Таырыбы: Онкогенетика. Фармакогенетика

5.2. Масаты: студенттерде атерлі ісік жасушаларыны трансформациялануыны себептері мен дамуыны генетикалы механизмдері туралы заманауи білімдерін алыптастыру. Студенттерде адам азасыны дрілік заттара жеке реакциясыны генетикалы негіздері туралы білімдерін алыптастыру.

5.3. Дріс тезистері:

5.3.1. Канцерогенез, анытамасы, ісік жасушаларыны трансформациялану кезедері.

5.3.2. Канцерогендік факторлар, жіктелуі, сипаттамасы.

5.3.3. Протоонкогендер, онкогендер, сипаттамасы, оларды канцерогенездегі рлі.

5.3.4. Вирусты онкогенез.

5.3.5. Ісікті супрессорлы гендері (ІСГ), сипаттамасы.

5.3.6. атерлі ісікті жасушаларды асиеттері жне биологиялы ерекшеліктері.

5.3.7. Фармакогенетиканы заманауи медицинадаы жне фармациядаы маызы.

5.3.8. Дрілік препараттар метаболизміні генетикалы баылануы.

5.3.9. Дрілік препараттарды абылдаудан кейін дейтін тым уалайтын арулар

жне жадайлары.

 

Канцерогенез - алыпты жасушаны атерлі жасушаа айналуы, жасушаны бласттрансформация дерісі.

алыпты жасушаны трансформацияланан жасушаа ауысуы кп сатылы дерісі.

1. Инициация. рбір ісік жеке жасушаны ДН-ны бзылуынан басталады. Бл генетикалы дефектіні канцерогендер немесе онкогендік вирустар тудыруы ммкін. Адам азасында тіршілік барысында адам азасындаы жасушаларыны ДН заымдануы жреді. Ісіктік инициациясына протоонкогендерді заымдануыны зі ана жеткілікті. Осы заымдануды зі-а сома жасушаларды ісік жасушаларына ауысуын анытайтын те маызды факторды бірі болып табылады. Ісікті инициациясына антионкогенні (онкосупрессор-гені) заымдануы да алып келуі ммкін.

2. Ісікті промоциясы ісік-тудырушы факторлармен заымданан жасушаларды кбеюіне алып келеді. Бл рдіс кп жылдара созылуы мумкін.

3. Ісікті прогрессиясы — бл згерген жасушаларды кбеюі, инвазиясы, метастаздар атерлі ісікті пайда болуына келеді.

Ісік жасушаларынны трансформациялануына алып келетін р трлі орта факторларын канцерогендік факторлар, деп атайды.

Канцерогендік асиеттері бар физикалы факторлар (радиация), химиялы факторлар (ауыр металдарды тздары, ышылдар), биологиялы факторлар (вирустар).

Жасушаларды блінуі мен суін реттейтін «алыпты» ген, протоонкогендерді ісік жасушаларына туі, онкогенге айналуы ісік жасушаларыны негізгі механизмдеріні бірі болып отыр.

Кейбір вирустарды геномында онкогендер болады. Азаны вирусты инфекцияны жтыруы жне онкогенді тасамалдаушы вирус геномы жасушаны генетикалы материалына ісікті трансформациялануын іске осатын крделі жне за деріс.

атерлі ісік жасушаларыны негізгі асиеттеріні бірі оны баылаусыз блінуі, моноклондылыы жне ісікті суіні автономдылыы.

Фармакогенетика азаны дріге жеке реакциясыны генетикалы факторларыны рлін зерттейді. Азаны реакциясы бір жп генмен (моногенді баылану), кптеген гендермен (полигенді баылану) генетикалы баыланады. азіргі уаытта бес препаратты метаболизмі моногенді баыланатындыы аныталынан. Кптеген дрілік препараттарды метаболизмі бір генмен емес кптеген гендермен баыланады.

5.4. Крнекілік материал:5-шімультимедиялы дріс, таырып бойынша бейнефильмдер.

5.5. дебиеттер:

Негізгі:

5.5.1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006. 638 с.

5.5.2. уандыов Е.., Аманжолова Л.Е. Молекулалы биология негіздері (дрістер жинаы).

Алматы: Эверо, 2008. 224 б.

5.5.3. Муминов Т.А., Куандыков Е.У. Основы молекулярной биологии (курс лекций). Алматы: Эверо, 2009. 208 с.

5.5.4. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003. 544 с.

5.5.5. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2003. 272 с.

5.5.6. Биология. Под ред. Ярыгина В.Н. 2-х томах. М.: Высшая школа. 2004.

5.5.7. Бочков Н.П. Клиническая генетика. М.: Гэотар-Мед, 2006. 444 с.

5.5.8. уандыов Е.., Нралиева .. Негізгі молекулалы-генетикалы терминдерді орысша-азаша сздігі. Алматы: Эверо, 2012. 112 б.

 

осымша:

5.5.9. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010. 620 с.

 

5.6. Баылау сратары (кері байланыс):

5.6.1. Протоонкогендер деген не?

5.6.2. андай жадайларда протоонкогендер онкогендерге айналады?

5.6.3. Канцерогенез кезінде жасушаны бліну ерекшелігі андай?

5.6.4. Контакталы тежелу деген не?

5.6.5. Вирусты онкогенезді механизмдері андай?

5.6.6. Дрілік препараттар оздыратын тым уалайтын аурулар.

5.6.7.Дрілік препараттар метаболизміні генетикалы баылануы.

ш тілдегі тсіндірме сздер: