Баылау сратары
1. Суды ионды кбейтіндісі. Ортаны сутектік крсеткіші.
2. Буферлік жйе деген не? ышылды жне негіздік буферлік жйеге анытама берііз, мысал келтірііздер, рамын крсетііздер. Буферлік ерітінділерді рН-н есептеу (Гендерсон-Гассельбах тедеуі).
3. андаы буферлік жйелерді тізіп шыыыз. Оларды аза шін маызы андай? андаы буферлік жйелерді кштілігіні салыстырмалы сипаттамасын келтірііз.
4. Буферлік жйелерді сер ету механизмі. Ацетатты жне аммиакты буферлік жйелерді мысала ала отырып буферлік жйелерді сер ету механизмін тсіндірііз.
5. Буферлік ерітінділерді сутек иондарыны концентрациясын, ортаны рН жне рОН-н есептеу.
6. Ерітіндіні ышыл мен негіз бойынша буферлік сыйымдылыын есептеу.
дебиет:
Негізгі:
1. Сейтембетов Т.С. Химия.- Алматы, 1994.- 44-62 б.
2. Равич-Щербо М.И., Новиков В.В. Физическая и коллоидная химия.- М., 2001.-77-100 б.
3. Ленский А.С.Введение в бионеорганическую и биофизическую химию.- М.: ВШ, 1989.- 126 - 165 б.
4. Веренцова Л.Г., Нечепуренко Е.В., Батырбаева А.., Карлова Э.К. Бейорганикалы, физикалы жне коллоидты химия: оу ралы- Алматы: «Эверо», 2009.- 67-85 б.
5. Есімжан А.Е. Жалпы химия практикумы- Алматы, 2004.- 76-90 б.
6. Рубина Х.М. и др. Практикум по физической и коллоидной химии.–М., 2001.–14-38 б.
осымша:
1. Ершов Ю.А. жне т.б. Общая химия. Биофизическая химия. Химия биогенных элементов.- М.: ВШ, 2003.- 80-119 б.
2. Слесарев В.И. Химия. Основы химии живого. - СПб.: Химиздат, 2001.- 153-207 б.
3. Ленский А.С., Белавин И.Ю., Быликин С.Ю. Биофизическая и бионеорганическая химия: медициналы ЖОО-на арналан оу ралы.- М.:ООО «медицинское информационное агентство», 2008.- 241-327 б.
4. Зеленин К.Н., Алексеев В.В. Химия.- С.-Пб.: ЭЛБИ-СПб, 2003.- 144-164 б.
5. Попков В.А., Пузаков С.А. Общая химия: рал.- М.: ГЭОТАР-Медия, 2009.- 575-623 б.
6. Евстратова К.И. жне таы басалар. Физическая и коллоидная химия. – М.: ВШ, 1990. - 114-131 б.
7. Бірімжанов Б.А. Жалпы химия: ЖОО-на арналан оу ралы– Алматы.:Білім, 2001.
ОСЫМША:
Крнекілікті эксперимент«БУФЕРЛІК ЕРІТІНДІНІ рН-ЫН КОЛОРИМЕТРЛІК ДІСПЕН АНЫТАУ»
Жмысты масаты: рН мні ртрлі буферлік ерітінділер дайындап йрену; колориметрлік діспен баылау ерітіндісіні рН-ын тжірибелік жолмен анытау.
Жмысты маызы:
Колориметрлік діспен ерітіндіні рН-ын анытау зерттелетін ерітіндідегі индикатор бояуын сол индикатор осылан бірнеше стандарт ерітінділеріні бояуымен кзбен шолып салыстыруа негізделген.
Стандарт ретінде ртрлі санды атынастаы ышылдар мен тздардан буферлік оспалар дайындайды, Гендерсон-Гассальбах тедеуі бойынша рбір оспа шін рН мнін есептейді.
Жмысты орындалу барысы: Оытушыдан баылау ерітіндісі бар сынауы алыыз. Зерттелетін ерітіндіні 1 тамшысын шыны таяшамен мбебап индикатор аазыны жолаына тамызыыз. Индикатор аазыны бояуын стандартты рН шкаласымен салыстырыыз.
Стандартты ерітінді ретінде дайындайтын буфер типін анытаыз. Тменде кестеде крсетілген ышылдар мен тздарды клемдік атынастары шін рН мні ацетат буферлік оспасында 4-тен 6-а дейін, ал фосфат буферлік оспасында 6-дан 8-ге дейін згеретінін ескерііз.
