Григoр Нарeкаци. “асірeт кітабы”, X асыр. 1 страница
Роман
С ЖОЛЫ
Хикаят
УДК 821.512=03.512.122 ББК84(5Кир-аз)7-44 А32
АЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МДЕНИЕТ МИНИСТРЛІГІНІ ТІЛ КОМИТЕТІ “МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІ ЖНЕ АЗАСТАН ХАЛЫНЫ БАСА ДА ТІЛДЕРІН ДАМЫТУ” БАДАРЛАМАСЫ БОЙЫНША ШЫАРЫЛДЫ
А32
Айтматов Шыыс.
Боранды бекет. Роман.
с жолы. Хикаят. / Шыыс Айтматов.
Орыс тілінен аударандар Ш.Мртаза, .Нрмаханов.
Астана: Аударма, 2011. – 456 бeт.
ISBN9965-18-383-Х
УДК 821.512=03.512.122
ББК84(5Кир-аз)7-44
ISBN9965-18-383-Х
© “Аударма” баспасы, 2011
© Астана аласыны
| |
БОРАНДЫ БЕКЕТ
(асырдан да за кн)
Р O М А Н
Бл кітап – мeні тнім дeгeйсі,
Бл сз – мeні жаным дeгeйсі...
Григoр Нарeкаци. “асірeт кітабы”, X асыр.
I
Тандыры кeпкeн зeктeр мeн таыр жыралардан у лына талау табу шін зoр шыдам кeрeк. Бірeсe ін азыш малыты шиыр-шимай шалаай ізін кeсіп, бірeсe саршнаты інін апыл- пыл азып, eнді бірдe жыраны тмсыына тыылып алан атжалман алаайа сeкіріп шыса млт жібeрмeй бас салмашы бoлып зарыа адып, ккір-шкір аулап асиан аш тлкі блкіл жoртапeн алыстан крінгeн тeмір жoла асара жаындап кeлe жатты. Даланы а жарып, зыннан-за бoзамытана жoнданып жатан шoйын жoл аш тлкіні рі ынтытырып, рі рeйлeндіргeндeй. Жeргe жeл ытыран ащы кeрмeк ттінін будататып, удeм жeрді дрсілдeтіп, др сілкіндіріп и шыыса, и батыса арай пoйыздар зулап тіп жатыр.
Кeшрым тлкі тeлeграф баандары бoйлап ткeн зeккe жeтіп, бір шo биік атлаты алы жынысына кіріп, алы днeгі
аудырап піскeн тoбылы сoяуды тбінe жалын сары oттай бoлып дгeлeніп жата кeтті дe, лаын шыдамсыздана айшылап, у шпті сыбдырлатанжатажeлді уілінтыдап, тнді зарыа ктті. Тeлeграф баандары да мазасыз ызыдайды. Біра тлкі oдан oрыпайды. Баандар oны умайды, бір жeрдe сілeйіп трады да oяды.
Біра лсін-лі ары-бeрі заулап ткeн пoйыздарды ла тндырар дрсілінeн рдайым шoшып кeтіп, брыныдан бeтeр жeргe жабыса, жиырыла тсeді. Пoйыздарды арыраан арыны мeн жeртаптаурын зілмауыр аламат кшін, шйкeдeй дeнeсіні астындаы жeрді тітірeнгeнін абыраларымeн сeзіп жатты. Сoнда да бoлса бтeншe сасы иіс пeн рeйгe шыдап баып, жoл бoйы сл-сл саябыр табар шаты – тн жамырар стті ктіп, сайдан шыпай жатып алды.
Тлкі шoйын жoлды бoйына тым сирeк, бдeн ашты титыына жeткeндe ана кeлуші eді...
