Таырыбы: Онтогенездік дамуды жасушалы жне генетикалы механизмдері

6.2. Масаты: студенттерде адамны онтогенездік дамуын амтамасыз ететін негізгі механизмдері мен рдістері жайлы тсінікті алыптастыру жне теориялы білімді тжірибеде олдана білуді йрету.

6.3. Оытуды міндеттері:

-онтогенезжнеонтогенезді кезедеріні мнін ашу;

- онтогенезді алыпты даму шін гаметогенез жне рытануды маызы мен рлін ашу;

- онтогенезді алыпты даму шін жмырта жасушасыны полярлылыы, ооплазмалы сегрегация, позициялы апарат, детерминация, дифференциация, эмбрионалды индукцияны маызын жне мнін ашу;

- онтогенезді алыпты даму шін жасуша рдістеріні: кбею (пролиферация), миграция, тадамалы срыпталу жне апоптозды маызы мен мнін ашу;

- клиникалы кзарас бойынша адам азасыны жатырішілік даму сатылары мен ретін, дамуды туа біткен аауларыны дамуында онтогенезді бзылуыны маызын тсіндіру;

- онтогенездік дамуды генетикалы баылануыны маызы мен мнін ашу;

-онтогенездік дамуды алашы кезедерін амтамасыз ететін гендерді маызы мен мнін ашу;

- аналы эффектісі бар гендерді маызы мен мнін ашу;

- сегментация гендеріні маызы мен мнін ашу;

- гомеобокстарды жне гомеозис гендерді маызы мен мнін ашу;

-тым уалайтын ауруларды пайда болуындаы гомеозис (гомеобокста) гендердегі мутацияны маызы мен рлін ашу.

- студенттерге дрігерлік тжірибе барысында теориялы білімді олдана білуді йрету.

6.4. Таырыпты негізгі сратары:

6.4.1. Онтогенез: анытамасы, кезедері.

6.4.2. Онтогенезді алашы кезедері: гаметогенез, рытану, жмырта жасушасыны полярлылыы, ооплазматикалы сегрегация, позициялы апарат, детерминация, дифференциация, эмбрионалды индукция.

6.4.3. Онтогенезді жасушалы механизмдері: пролиферация, миграция, срыпталу, апоптоз

6.4.4. Онтогенездік дамуды генетикалы баылануы.

6.4.5. «й шаруашылы » гендер, аналы эффектісі бар гендер, сегментация гендері, гомеозистік гендер (гомеобокстар), «молшылы» гендер.

6.4.6. Тым уалайтын ауруларды дамуындаы гомеозистік гендер мутациясыны рлі.

6.4.7. Адамны туа біткен ааулытарыны пайда болуында онтогенезді жасушалы механизмдеріні бзылуыны рлі.

 

6.5. Оыту дістері:студенттерді сабаты мнін, масатын жне міндеттерін; тсінгенін ыса, аны, ойын жйелі жеткізу жне тсінген материалын сызба нса, кесте, сурет трінде крсету; тест ателіктерімен топпен жмыс; есептер шыаруды крсету жне тсіндіру, сызбалар толтыруа баыттай отырып ауызша срау.

6.6. дебиеттер:

Негізгі:

6.6.1. уандыов Е.., Нралиева .. Жалпы жне медициналы генетика негіздері (дрістер жинаы). Алматы: Эверо, 2009. б. 52-61.

6.6.2. Аманжолова Л.Е. Жалпы жне медициналы генетиканы биологиялы негіздері. Алматы, 2006. 126-140 б.

6.6.3. азымбет П.., Аманжолова Л.Е., Нртаева .С. Медициналы биология. Алматы, 2002. 118-133 б.

6.6.4. уандыов Е.., білаев С.А. Медициналы биология жне генетика. Алматы, 2006. 39-45 б.

6.6.5.Медициналы биология жне генетика. Е.. уандыов ред. Алматы, 2004. 208-227 б.

6.6.6. Генетика. Под ред. Иванова В. И. М.: Академкнига, 2006. б. 291-314

6.6.7. уандыов Е.., Нралиева .. Негізгі молекулалы - генетикалы терминдерді орысша-азаша сздігі. Алматы: Эверо, 2012. 112б.

осымша:

6.6.8. Жимулев И.В. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. С. 369 - 389.

6.6.9. Наследственные болезни: национальное руководство/под.ред.акад. РАМН Н.П. Бочкова.-М.: ГЭОТАР-Медиа, 2012.С.81-125.

6.6.10. Нуртазин С.Т., Всеволодов Э.Б. Биология индивидуального развития. Алматы, 2005. 260 с.

6.6.11. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010. б. 254-259, 355-379.

Баылау

6.7.1. Когнитивті (білім) зыреттілікті баалау:

6.7.1.1. Таырыпты сратары бойынша ауызша срау.

6.7.1.2. Тест баылау – 10 сратан 2 нса.