Егер зерттелетін ерітіндіні рН-ы шамамен 7-ге те болса, онда ышыл (NaH2PO4) жне тз (Na2НРO4) ерітінділеріні кестеде крсетілген атынастарын араластырып, бірнеше стандартты фосфат буферлік ерітінділерін дайындаыз.
Егер зерттелетін ерітіндіні рН-ы шамамен 5-ке те болса, онда ышыл (СН3СООН) жне тз (СН3СООNa) ерітінділеріні кестеде крсетілген атынастарын араластырып, бірнеше стандартты ацетат буферлік ерітінділерін дайындаыз.
5 буферлік оспаны дайындап, рН мндерін есептегеннен кейін, осы бес стандартты ерітіндісі бар сынауытарды райсысына 1-2 тамшы индикатор осады (ацетат буферлік ерітіндісі шін – метил ызылы, ал фосфат буферлік ерітіндісі шін – бромтимол кгі).
Дл сол индикаторды баылау ерітіндісіне де осыыз. Баылау ерітіндісі мен стандартты бояуыны сйкес келуі, осы екі ерітіндіні де рН мндеріні бірдей екенін крсетеді.
Жмыс нтижелерін деу:
Баылау ерітіндісі мен стандарт ретінде тадалан буферлік ерітіндісіні рН мнін крсетііз. Буферлік сер ету механизмін крсететін реакция тедеуін жазыыз.
Компоненттерді ртрлі атынастарындаы стандартты буферлік ерітінділерді [Н+] жне рН мндерін келесі формула бойынша есептейді:
жне 
,
| мнда | |
| Са (Сs) - | ышыл (тз) ерітіндісіні концентрациясы; |
| Va (Vs) - | ышыл (тз) ерітіндісіні клемі; |
| Ка - | ышылды иондану константасы |
Алынан мліметтерді кестеге толтырыыз.
| Сынауы № | Клем, мл | Буферлік оспа | ||||
| ышыл | Тз | Ацетат буфері 0,1М СН3СООН 0,1М СН3СООNa Ка=1,8×10-5 | Фосфат буфері 0,1М NaH2PO4 0,1М Na2НРO4 Ка=1,6×10-7 | |||
| [Н+] | рН | [Н+] | рН | |||
| 0,5 | 4,5 | |||||
| 1,0 | 4,0 | |||||
| 1,5 | 3,5 | |||||
| 2,5 | 2,5 | |||||
| 4,0 | 1,0 |
орытынды: Баылау ерітіндісіні рН мнін крсетііз.
Крнекілікті эксперимент«ЕРІТІНДІНІ БУФЕРЛІК СЫЙЫМДЫЛЫЫН АНЫТАУ»
Жмысты масаты: Ерітіндіні буферлік сыйымдылыын ышыл жне негіз бойынша тжірибемен анытау.
Жмысты орындалу тртібі: Бірінші жне екінші колбалара клемдері бірдей компоненттеріні атынасы 1:1 болатын 10 мл-ден екі ацетат буферлік ерітіндісін дайындайды (зерттелетін ерітінділер). ышыл жне тз ерітінділеріні концентрациялары 0,1 моль/л.
шінші жне тртінші колбалара натрий ацетаты мен сірке ышылы ерітінділерін 1:9 атынаста (3 колба шін), 9:1 атынаста (4 колба шін) араластырады (кугер ерітінділері).
ышыл бойынша буферлік сыйымдылыты анытау. 1 жне 3 колбалара 5 тамшы метил ызыл сарысы ерітіндісін тамызады, ерітіндіні араластырады. 1 колбадаы зерттелетін ерітіндіні 3 колбадаы кугер ерітіндісіні бояуымен бірдей бояу алынанша 0,1М хлорсутек ышылы ерітіндісімен титрлейді. Титрлеу нтижелерін кестеге жазады.
Негіз бойынша буферлік сыйымдылыты анытау. 2 жне 4 колбалара 5 тамшы метил ызылы ерітіндісін тамызады, ерітіндіні араластырады. 2 колбадаы зерттелетін ерітіндіні 4 колбадаы кугер ерітіндісіні бояуымен бірдей бояу алынанша 0,1М натрий гидроксиді ерітіндісімен титрлейді. Титрлеу нтижелерін кестеге жазады.