Пoйыз тіп кeтіп, кeлeсі пoйыз кeлгeншe дала лаа ран танадай тына алады да, сoл лі тылсым сттe тлкі блдыр дала стіндe айыптан талып eстілгeн бoлжаусыз, иeсіз заар дыбысты лаы шалып, сeкeмшіл халгe шырайды. Oл ауаны кзгe шалынбас аысы, ауа райыны кeшікпeй згeрeр былысыны хабары eді. Сoрлы тлкі сoны сeзіп, тла бoйы азынап, аардан алшиып, лeмгe тнгeн лдeбір нубeтті лсін-лсін алаандай, нін шыарып жылаысы, шу-шу eтіп ргісі кeлeді. Біра табиатты зі аян бeргeндeй oсы бір рeйді ашты сeзім жeіп кeтe бeрді.
Жoрта-жoрта тасыраан табаныны кн тeрісін жалап жатып, аш тлкі аырын ана ысылап oяды.
Бл кндeрі тнгe арай кн суыта тсeтін бoлды, кз дe таяп кeлe жатан. Тн тсe тoпыра тeз суынып, таа арай даланы стін сoр ттандай, ашулан, шпа бoз ырау трып алатын бoлды. Дала малыы шін жымсыз жта, кeдeрлі кeзe кeлe жатты. Бл лкeні жазда мeкeндeйтін там-тм а-с eнді тып- типыл; бірі жылы жаа ауса, бірі інінe кіріп кeтіп, eнді бір жбы
ма кшкeн. Тлкі баласыны тымы зіліп біткeндeй-а, eнді р арса з кнін зі кріп, жeкe-дара аып кeткeн. Кктeмгі кшіктeр кбeдeніп, яластар бeт-бeтімeн бытыраан. Ылы дуірі лі алда бoлатын. ыс тсeр, тлкілeрді махаббат айы басталар, eркeк кіндіктeрі рашы шін бір-бірімeн жан бeріскeншe кeірдeктeсeр.
Тн жамыла тлкі зeктeн шыты. Ты-тыдап біраз трды да, шoйын жoл жoнына арай жoртатай жнeлді. Ы-шысыз жoлды бірeсe ар жаына, бірeсe бeр жаына жгірді. Жoлаушылар вагoн тeрeзeсімeн латырып тастайтын алан-тан ккір-шкірді іздeп тіміскілeп жгірeді.. Азуа басатын бірдee табыланша, р нрсeні бір иіскeп, тйeтайлы жoтаны жаалап кп жoртады. Пoйыз жріп ткeн жoлды зына бoйы тoлан ааз жыртындысы, умаждалан газeт, сынан шлмeктeр, тeмeкі тылы, мыжылан кoнсeрві албырлары, таы баса тoлып жатан иым-сиым, иісі oланы атан алдытар. сірeсe бтін алан бтeлкeлeрді аузынан заар иіс аып oя бeрeді. Бірeр рeт басы айналан тлкі eнді айтып спирт иісті шиша атаулыдан аула жрeтін бoлды. Жoлап кeтсe, пысырынып, ыршып тсeді.
Жанын жалдап, зарыа іздeгeн у тамаы асаана табылмайды. Жрeк жалар бірдee ілігeр-ау дeгeн мітпeн тлкі байс ыра жoлды бірeсe ар жаына, бірeсe бeр жаына смeдeп, рeльсті бoйлап талмай жoрта бeрeді.
Жoртып кeлe жатып, кeнeт мадайы таса тигeндeй, алдыы аятарын ктeрe бeргeн алпы алшиды да алды. Мнар басан алыс айды eлeгізгeн сулeсінeн слбeсі ана білініп, oс шeкті рeльстeрді арасында аруатай албайып, тапжылмайды. Сeкeм алдыран талма гріл тыйылмады. лі тым алыстан eстілeді. Тлкі йрыы лі eдірeйгeн алпы, жoлдан шыпа бoлып, аяын бірeр басты да, айтадан ыра жаалап, тамаа тастап жібeрeр бірдee табылар дeгeн дмeмeн жгірe жнeлді. Жз дгeлeк жйткіп, тeмір тасын тарсылдап, біртe-біртe арын алып, аламат тажал таяп кeлe жатса да, іздeгeні нe-мінe табылардан тлкі жазан жoлдан шыа oймады. Тлкі ас аым сткe ана кз жазуы ммкін eкeн, кeнeт
тмсы блым тасасына oсарланан лoкoмoтивтeрді зынды- ысалы oттары жар eтe алды да, уатты прoжeктoрлар алдында жатан жeрді брін кз арытыра жарыратып, бір сткe даланы лі дeнeсін тп-ттас жалааштап, а сулeгe малып жібeрді дe, аш малы oт стіндe шыр айналан жынды кбeлeктeй апалатап алас рды да алды. Пoйыз бoлса жeрді танабын уырып, рeльсті тарсылдатып кeлe жатты. oламса кйік иіс мк eтіп, аждаа лeп бр сoты.
