Таырыбы: Генні сері. Генотип. Фенотип

6.2. Масаты: студенттерде гендермен (генотип) жне олармен баыланатын белгілер (фенотип) арасындаы зара серді мнін тсіну шін генотиптегі гендерді зара сері жайлы білімді алыптастыру.

6.3. Оытуды міндеттері:

-студенттерге генотип, фенотип, аллельді жне аллельді емес гендер терминдерін тсіндіру, сипаттау жне тсінігін алыптастыру;

-сау жне тым уалайтын аурулармен ауыратын адамдарды сырты (фенотиптік, клиникалы) белгілеріні дамуыны генетикалы механизмдерін ашу;

-фенотиптік белгілерді дамуына аллельді жне аллельді емес гендерді серіні рлін крсету;

-медицина тжірибесінде тым уалайтын патологияны немесе клиникалы белгілерді дамуын тсіну шін науас (генотипіндегі) азасындаы гендер серіні механизмдері мен типтері жайлы білімні ажеттілігін тсіндіру.

6.4. Таырыпты негізгі сратары:

6.4.1. Генотип, фенотип: анытамасы, зара сері.

6.4.2. Аллельді гендерді зара серлесуі: толы доминанттылы, толымсыз доминанттылы, аса жоары доминанттылы, кодоминанттылы.

6.4.3. Кптік аллельдер. АВО жйесі бойынша ан топтарыны генетикасы. Медициналы маызы.

6.4.4. Аллельді емес гендерді зара серлесуі: комплементарлы, эпистаз, полимерия.

6.4.5. Пенетранттылы, экспрессивтілік. Плейотропия.

6.4.6. Фенотиптік белгілерді дамуына гендер серіні рлі мен маызы.

6.5. Оыту дістері:студенттерді сабаты мнін, масатын жне міндеттерін; тсінгенін ыса, аны, ойын жйелі жеткізу жне тсінген материалын сызба нса, кесте, сурет трінде крсету; тест ателіктерімен топпен жмыс: есептер шыаруды крсету жне тсіндіру,сызбалар толтыруа баыттай отырып ауызша срау; таырып бойынша бейнефильмдер кру.

6.6. дебиеттер:

Негізгі:

6.6.1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006. б. 82-115.

6.6.2. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. С. 35-39, 55-57.

6.6.3. Медициналы биология жне генетика. Е.. уандыовты ред. Алматы, 2004. б. 104-113.

6.6.4. уандыов Е.., Нралиева .. Жалпы жне медициналы генетика негіздері (дрістер жинаы). Алматы: Эверо, 2009. б. 35-42.

6.6.5. Аманжолова Л.Е. Жалпы жне медициналы генетиканы биологиялы негіздері. Алматы, 2006. 126-140 б.

6.6.6. азымбет П.., Аманжолова Л.Е., Нртаева .С. Медициналы биология. Алматы, 2002. 118-133 б.

6.6.7. уандыов Е.., білаев С.А. Медициналы биология жне генетика. Алматы, 2006. 39-45 б.

6.6.8. уандыов Е.., Нралиева .. Негізгі молекулалы-генетикалы терминдерді орысша -азаша сздігі. Алматы: Эверо, 2012. 112б.

 

осымша:

6.6.9. Биология. Под ред. Ярыгина В.Н. В 2-х томах. М.: Высшая школа, 2004. с. 234 - 242.

6.6.10. Заяц Р.Г., Бутвиловский В.Э. и др. Общая и медицинская генетика. Р-на- Дону, 2002. б.106-116.

6.6.11. Вопросы и задачи по общей биологии и общей и медицинской генетике (с пояснениями). Под ред. проф. Иткеса А.В. М., 2004. б. 68-83.

6.6.12. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р, Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н.П.Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010. б. 203-205.

Баылау

6.7.1. Когнитивті (білім) зыреттілікті баалау:

6.7.1.1. Таырыпты сратары бойынша ауызша срау.

6.7.1.2. Тест баылау – 10 сратан 2 нса.

 

6.7.2. Тжірибелік дады зыреттілігін баалау:

6.7.2.1. Аллельді гендерді сипаттау жне аллельді гендерді зара серлесу трлеріні сызбасын сызу, крсету.

 

6.7.2.2. ояндарды терісіні тсін мысала келтіре отырып кптік аллелдерді сипаттап сызбасын сызу, оларды генотиптері мен фенотиптерін жазу.

 

6.7.2.3. АВО жйесі бойынша ан топтарыны кптік аллельдеріні сызбасын сызу, сипаттап крсету.

 

6.7.2.4. Аллельді емес гендерді, оларды зара серлесу трлерін сипаттап сызбасын сызу, крсету.

 

6.7.3. зін - зі жетілдіру дадысын баалау:

6.7.3.1. «АВО жйесі бойынша адамны ан топтарыны генетикасы» таырыбынан СЖ-ді орау.

 

6.7.4. Баылау сратары:

6.7.4.1. Генотип жне фенотип арасындаы байланыс.

6.7.4.2. Аллельді гендерді аллельді емес гендерден айырмашылыы?

6.7.4.3. Аллельді гендерді серлесу типтері.

6.7.4.4. Аллельді емес гендерді серлесу типтері.

6.7.4.5. Тым уалайтын ауруларды фенотиптік (клиникалы) белгілеріні крініс беруіндегі гендер серіні маызы.

 

ш тілдегі тсіндірме сздер:

аза тілінде	Орыс тілінде	Аылшын тілінде
Аллель – бір генні екі немесе одан да кп альтернативті трі	Аллель – одна из двух или большего числа альтернативных форм одного гена	Allele – each of two or more alternative forms of the same gene
Генотип – азадаы хромосомаларды диплоидты жиынтыында орналасан барлы гендерді (генетикалы материалды) жиынтыы	Генотип – совокупность генов (генетического материала), содержащаяся в диплоидном наборе хромосом организма	Genotype – aggregate number of genes in diploid set of chromosomes in organism
Фенотип – генетикалы факторлармен баыланатын азаны сырты белгілеріні жиынтыы	Фенотип – внешние признаки организма, контролируемые генетическими факторами	Phenotype – single or aggregate number of external signs, controlling by genes
Доминанттылы – гетерозиготалы жадайда аллельді (генні) жне онымен баыланатын белгіні крініс беруі	Доминирование – проявление аллеля (гена) и контролируемого им признака в гетерозиготном состоянии	Dominance – expression of allele and trait controlled by allele in heterozygous state
Толы доминанттылы – доминантты генні рецессивті генге толы басымдылы крсетуі (АА=Аа)	Полное доминирование – если доминантный ген подавляет полностью рецессивный ген (АА=Аа)	Complete dominance – dominant gene completely inhibits recessive gene (АА=Аа)
Толымсыз доминанттылы –доминантты генні фенотиптік крінісіне рецессивті генні сер етуі (АА›Аа›аа)	Неполное доминирование – если рецессивный ген оказывает влияние на фенотипическое проявление доминантного гена (АА›Аа›аа)	Incomplete dominance – recessive gene has an impact on the phenotypic expression of a dominant gene (АА›Аа›аа)
Кодоминанттылы – гетерозиготалы жадайда екі доминантты аллельді гендерді фенотипте бірдей крініс беруі	Кодоминирование – совместное фенотипическое проявление двух доминантных аллельных генов в гетерозиготном состоянии	Co-dominance – cooperative phenotypic expression of two dominant alleles in heterozygotes

 

 

растырушы: доцент С.К.Альмухамбетова

11-тжірибелік саба