Web - технологиялар негіздері.

 

"Желі" терминіні тсінігі. Клиент-сервер архитектурасы. Провайдерлер жне оларды желілері.

 

Интернет сзі Interconnected networks (байланысан желілер)терминінен шыан,яни техникалы кзараспен – бл кіші жне ірі желілер бірлестіктері. Ке маынасында - бл бір бірімен мліметтер алмасатын жер жзіндегі миллиондаан компьютерлер арасында блінген апаратты кеістік. Кбіне Интернет сзімен Желіні апаратты рамын тсінеді. Интернет – бл зіне уникальды жетістіктерді толыымен жинаан технология. Интернет сонымен атар е кшті жне туелсіз апарат оры, байланысты сенімді жне оперативті тсілі, жер жзіндегі миллиондаан адамдарды шыармашылы трде зін-зі крсету жне апаратты технологияларды дамыту негізі болып табылады.

 

Интернетті басты тапсырмасы бл – р туліктік, жоары сенімді байланыс. Интернетке осылан кез келген екі компьютер (немесе баса рылылар) бір-бірімен кез келген уаытта хабарласа алады. Ары арай «Желі» сзін олдананда Интернет сзіне синоним ретінде Желімен интернет арылы екі компьютерді байланыстыру ммкіндігін жне оларды зара байланысын амтамасыз етуді тсінеміз. Интернетке осылан рбір компьютер – бл Желіні бір блігі.

 

Компьютерлер-серверлер жне компьютерлер-клиенттер

 

Интернетке осылан барлы компьютерлерді екі типке бледі, олар :серверлер жне клиенттер. Бір компьютерде серверді де жне клиентті де орнату маынасында блу онша ата жргізілмейді. Жергілікті компьютерде Web-сервер орнатылуы ммкін жне осыан арамастан, дл осы компьютерде браузермен жне почталы клиентпен де жмыс жасауа болады.

 

Баса компьютерлерге аныталан сервис сынатын компьютерлерді серверлер (аыл., to serve – ызмет крсету)деп атайды,ал осы сервисті олданатындар- клиенттер.

 

Кп жадайларда йдегі клиенттік компьютерлерде р уаытта Интернетке кіруге ммкіндігі болмайды, сондытан Желіге тек керек уаытта ана осылады. Керісінше, компьютер-серверлер мліметтерді беруді жоары жылдамдыты арналары арылы Интернетпен байланысан, сондытан олара сраныс арылы хабарласуа болады.

 

осымша-серверлер жне осымша-клиенттер

 

Компьютерлерді серверлер мен клиенттер деп атааннан грі, оларды бадарламалы амсыздандыру дегейіндегі клиенттер немесе серверлер деп атаан жн. Бір бадарлама клиент есебінде, ал екіншісі сервер есебінде іске осылатын осымшаларды зара байланысы клиент-сервер архитектурасы деп аталады.

 

Серверді басты тапсырмасы – сервиске айсыбір клиент сраныс жібермейінше р кезде жмыс жасап жне кту жадайында болу болып табылады.

 

Серверде сраныстарды кптігінен оны жмысы баяулап жне белгілі бір сраныстара ызмет крсетуді тежейді. Серверге сраныс белгілі бір протокол шегінде болады – бл Желіде компьютерлер арасында байланысты амтамасыз ететін стандарттар жиыны. Серверлік бадарламалар клиенттік бадарламалара ызмет крсету шін компьютерді аппаратты ресурстарын олданады. Клиент-бадарлама сраныс рып, оны Желі арылы белгілі бір адреске жібереді жне алдын ала белгіленген протокол арылы сервер-бадарламамен зара байланысады. Сол бір компьютерде бірнеше серверлік бадарламалар орналаса алады. Клиенттік осымша серверлік осымша орналасан компьютерде де, сонымен атар, серверден керегінше жойылан компьютерде де орналаса алады, біра олар Желімен байланысса, бл айырмашылы тек уаыт бойынша жауапты кідіруіне сйкестеледі.

 

рбір сервер-бадарламаны типі шін зіндік клиент-бадарламасы бар. Осылай, Web-клиент Web-серверге, почталы клиент – почталы серверге хабар береді жне т.б. Серверлік бадарлама рашан сранысты орындауа дайын болу керек жне сондытан да сервер-бадарлама жмыс жасайтын компьютерлерге сенімділікке жне німділігіне


байланысты жоары шарттар ойылады. Клиенттік компьютерді жмысыны тратылыы бір адамны жмысына сер ететіндіктен, оларды жмысына сенімділігіне байланысты аз талаптар ойылады, ал аппаратты серверді жмысыны сенімділігіне байланысты кптеген клиенттерді жмысыны жргізілуі туелді болады. Жоарыда крсетілген тсіл (клиент-серверлік архитектура) дербес компьютерді олданушысына зіні жмыс стелінен Интернетке осылан миллиондаан серверлерді ресурстарына ол жеткізуге ммкіндік береді.