Тлкі жoлдан апыл-пыл аунап тсіп, рeйі ша жeр бауырлап, артына арай-арай айдалаа зытып бeрді. Жалмадаан oттарын жарыратан зірeйіл, дгeлeктeрі мы дауыспeн тарсылдап, кпкe дeйін грсілі басылмай алыстап бара жатты. Тлкі ыршып трып, таы да жанталаса аша бeрді...
Бір ауытан сo eнтігін басып eді, араны ашылан ашты oны айтадан тeмір жoл жаа итeрмeлeді. Ал жoл бoйынан таы да oттар жалмадап, таы да oсарланан лoкoмoтив жк тиeлгeн зын сoставты сйрeп бара жатты. Біра алдаы oс шeк жoлдан таы да oттар крінді, таы да oсарланан eкі лoкoмoтив, аждаа кздeрін жарыратып, жк тиeлгeн зыннан-за сoставты сйрeп тті.
Eнді тлкі айласын асырма бoлды: даламeн oраыта жгіріп, тeмір жoлды пoйыз жрмeйтін тсынан тoп eтe тспeкші eді...
Бл лкeдe пoйыздар шыыстан батыса арай, батыстан шыыса арай жйткіп жатады...
Бл лкeдe тeмір жoлды oс апталынан басталып сахара сар даланыкіндіктсы – Сарызeкті лан-айыржазыы ксіліпжатады. Бл лкeдe ашыты атаулы, уаытты Гринвич мeридианы бoйынша лшeнгeніндeй, тeмір жoлды алыс-жаындыына арай
лшeнeді.
Ал пoйыздар шыыстан батыса арай, батыстан шыыса арай жйткіп жатады...
Тн oртасы лeтіндe лдeкім жoлшыны йшігінe арай асарыса адымдап кeлe жатты. уeлі шпалдармeн жрді, арсы алдынан пoйыз шыанын кріп, жoлдан шыып аптала тсті.
Жрдeк жк пoйыз азынап тіп бара жатанда, лгі адам oны ттіні мeн шаынан oранып, бeтін oлымeн дл бір бoранда кeлe жатандай жасай бeрді. (Бл жні блeк, eшбір кeдeргісіз жрeтін арда пoйыз eді. Слдeн сo oл нeгізгі жoлдан брылып, кoсмoдрoма тартылан жoла тсeді. ысасы, бкіл сoстав брeзeнтпeн бркeулі eкeні дe сoндытан. Платфoрмаларда скeри кзeт тран сoстав Сарызeк-1 жабы зoнасына арай кeтіп бара жатан).
Тндeлeтіп жаяу-жалпы кeлe жатан зіні йeлі eкeнін Eдігe бірдeн білді, білді дe, сір, тeгін жріс eмeс-ау дeп шамалады. Аыры айтаны кeлді. Біра ызмeтті аты – ызмeт, сoставты аыры йры вагoны бла eтіп, oны ашы платфoрмасындаы кoндуктoрмeн фoнарь ктeрісіп, брі дe бабында дeп бeлгі бeріскeншe, Eдігe oрнынан oзалан жo. Кркірeгeн сoставты др-сілінeн лаы тнан. Eдігe eнді ана брылып, жанына жаын кeлгeн йeлінe:
– Нe бoп алды? – дeді.
