Типтік образ жасау жолындаы ізденістері. Еламан, Абала, Тірберген образдарыны жаашылды сипаты.

Романны сюжеттік желісі мен композициялы рылымы. Романдаы мезгіл жне мекен. "Се" романы жне оны таырыпты ерекшелігі. "ан мен тер" трилогиясы мен "Се" романы арасындаы састытар мен байланыстар. Екі шыармаа атысты уаыт пен кеістік мселесі.

Жазушы мраты. Шыармашылы шеберхана сырлары. Ой-сз жйесі.

Зерттеулер. Кзарастар.

«ан мен тер» романында .Нрпейісов заман шындыын эпикалы кедікпен алып, тарихи оиалар сырына тере толаныс жасайды.

Роман Арал балышыларыны брыны мірі мен тедік жолындаы кресін суреттеуге арналады. аза ауылынан кн кріс амымен сырып, теіз бойын саалаан балышы шаруалар мірі ауыр да ащы шындыымен крінеді.

Оларды екі жаты ыспаа алан теіз байлыыны иесі Федеров пен аза ауылыны билеушілері дайменде, Тірбергендер тіршілігі роман оиаларыны негізгі тартысын райды. Осы ыспа мірден тылуа жол іздеп тырбанып, кейде ел билеушілермен атыыса келіп алып, романны басты аьармандары біртіндеп крес жолына шыады.

Романдаы балышылар мірі, оларды алдаы кндерден мол міт ктуі - сенімді, нанымды беріледі.

Жазушы осы романында Арал тадырын, оны крделі мселелерін оды шешуді масат етеді.

Романны бірнеше нсалары туралы.

Кзарастар, зерттелуі.

№7 дріс, 7 апта, 1 саат

Таырып: .Кекілбаев шыармашылыы

.Кекілбаевты жазушылы су жолдары. Алашы гімелері. Повестері. Жазушыны тадаан таырып аясы. "Кйші", "Шыырау" повестеріні идеялы-кркемдік мні.

аламгерді мінез сомдау ерекшелігі. "Аызды аыры" романындаы психологиялы толаныстар. "Еле-ала", "ркер" романдарындаы тарихи шынды пен кркемдік шешім.

аламгерді кркемдік-бейнелеу ралдарын олдану дістері.

Жазушы шыармашылыындаы аызды алатын орны. Суреткер туындыларындаы уаыт пен кеістікті араатынасы. Тарихи тлаларды сомдалуындаы реалистік сын-сипат т.б.

Жазушы шеберлігі. Тарих пен таным арналары. Кркемдік пиясы.

Ізденіс арналары. Зерттеулер.

.Кекілбаевты аза тарихына арналан кітаптары - бірнеше томды райды.

Оны «ркер», «Еле-ала» романдары азастанны Ресей рамына кіруі мен содан кейінгі алашы дуірді крделі арым-атынасын суреттейді.

Бл - бішті тарихи таырыпа алашы алам тартуы емес еді. «Аызды аыры» (1974) атты тыш романын ол халы жадында саталан аыз сюжетіне рып, тарих туралы философиялы толаныс жасаан.

Бас-аяы екі-ш-а адамны (хан, кіші ханша, шебер) іс-рекетіне негізделген роман кейіпкерлеріні ішкі сезім кйін, жан леміндегі толанысын суреттеуге рылады. Хан жорыта жргенде, оны рметпен ктіп алысы келген кіші ханша мнара салызады.

.Кекілбаевты бірнеше кітаптан тратын бл романдарында азаты билері - йтеке, Тле, азыбек, хандары - Абылайхан, білхайыр таы басалар ке орын алан.

.Кекілбаевты жазушылы шеберлігінен - ой тередігі, философиялы иірімдер молынан шырасады.

№8 дріс, 8 апта, 1 саат

Таырып: Оралхан Бкей шыармашылыы

азаты крнекті жазушысы Оралхан Бкей дебиетке зіндік олтабасымен, стиль, мінезімен келген аламгер. Ол негізінен проза жне драматургия жанрларында ебектенді. Шыармашылы ізденістеріні басты арналары да осы тіректен табылады.

Алтай іріні асыты ана азына емес, сті де толан байлы. Осындай асиетті лкені адамдары да сол табиатты тл мінезіне тартан; сырты слулытары мен ішкі семдіктіре ндесіп, табиатты мол сыйын ккірегіне кл ып толтыра білген. р саладаы ксіп иелерін таратып айтпай-а, аын-жазушылара тоталатын болса, бгінде осы ірді перзенттері ди Шріпов, асым айсенов, алихан Ысаов, Шерияздан Елеукенов, Дидахмет шімханов, лыбек Есдулетов, Асар Егеубаев, Глнар Салыбаева т.б.

Алтай тауы ойнауында жатан шаын ана атонараай ауданынан азастан Мемлекеттік сыйлыыны ос лауреаты шыуы рухани мірдегі лкен былыс.Оай олжа емес. алихан Ысаов пен О.Бкей дебиеттегі лкен ебектеріні арасында ана мдай атаа ие болып отыраны шбсіз.

Оралхан Бкей дарын жазушы ана емес, аламы шыр, талантты журналист те болатын. Оны газет беттерінде жарияланан очерктері мен проблемалы маалаларын оырман ауым сйсініп оушы еді, - деп жазады аламдастары. Жазушыны маалаларына назар аударса, жазушы – оам міріні, халы кіліні айнасы сыайлы. оамдаы леуметтік тыныс-тіршіліктен, яни саяси мселелерге де, экономикасы да, ауыл халыны жадай да, жастарды су жолдарынан да бей жай болмааны байады.

О.Бкей 1970 жылдары жары крген «амшыгер»(1971), «ркер»(1973), «айдасы аса лыным» жинатарымен оырманды еле еткізіп, деби сын назарын аударды. О.Бкей шыармашылыы кркемдік (тілдік), идеялы ерекшеліктерімен немі деби сын назарында болды. аламгерді дара дниетанымы мен эстетикалы обьектіге жаа бейнелеу ралдарын енгізу, пішін тадауы, тілдік, композициялы діс-тсілдеріндегі батыл тосын озалыстары проза жанры шін жаалы болып табылады. Шыармалар зегіндегі романтикалы дниетаным, авторлы философия мен идеология кесек мінезді характерлерді тосын, тегеурінді батыл рекеттері арылы бейнеленеді. Жазушы кейіпкерлер психологиясына тере бойлайды. Талантты жазылан шыармалар аламгер талабыны биіктігінен хабар берсе, німді жазу (р жыл сайын жаа дниелер жариялау) оны ебекорлыын крсетеді. Алуан трлі сыни пікірлерге, маалалара арамай з ізденістерін жаластыру айсарлыы мен табандылыын байатса, шеберлігін здіксіз штап жаа биіктерге ктерілу таланттылыын крсетеді.