 

Провайдерлер жне оларды желілері

 

Интернетке арап, біз интернет-провайдерлерді ызметтерін пайдаланамыз жне ISP(Internet Service Provider – Интернет ызметін жеткізуші). Кбіне ISP – бл зіндік желісі бар арнайы йым (магистральды деп аталады), оан клиенттерді кптеген саны осылады. Провайдерді желісі аламны кез келген нктесімен байланысуды амтамасыз ететін жер жзіні баса да желілерімен байланысуы ммкін. алыпты жадайда ISP-провайдерлер – бл белгілі бір айматарда зіндік орналасу нктесі (POP - Point of Presence) бар ірі компаниялар, бл нктелерде клиенттеріні Интернетке осылуын амтамасыз етуге арналан провайдерді аппаратты амсыздыы. Ірі провайдерді ртрлі алаларда зіні орналасу нктесі мен мыдаан клиентері болады. Бірнеше алаларда орналасу нктелері бар провайдерлермен атар, бір алада орналасу нктесі бар провайдерлерді де атап крсетуге болады. Телефон линиясы арылы ISP мен байланысуды йымдастыру: ДК олданушысы драйверге хабарласады жне модем жинатарыны ішіндегі провайдер модемдеріні бірімен байланыс орнатады (модемді пул деп атауа болады). олданушы зіні ISP не осыланнан кейін, ол оны желісіні бір блігі болып табылады. Провайдер зіні серверінде клиенттерге ртрлі ызмет крсете алады: электронды почта (e-mail), желілер жаалытары (Usenet) жне т. б. Провайдерді магистральды желісін кбіне тіректі желі немесе бэкбоундеп атайды (аыл. Backbone — ырат). Провайдер желілері кптеген клиенттерге ызмет крсететіндіктен, оны жоары жылдамдыты желісі болуы жне жоары трафикті амтамасыз етуі керек (желі бойымен берілетін мліметтер клемі). зіні барлы орналасу нктелерін біріктіру шін, провайдер ірі коммуникациялы компаниялардан жоары жылдамдыты арналарды жала ала алады, сонымен атар, зіні арналарын тарта алады. Ірі коммуникациялы компанияларды здеріні жоары жылдамдыты каналдары бар.

 

Провайдерлерді желілерін біріктіру

 

Кейбір провайдерлерді клиенттері, мысалы, ISP-A бір бірімен здеріні жеке желілері арылы зара байланысады, ал баса ISP-В компаниясыны клиенттері здеріні, біра егер ISP-A жне ISP-B желілеріні арасында байланыс болмаса, онда А компаниясыны клиенттері жне В компаниясыны клиенттері бір бірімен байланыса алмайды. здеріні клиенттерін бір желіде біріктіру масатында А жне В р алада желілік кіруді (NAP - Network Access Points) амтамасыз ететін нктелер арылы з араларында тікелей байланысты орнатады. Осылайша, баса провайдерлерді магистральды желілеріне осылу рылады, нтижесінде жоары дегейлі кптеген желілерді бірігуі болады.

 

Интернетте жздеген ірі интернет-провайдерлер орналасады жне оларды магистральды желілері NAP арылы р трлі алаларда жасалады, жне мліметтерді лкен аыны NAP-тйінні р трлі желілері арылы таралады.

 

лкен жне кіші желілерді бірігуі (Интернетті райтын) негізінде шартты келісімдер жатады. рбір клиентті белгілі бір ISP пен зіні компьютерін немесе жергілікті желісін провайдер желісіне осу туралы келісім шарты бар. Кейбір ISP-A провайдерлерді клиенттері ISP-A желісіне осылу туралы келісім райды, з кезегінде ISP-A ISP-B мен желілерін біріктіру туралы келіседі жне солай жаласа береді..

 

Провайдерлер желілеріні иерархиясы

 

р трлі елдерде халыаралы, лтты жне айматы болып блінетін жздеген провайдерлер бар.


Айматы провайдерлерді желілері (екіншілік) лтты провайдерлерді желілерімен (біріншілік) жоары жылдамдыты каналдар арылы байланысады. Мысалы, АШ-та Т1стандартты мліметтерді беру жылдамдыы 1,544 Мбит/с арна немесе жылдамдыы 44,74 Мбит/с жететін ТЗ арнасы.

 

Баылау сратары:

1. Клиент-серверлік архитектураны райтын негізгі желілерді андай?

2. Желіні бадарламалы амсыздандыру андай принциппен жргізіледі?

3. Провайдерді магистральды желі термині нені білдіреді?

4. Провайдерлер желілеріні бірігуі алай орындалады?

5. Интернетті тзетін желілер иерархиясы алай аталады?

 

Дріс 2.