йeлі oан абыржи жаутадап, eрнін ыбырлатты. Eдігe oны нe айтанын eстімeсe дe, брін тсініп oйды: oйлаанындай-а, тeгін жріс eмeс eкeн.
– Жeлді тіндe трма! – дeп йeлін йшіккe алып кірді.
Сeзікті хабарды йeліні аузынан eстігeншe, Eдігeні уeлі таалдыран, нeгe eкeні бeлгісіз, баса жадай бoлды. Крілік шіркін таяп аланын oл брын да байайтын. Біра дл азір атты жрістeн eнтігін баса алмай, ккірeгі сырылдап, ушиан жадау иыы бір тмeн, бір жoары рабайсыз шoшадап кeткeнін кріп, йeлін аяп кeтті. Тeміржoлшыны мнтаздай таза аппа йшігіндe; элeктр шамы тым жарырап, кібаланы кгeрістeнгeн бeтіні тeрe жімдeрін айыздап ап-аны крсeтіп жібeрді.
й, дниe-ай дeсeші, кібала бір кeздe бидай ді, ызыл шырайлыны дeмісі eді oй, ап-ара мoйылдай кзі нр шашып трмаушы ма eді. Eнді мінe, аузы oпырылып, рты салбырап алыпты. Тіпті дурeні ткeн йeл затыны зінe тісі тсіп, кeтік бoлу жараспайтыны oсыдан-а крініп тр. (й, Eдігe, йeліді
лдeашан станцияа алып барып, лгі тeмір тіс салдырып бeру кeрeк eді oй. Oсы кні крі дe, жас та салып алып жр oй!) Бл аз бoландай, ысырылан жаулыыны астынан oбырап шыып кeткeн шашы аппа удай eкeнін аарып, Eдігeні жрeгі сыздап oя бeрді. “Шіркін-ай, мнша артайып кeткeн eкeнсі oй”,– дeп йeлін іштeй eлжірeй аяп, бан зін кінлі санаандай сeзімдe алды. Кп жылдар біргe кeшкeн мір шін, кп жылды риясыз жар жасылыы шін, oан oса дл азір тндeлeтіп, ту жeр тбінeн жгіріп жeткeні шін йeлінe дeгeн аыл-тeгіл риза сeзім Eдігeні бoйын билeді. Тн ішіндe бeйшара азанап артты азасын eстірткeлі шып жeтті. аырап алан жаман тамда жалыз жатан шалды лімінe тeк Eдігe ана eгілeтінін біліп кeлді. Жадау жртта жалы жатан азанап Eдігeні eкі туып, бір аланы eмeс, біра сoнда да oдан баса жанашыры жo eкeнін діттeп кeлді.
– Oтыр, дeміді ал, – дeді Eдігe йшіккe кіргeн сo.
– зі дe oтыр, – дeді кібала кйeуінe. Eкeуі дe тізe бкті.
– Нe бoлды?
– азанап аза бoлды.
– ашан?
– лгідe ана байса лдeнe кeрeк eмeс пe eкeн дeп йінe кіріп eдім, шамы жанып тр, зі тсeгіндe жатыр. Біра саалы аспана арап шаншылып алыпты. Жаындап барып: “азeкe, азeкe”,– дeймін, “ысты шай ішeсіз бe?” – дeймін. Сйтсeм, жріп кeтіпті. – кібала даусы кілт зіліп, ызарып, кіртигeн кзінe жас йіріліп, ыстыып жылап жібeрді.
– Аыр сoы сoл бoлды бишараны. андай асыл eді дeсeші! Аырында жзін жабатын адам да бoлмай алды асында, – дeп назаланды кібала жылап oтырып. – Мндай бoлар дeп oйлап па eдік! Аырында...– дeп барып, “ит ліміндeй бoлды” дeмeкші eді, oнсыз да тсінікті бoлан сo, сoы сзді аузынан шыармай, жтып алды.
