Таырыбы: Митозды цикл. Реттелуі, генетикалы баылануы. Апоптоз

5.2. Масаты: митозды циклды реттелуі жне баылануыны молекулалы-генетикалы механизмдері жайлы заманауи кзарастар туралы білімдерін алыптастыру. Апоптозды молекулалы-генетикалы механизмдерін жне оны медицинадаы маызы туралы білімдерін алыптастыру.

5.3. Дріс тезистері:

5.3.1. Жасушалы цикл, анытамасы, кезедері.

5.3.2. Жасушалы циклды кезедері жне оларды сипатамасы.

5.3.3. Митозды циклды амтамасыз ететін дерістерді генетикалы реттелуі.

5.3.4. Митозды циклды баылайтын дерістерді реттелуі (баылау пункттері – check-points).

5.3.5. Апоптоз, анытамасы, маызы, сатылары.

5.3.6. Апоптозды генетикалы баылануы каспазалы гендер каскадасы, эндонуклеаза, р53.

 

Жасушалы цикл, деп аналы жасушаны блінуіні нтижесінде пайда болан жас жасушаны айта блінуге дейінгі немесе тіршілігін жойана дейінгі кезеді айтады.

Жасушалы цикл 3 кезенен трады:

1. Митозды цикл.

2. Жасушаны арнайы ызмет атаруы.

3. Тынышты кезеі.

Митозды цикл 4 фазадан трады:

1. Митоз.

2. Митоздан кейінгі кезе (G₁).

3. Синтездік кезе (S).

4. Синтезден кейінгі кезе (G₂).

G₁, G₂, жне S кезедері гендер белсенділігімен сипатталынатын интерфазаны райды. Митозда гендер активсіз кйде болады.

Жасушалы (митозды ) цикл кптеген гендермен реттеледі. Мнда циклиндерді жне циклинге туелді киназаларды синтездейтін гендер басты рл атарады.

Бл гендерді белсенді німдері циклин+циклинге туелді киназалы (Ц+ЦЗК) кешен тзеді, мнда циклин активаторлы суббірлік, ал циклинге туелді киназалар – катализдік суббірліктер болып табылады. Митозды циклды р бір кезеі арнайы Ц+ЦТК кешенімен реттеледі.

Митозды циклды дрыс туін 4 тексеру нктесі интерфаза кезеіндегі G₁, G₂, S жне митозды метафазасы баылайды (cheek - point). Жасушаны митоза тсуі немесе тотауы жасушаны блінуін стимулдайтын немесе басып тастайтын гендермен реттеледі.

Жасушаны тіршілік затыы кптеген факторлара туелді: азаны трлік жне арнайы ымет ету ерекшелігіне жне т. б.

Жасушаны «артаюыны» соы нтижесі оны табии ліміне, апоптоза келеді.

Апоптоз – бл жасушаны табии генетикалы бадарланан лім дерісі. Бл бірнеше сатыда тетін динамикалы рдіс.

Апоптоз генетикалы баыланатын деріс болып табылады. Оан арнай фермент – каспазаны синтезін баылайтын гендер атысады. Каспазды белсенділігі активатор жне ингибитор гендерімен баыланады.

Апоптоз дерісіне арнайы «апоптозды» ядролы эндонуклеазалар атысады. Апоптоз дерісінде негізгі рлді р53 ауызы атарады.

Апоптоз механизміні негізінде жасушаны генетикалы материалыны заымдалан жерін танып тзету, жасушаны элиминациясы мен жасушаны жне жалпы азаны алыпты тіршілігін амтамасыз ету жатыр.

 

5.4. Крнекілік материал:4-шімультимедиялы дріс, таырып бойынша бейнефильмдер.

5.5. дебиеттер:

Негізгі:

5.5.1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006.

5.5.2. Гинтер Е. К. Медицинская генетика. М.: Медицина, 2003.

5.5.3. уандыов Е.., Аманжолова Л.Е. Молекулалы биология негіздері (дрістер жинаы).

Алматы: Эверо, 2008. 224 б.

5.5.4. Муминов Т.А., Куандыков Е.У. Основы молекулярной биологии (курс лекций). Алматы: Эверо, 2009. 204 с.

5.5.5. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003. 544 с.

5.5.6. Аманжолова Л.Е. Жалпы жне медициналы генетиканы биологиялы негіздері. Алматы, 2006.

5.5.7. уандыов Е.., білаев С.А. Медициналы биология жне генетика. Алматы, 2006. 356 б.

5.5.8. уандыов Е.., Нралиева .. Негізгі молекулалы-генетикалы терминдерді орысша-азаша сздігі. Алматы: Эверо, 2012. 112 б.

 

осымша:

5.5.9. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. 479 б.

5.5.10.Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010. 620 с.

5.6. Баылау сратары (кері байланыс):

5.6.1. Жасушалы цикла сипаттама.

5.6.2. Митозды цикла сипаттама.

5.6.3. Митозды циклды реттелу механизмдері.

5.6.4. Жасушалы циклды баылану механизмдері.

5.6.5. Жасуша пролиферациясыны медицинадаы маызы.

5.6.6. Апоптоз дерісіні даму себептері.

5.6.7. Апоптоз сатылары.

5.6.8. Апоптоз дерісіне атысытын гендер (ауыздар).

5.6.9. Апоптозды медицинадаы маызы.

ш тілдегі тсіндірме сздер:

аза тілінде	Орыс тілінде	Аылшын тілінде
Митозды цикл	Митотический цикл	Mitotic cycle
Митоз	Митоз	Mitosis
Интерфаза	Интерфаза	Interphase
Митогендер	Митогены	Mitogens
Циклинге туелді киназа	Циклин зависимые киназы	Cyclin dependent kinases
Антимитогендер	Антимитогены	Antimitogenes
Тексеру нктелері	Сверочные точки	Shek points
Апоптоз	Апоптоз	Apoptosis
Командалы апоптоз	Командный апоптоз	Apoptosis by command
Ішкі апоптоз	Внутренний апоптоз	Apoptosis from inside
Апоптоз сатылары	Стадии апоптоза	Stages of apoptosis
Нысаналар	Мишени	Targets
Прокаспазалар	Прокаспазы	Procaspases
Каспазалар	Каспазы	Caspases
Ауыз	Белок	Protein

Дріс