Жмыс нтижелерін деу:
| Колба | Ерітінді | 
| Титрлеуге дейінгі рН мні | Титрант клемі, мл | Титрлеуден кейінгі рН мні | В, моль/л |
| ышыл бойынша (индикатор – метил ызыл сарысы) | ||||||
| Зерттелетін | 1:1 | |||||
| Кугер | 1:9 | - | - | |||
| Негіз бойынша (индикатор – метил ызылы) | ||||||
| Зерттелетін | 1:1 | |||||
| Кугер | 9:1 | - | - |
Титрлеуге дейін ерітіндіні рН-ын Гендерсон-Гассальбах тедеуі бойынша есептейді. ышыл бойынша буферлік сыйымдылыты (Ва, моль/л) келесі формула бойынша есептейді:
.
Негіз бойынша буферлік сыйымдылыты (Вb, моль/л) келесі формула бойынша есептейді:
,
| мндаы | |
| С(HCl) - | хлорсутек ышылы ерітіндісіні молярлы концентрациясы, моль/л; |
| С(NaOH) - | натрий гидроксиді ерітіндісіні молярлы концентрациясы, моль/л; |
| V(HCl) - | титрлеуге кеткен хлорсутек ышылы ерітіндісіні клемі, мл; |
| V(NaOH) - | титрлеуге кеткен натрий гидроксиді ерітіндісіні клемі, мл; |
| Vб - | буферлік ерітіндіні клемі, мл; |
| рН - | рН(зерттелетін ерітінді) – рН(кугер ерітіндісі). |
орытынды: ышыл жне негіз бойынша аныталан зерттелетін ерітіндіні буферлік сыйымдылыыны мнін крсетііз.
№4 Тжірибелік саба
ТАЫРЫБЫ: Беттік былыстар жне дисперсті жйелер. Темір жне мыс иондарын хроматографиялы діспен блу. аазды хроматография дісімен темір(ІІІ) иондарын сапалы анытау. Коллоидты ерітінділерді тжірибелік жолмен алу жне оларды кейбір асиеттерін зерттеу
МАСАТТАРЫ:
· адсорбция былысын сипаттайтын негізгі тсініктерді алыптастыру;
· хроматографиялы діспен иондарды анытау жне блуді тжірибелік дадыларын алыптастыру;
· дисперсті жйелер жне оларды жіктелуі, коллоидты ерітінділерді алу дістері, мицелланы рылысы туралы негізгі тсініктерді алыптастыру;
· электролитті коагуляция табалдырыы мен оны коагуляциялау абілетін есептей білуді йрету;
· дрілік препараттарды, биологиялы сйытытарды талдауда жне сотты-медициналы сараптамада хроматографиялы дістерді, сонымен атар диализді ртрлі дістерін медицинада олданылу ммкіндігін арастыру арылы студенттерде химияны зерттеу мотивациясын дамыта білу.
ОЫТУ МІНДЕТТЕРІ:
· заттарды хроматографиялы блу процесіні жне ионалмасу адсорбция процесіні мнін, оны медициналы-биологиялы масатта олданылуын тсіндіру;
· аазды хроматография дісімен темір (ІІІ) иондарын тжірибелік жолмен анытауды жне бааналы хроматография дісімен иондарды блуді крнекілікті крсету;
· электролитті коагуляциялау абілеті мен оны коагуляция табалдырыы есептеу дадыларын алыптастыру;
· химиялы жне физикалы конденсация дістері бойынша коллоидты ерітінділерді тжірибелік жолмен алынуын, капиллярлы талдау дісімен коллоидты блшектерді зарядын анытауды, диализ дісімен коллоидты ерітінділерді тазартуды крнекілікті крсету;
· мицелланы формуласын жаза білуге жне оны рылысын тсіндіруге йрету
таырыпты негізгі сратары:
1. Беттік былыстар. Адсорбция. Негізгі тсініктер.
2. Хроматографиялы талдау дісіні негіздері. Хроматографиялы дістерді жіктелуі. Биология мен медицинада олданылуы.
3. Дисперсті жйелер: негізгі тсініктер, жіктелуі, асиеттері.
4. Коллоидты ерітінділерді алу жне тазарту дістері. Мицелла рылысы. Диализді медицинада олданылуы.
ОЫТУ дістері:
йлескен трде:
- материалды мселелік трде баяндау;
- кіші топтарда жмыс жасау (лабораториялы жмысты орындау);