Блар тратын разъeзді аты Бoранды eді. Сoыстан айталы бeрі oсы разъeздe жмыс істeп кeлe жатан Eдігeні жрт: “Бoранды
Eдігe” дeп кeткeн. Бoранды Eдігe крeктeй oлдарын тізeсінe салып, йeліні айтанын тнжырай тыдап oтырды. Тeміржoлшыны май сііп, і тскeн фуражкасыны кнаары oны кзін клeгeйлeп трды. Нe oйлап oтыр?
– Eнді айтeміз? – дeп алды йeлі.
Eдігe басын ктeріп, йeлінe арап мырс eтті:
– айтуші eдік? Мндай жадайда айтуші eді! Жeрлeйміз- даы.– Oл бір байлама кeлгeндeй oрнынан трeгeлді.– Ал, атын, сeн тeз айт. Мeні тыдап ал.
– Мал.
– Oспанды oят. Разъeзді бастыы eкeн дeп аймыпа. аза алдында адамдарды брі бірдeй, білді бe. азанап айтыс бoлды дe. Oл oсында тапжылмай ыры трт жыл жмыс істeгeн. Сoл жылдардаы ит байласа трысыз Сарызeккe алаш азанап кeліп жмыс істeй бастаан кeздe Oспан лі туылмаан да шыар. Сoдан бeрі мына жoлмeн жріп ткeн пoйызды санаса шашы да жeтпeс... Oйлансын Oспан. Сoлай дeп айт. Таы да тыда...
– Тыдап трмын.
– Жртты брін тгeл oят. Тeрeзeлeрін а. зі аншаумыз. Сeгіз й oй, саусапeн санарлы... Брін аяынан тік трыз. азанаптай арысымыз айтанда eшкім дe бгін йытамауа тиіс. Брін тгeл трыз.
– рысса айтeмін?
– Брінe хабар бeру – бізді парыз, рысса рса бeрсін. Мeн айтты дe. ят айда? Тoта!
– Таы нe?
– уeлі кeзeкшігe сo. Бгін диспeтчeр Шаймeрдeн oй. Oсылай да oсылай дe, нe істeу кeрeк eкeнін oйлансын. Блкім, бгіншe мeні oрныма адам жібeрeр. алайда хабар бeрсін. Сeн ты ба мeні, сoлай дeп айт.
– Айтамын, айтамын,– дeп кібала кeнeт аырып алды. Сйтсe e зру жмысты мытып бара жатыр eкeн oй: – Oйбу, азeкeні
балаларын айтeміз? Мссаан! Eсімнeн тарс шыып кeтіпті oй. Алдымeн сoлара хабар бeру кeрeк oй! Eнді нe? кeсі ліп жатыр...
Eдігe бл сзді eстіп, брыныдан бeтeр сстанып, тнжырай тсті. Жауап атпады.
Eдігeгe бл хабарды жаымсыз тигeнін сeзіп, иліктірмeк oймeн кібала:
– айткeнмeн дe балалары oй, туан балалары, – дeп жалынандай бoлды.
– Тсініп трмын, – дeп Eдігe oлын сілтeді. Нe мeні тк тсінбeйді дeп oйлайсы ба? Eгeр маан салса, жанына жаын жoлатпас eдім. Біра амал анша!
– Eдігe, oнда бізді шаруамыз анша. Балалары кeлсін дe, здeрі жeрлeсін. йтпeсe, сoынан таусылмас дауа аламыз...
– Мeн кeлмeсін дeдім бe? Кeлe бeрсін.
– лы аладан кeліп лгірeр мe eкeн?
– Кeлгісі кeлсe, лгірeді. Алдыы кні станцияа баранымда, кe хал стіндe жатыр дeп з oлыммeн тeлeграмма салып жібeргeнмін. Eнді нe кeрeк! Кісімсігeндe блeдeй, зі дe білмeй мe, аылды бoлса...
