Зыреттілікті баалау – білім.
6.7.2. Таырыпты сратары бойынша ауызша срау.
6.7.3. Тесттік баылау – 10 сратан 3 нса.
6.7.2. Тжірибелік дады зыреттілігін баалау:
6.7.2.1.. Сызба салу:
- бактериялы рибосоманы рамы (Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология, б. 161, сурет. 3.10).
- Генні трансляция дерісін сызу
6.7.2.2. Есептер шыару:
1. Инсулин ауызы 51 аминышылынан трады. Ауыз инсулинін кодтайтын гендегі нуклеотидтер санын анытаыз.
2. Есеп шыару -Трансляция процесінде т- РН 30 молекуласы атысты. Ауызды синтездейтін амин ышылыны санын анытаыз, сондай- а осы ауызды кодтайтын гендегі триплеттер мен нуклеотидтер санын анытаыз.
3. Есеп шыару Полипептидтік тізбекті биосинтезіне т- РН УУА, ГГЦ, ЦГЦ, ААГ, ЦГУ антикодондарымен атысты. Осы полипептидтік тізбектегі апаратты тасымалдайтын ДН молекуласы тізбегіні рбір нуклеотидтік атарын анытаыз. ДН молекуласы ос тізбегіні А, Г, Т, Ц нуклеотидтер санын анытаыз.
4. Есеп шыару Ауыз молекуласыны бір блігіндегі амин ышылыны орналасу ретін крсетііз, егер ДН молекуласыны нуклеотидтік атары тмендегідей кодталатын болса:
...ГГТ АЦА ЦТЦ ААГ ГТА...
Егер химиялы жолмен ДН молекуласыны 6 нуклеотиді алынып тасталатын болса, жауап алай згереді?
6.7.3. Баылау сратары:
6.7.3.1. Трансляцияны мні мен маызы неде?
6.7.3.2. Про- жне эукариоттар трансляциясыны ерекшеліктері.
6.7.3.3. Трансляция процесінде рибосоманы, т-РН-ны рлі андай?
6.7.3.4. Трансляция ателеріні пайда болу механизмдеріні себебі неде жне оларды медицинада маызы андай?
ш тілдегі тсіндірме сздер:
| аза тілінде | Орыс тілінде | Аылшын тілінде |
| Аминоацил-т-РН-синтетаза– ауыз биосинтезі дерісінде аминышылын зіне сйкес тасымалдаушы РН-мен байланыстыратын фермент | Аминоацил-т-РНК-синтетаза –фермент, связывающий аминокислоту с соответствующей ей транспортной РНК в процессе биосинтеза белка | Aminoacyl-t-RNA synthetase - enzyme, binding aminoacid with corresponding t-RNA during protein biosynthesis |
| Трансляция –а-РН кодондар ретіні полипептидті тізбектегі аминышылдарыны ретіне аударылуына негізделген ауыз биосинтезіні дерісі | Трансляция –процесс биосинтеза белка, основанный на переводе последовательности кодонов и-РНК в аминокислотную последовательность полипептидной цепи | Translation –process of biosynthesis of protein, based on turning of codon sequences of m-RNA into aminoacid sequencies of polypeptide chain |
| Генетикалы код – а-РН-да триплеттер немесе кодондар трінде жазылан тым уалау апаратыны ауыз молекуласыны аминышылдар атарына аударылуыны табии механизмі | Генетический код – природный механизм перевода наследственной информации, записанной в и-РНК в виде кодонов или триплетов, в аминокислотную последовательность белковой молекулы | Genetic сode – natural mechanism of converting of genetic information written in m-RNA by codons or triplets into aminoacid sequence of protein |
| Артышылыы– белгілі бір аминышылдарыны бірнеше (2 жне одан кп) кодондармен аныталуы | Вырожденность – кодирование определенных аминокислот несколькими (2 и более) кодонами | Degeneracy - coding of certain amino acids with several (two or more) codons |
| Коллинеарлыы – полипептидтік тізбектегі аминышылдарыны орналасу ретіні оларды кодтайтын а-РН-даы триплеттер ретіне сйкестілігі | Коллинеарность– соответствие порядка расположения аминокислот в полипептидной цепи порядку расположения кодирующих их триплетов в и-РНК | Collinearity - accordance of order of aminoacids in polypeptide chain to order of arrangement of their encoding triplets in m-RNA |
| айта жабылмайтындыы – трансляция барысында кез келген нуклеотидті тек ана бір триплет (кодон) рамына кіруі | Неперекрываемость – вхождение любого нуклеотида в состав только одного триплета (кодона) в процессе трансляции | Nonoverlapping – introducing (presence) of any nucleotide only in one triplet (codon) in the translation process |
| здіксіздігі - «код тірсіз», трансляция барысында а-РН –ны бірінші триплеттен соы триплетке дейін генетикалы апаратты (кодондарды) тотамсыз, здіксіз оылуы | Непрерывность - «код без запятых», непрерывное, без остановок считывание генетической информации от первого до последнего триплета в и-РНК в процессе трансляции | Nonterruptivity - "code without commas", discontinuous, non-stop reading of genetic information from first to the last triplet in m-RNA in translation process |
| Триплеттілігі – ш атар орналасан кршілес нуклеотидтерді бір аминышылды кодтауы | Триплетность – кодирование одной аминокислоты тремя смежными нуклеотидами (триплетом или кодоном) | Tripletness – encoding of one aminoacid by three adjacent nucleotides (triplet or codon) |
| Универсалдыы – барлы тірі азаларда (те сирек) белгілі бір аминышылдарыны бірдей кодондармен аныталуы | Универсальность – кодирование определенных аминокислот у всех живых организмов (за редким исключением) одними и теми же кодонами | Universality – coding of certain aminoacids in all living organisms (with rare exceptions) by the same codons |
растырушы: оыт. Какишева Г.Т
4-тжірибелік саба