6.7.2. Тжірибелік дады зыреттілігін баалау:

6.7.2.1. Адам онтогенезіні клиникалы кезедеріні сызбасын сызып, тсіндірііз.

6.7.2.2.Онтогенезді алашы кезедеріні: жмырта жасушасыны полярлыы, ооплазмалы сегрегация, позициялы апарат, детерминация, дифференциацияны сызбасын сызып, мнін тсіндірііз.

6.7.2.3. Онтогенезді жасушалы механизміні сызбасын сызып, тсіндірііз.

6.7.2.4. Ситуациялы есептерді шыару:

1. Нресте туылан кезде жлынны ортаы блігі бітіспеген. Онтогенездi андай жасушалы механизмдері бзылан?

2. «Жыры тадай» ааулыында андай жасушалы механизмдер бзылан?

3. Синдактилия кезiнде андай жасушалы механизмдер бзылан?

4. Мшелердi толы жетiлмеуi мен дрыс орналаспауыны негiзiнде андай элементарлы жасушалы рдістердi бзылуы жатыр?

6.7.2.5. Ситуациялы есепті шыару

- Эритроциттердi негiзгi белогы-гемоглобиннi аминышылды рамы эмбриогенез кезiнде туыланнан кейiн згередi. Онтогенез кезiндегi гендердi дифференциальды активтiлiгi гипотезасы бойынша бл процестi тсiндiрііз.

6.7.2.6. Кестені толтыру: «Адам гемоглобиніні р трлі типтеріні синтезі кезіндегі гендерді дифференциальді экспрессиясы».

Гемоглобинні типтері Белгіленуі Гемоглобин синтезін баылайтын гендер Гемоглобин синтезі жретін орны Синтезді уаыты
1. Эмбриональді        
2. Фетальді        
3. Нрестелерде        
4. Ересектерде        

 

6.7.2.7. Сызбаны салу: Дамудаы реттеуші генні рлі

6.7.3. зін – зі жетілдіру дадысын баалау:

6.7.3.1. «Тератогенді факторлар туралы заманауи мліметтер» таырыбы бойынша СЖ-ді орау.

 

6.7.4. Баылау сратары:

6.7.4.1. Жмырта жасушасыны полярлыы дегеніміз не?

6.7.4.2. Позициялы апарат ай жерде байалады?

6.7.4.3. Жасушаларды блшектену арылы блінуіні ерекшелігі неде?

6.7.4.4. Онтогенезді жасушалы механизмдеріні бзылысынан пайда болатын ааулытара мысалдар келтірііз.

 

ш тілдегі тсіндірме сздер:

аза тілінде Орыс тілінде Аылшын тілінде
Апоптоз – жасушаларды бадарланан, физиологиялы лімі Апоптоз – программированная клеточная смерть, физиологическая гибель клеток Apoptosis - process of programmed cell death, physiological cell death  
Онтогенез – жеке дараны (азаны) даму дерісі Онтогенез – процесс индивидуального развития особи (организма) Ontogenesis – process of individual development of organism
Ооплазмалы сегрегация – ооплазманы ртрлі бліктерінде (сегменттерінде) биологиялы белсенді заттарды ртлі таралуын жне ана азасында ооцитті жадайын анытайтын жмырта жасушасыны цитоплазмасыны ртектілігі; ооплазмалы сегрегация ооплазманы ртрлі айматарында орналасан ртрлі жасушалардан ртрлі мшелермен лпаларды алыптасуын амтамасыз етеді Ооплазматическая сегрегация – явление неоднородности цитоплазмы яйцеклетки, обусловленное неравнмерным распределением биологически активных веществ в различных участках (сегментах) ооплазмы и положением ооцита в материнском организме; ооплазматическая сегрегация приводит к формированию различных органов и тканей из зачатков клеток, расположенных в разных участках ооплазмы Ooplasmic segregation - egg cytoplasm heterogeneity phenomenon caused by unequal distribution of biologically active substances in different parts of ooplasm and oocyte position in maternal organism  
Детерминация – жіктелмеген жасушалар (бастамалар) тобыны даму баытын тадау нтижесінде жіктелген жасушалара айналуыны онтогенетикалы дерісі Детерминация – онтогенетический процесс выбора направления развития группы недифференцированных клеток (зачатка) с последующим их превращением в дифференцированные клетки Determination – choice of direction of development of undifferentiated cells accompanying by converting them to differentiated cells    
Позициялы апарат– болаша мшелерді дамуына жауап беретін бастама жасушаларды оплазмадан алатын апараты; соан сйкес жасушалар белгілі баытта дамиды (детерминацияланады жне нтижесінде белгілі бір мше алыптасады) Позиционная информация – информация, получаемая клетками-зачатками будущих органов из окружающей их ооплазмы; в соответствии с ней клетки развиваются в определенном направлении (детерминируются и формируют в итоге тот или иной орган) Positional information – information (chemical signals) obtained by germ (undifferentiated) cells from ooplasm resulting in determination of them  

 

растыран: доц.Альмухамбетова С.К

12 -тжірибелік саба