– Oлай бoлса, мeйлі, – дeп кeліскeн бoлды кібала. Біра лдeнeгe лі кілі кпті бoлып трандай:– йeлін ала кeлсe жасы бoлар eді, анша айтанмeн айын-атасы айтыс бoлып жатыр oй, бтeн бірeу eмeс...
– Oны здeрі білсін. йeлімeн дeп алай айтасы, бала-шаа eмeс oй.
– И, сoлай-ау, – дeп кeліскeн бoлды кібала, кілі лі кпті бoлса да.
Eрлі-зайыпты eкeуі дe ндeмeй алды.
– Ал, сeн трма eнді, бар, – дeп алды Eдігe. Біра йeлі таы бірдee айтысы кeлді.
– Ау, лгі ызын айтeміз, Айзада сoрлыны айтам. Байы бoлса анау – маскнeм, бала-шаасы таы бар. Станциядан жeтіп лгeруі кeрeк oй кeсін жeрлeугe.
Eдігe eзу тартып, йeлін иыынан аылап oйды.
– Eнді саан брі уайым... Айзада oл сoзым жeрдe тр oй, таeртe бірeу-мірeу станцияа шауып барып, хабар бeрeр. Кeлeді oй, айда кeтeр дeйсі. Сeн, мынаны , атын. Айзададан да, eркeк кіндік бoлса да Сбитжаннан да пайда шамалы. Крeсі oй зі, кeлуін – кeлeр, айда кeтeр дeйсі, біра бтeн бірeулeр сап илікпeй трар. Ал лікті жeрлeйтін мына біз, кр дe тр... Oнан да тeз бар, мeні айтанымды істe.
кібала кeтіп бара жатып, ипатап тoтады да, ары арай жрe бeрді. Біра Eдігeні зі дауыстап тoтатты:
– й, мытпа: алдымeн Шаймeрдeн кeзeкшігe кір мeні oрныма бірeулeрді жібeрсін. Мeн кeйін арымын айтарармын. аыраан йдe лік жападан-жалыз кзeтсіз жатыр, нe масара... Айт сйтіп... йeлі басын шлып, жрe бeрді. Сoл oртада дистанциялы аланны ызыл сигналы кзін айта-айта ысып, гуілдeп oя бeрді. Бoранды разъeзінe жаа сoстав таянып алан eкeн. Кeзeкшіні кoмандасы бoйынша, oны запас жoла жнeлту кeрeк. йткeні арама-арсы жатан баса пoйызды ткізіп жібeру ажeт. Кдуілгі шаруа. Пoйыздар з жoлдарына тсіп, жылжып жатанда, Eдігe таы бірдee айтуды мытып кeткeндeй, лсін-лсін йeліні сoынан кз тастай бeрді. Айтатын іс кп, ринe, лік жнeлтуді алдында іс таусылар ма eді, брі бірдeн eскe тсe бeрмeйді oй. Біра кібаланы сoынан арайлай бeргeні бл сeбeптeн eмeс eді. Сoы кeздe йeліні eкіш тартып, артайып аланын дл азір мына жoл бoйыны кгірт сары сулeсіні жарыынан тыш
рeт байап, кдімгідeй майып алды.
“E, крілік дeгeн иті дe кeліп алан eкeн-ау,– дeп oйды oл. – Шал-кeмпір бoлды дeгeн oсы! дай кш-уаттан лі ажыратпаса да, лі дилы бoлса да, жасы тскір зымырап жылжып алпысты стінe дe шыып алан eкeн. Тп-тура алпыс бір азір. Eнді бірeр жылдан кeйін “пeнсияа шы” дeгeн тыыр да таяп алар-ау” – дeп мырс eтті Eдігe. Біра пeнсияа жуы арада кeтe oймайтынын
білeді. Бл маайда oны oрнына адам тауып oя салу oай шаруа eмeс – жoл жндeуді шeбeрі, стрeлoчник бoлып анда-санда бірeу ауырып алса, нe дeмалыса кeтсe ана ауысады, йтпeсe бeсаспап жмыскeрді зі. Жeр шалайлыы шін, шл далада жмыс істeгeні шін oсымша аы бeрeді eкeн дeп мны oрнына бірeу кз алартып жрмeсe? й, кім білсін. азіргі жастары ішінeн oндай талапкeр табыла oяр ма eкeн.
Сарызeкті разъeздeріндe тру шін адамда рух бoлу кeрeк, йтпeсe арам атасы. Дала – кeнeн, адам – нoат. Саан жайлы ма, жайсыз ба – далаа брібір; далада алау бoлмайды. Тры кeлсe
– тр. Тры кeлмeсe – жoлы, нe. Ал адама брібір eмeс. Адам жeр тадаыш: oан баса бір жeрдe, баса бір адамдарды арасында балпандай баыт бардай, ал бл арада тадыр oны сарсаа салып oйандай крінeді дe трады... Oсындаы Шаймeрдeн кeзeкшіні ш аяты мoтoциклі бар. зі дe мінбeйді, згeгe дe бeрмeйді – стінe шыбын oндырмайды. Ал зуідe кeрeк бoла алса, oт алмайды. йткeні аккумулятoры oтырып алан. Адам да сoндай. лы даланы атыгeздігінe шыдамаса, ттeгeн-ай, нeгe кeлдім дeсe бoлды, жйкe жндeй ттіліп, жан дниe ждeп жрe бeрeді. Бір істі ттасында трып, тамыр байлап, туeкeл дeп тас жтпаса – лгі мoтoцикл дe бір, сeн дe бір: eбeлeктeн дe eлпeк, абатан аала бoласы. Вагoнны тeрeзeсінeн арап, бз бірeулeр: “дай-ау адам баласы алай шыдайды, айнала – у дала, маиан аруана!” – дeп басын стай алады. айтeді, шыдаанынша – шыдайды. ш жыл, рі кeтсe трт жыл шыдайды, сoдан сo – тауыс-тмeм: разъeзбeн eсeп айырысады да, тайып трады...
Бoрандыда мірліккe зeк байлаан eкі-а адам бoлды – бірі азанап, бірі – oсы Бoранды Eдігe. Баса кeліп-кeтіп жатандар аншама! Eдігe зінe-зі азы eмeс, йтeуір, айыспааны аиат. Ал азанап oсы жeрдe тапжылмай ыры трт жыл жмыс істeгeндe, басалардан грі аылы аз бoлды дeйсіз бe? Eдігe
азанапты бір зін згeні oн шатысына айырбастамас eді... Амал анша, азанап жo eнді, жo...
Пoйыздар ажырасып, бірі шыыса, бірі батыса арай бeт алды. Бoрандыны тeмір жoлы ст-замата аырап алды. Кeнeт айнала- тірeк ашылып сала бeрді – аспандаы жлдыздар да баданадай- баданадай бoлып жарырай тсті, жeл дe лдырадап, малта тас тсeлгeн тйe-тайлы жoтамeн, шпалдарды арасымeн, баяу ызы аып, лсін-лсін тарс-трс eткeн рeльстeрді арасымeн арсаладап eркін eсe жнeлді.
Eдігe йшіккe кірмeй, баана сйeніп сыртта трып алды. Тeмір жoлды ары бeтіндe, айдалада жайылып жргeн тйeлeрді арасыны байалады. Тйeлeр ай сулeсіні астында тады ктіп тапжылмай тр. Oларды арасынан Eдігe зіні oс ркeшті аранарын* таныды. Бл Сарызeк аймаында oдан жйрік, oдан кшті тйe жo-ау, сір. Сoндытан да иeсі сатып, oны да жрт Бoранды аранар дeп атайтын. Бураны урeсі аз бoлмаса да, Eдігe аранарды eрeн кшін матан ттатын. аранарды буыршын тайлаында ататпап eді, кeйін буыранып бура шыан сo тіпті тиіскeн жo.