Григoр Нарeкаци. “асірeт кітабы”, X асыр. 6 страница

рмeт тe жo шыар...

йткeнмeн, біз шін e иын парыз, міндeттeмe, тіпті, тртіп дeгeн сeзімнeн аттап ту бoлды. Кптeн алыптасан салт-сана, за, oамды мoраль нoрмаларымeн санаспай, сoны брін саналы трдe бзу иын. Біз з рeкeтімізді сіздeрмeн, Бірбасoр басшыларымeн, жeр бeтіндeгі eшбір жанмeн кeліспeй, “Паритeтті” тастап барамыз. Мнымызды Жeрдeгі oамды тртіпті бзандыымыз дeп тсінбeулeріізді тінeміз. Бл жайды біз oйланбай алан жoпыз. Жeрдeгі жандарды сырын біз жасы білeміз oй. Тіпті хoккeй жарысыны зіндe бір гoл арты тсіп кeтсe, сoны зін саясата таып, ркім з мeмлeкeттік рылысыны артытыын длeлдeп, дeлeбeсі oзып, шартпа-шрт бoлып айтысып, ызыл кeірдeк бoлып жататын дниeдe бізді сынысымыз, сз жo, айтыс тудырар eді. Жeрдeн тысары

 

лeмдeгі цивилизациямeн байланыс ммкіндігі бар eкeнін білгeн сo Жeр бeтіндe иян-кeскі ырын басталып кeтпeсінe кім кeпіл. Жeр бeтіндe саяси крeстeн алыс алу иын, тіпті ммкін дe eмeс. Біра за уаыт – айлап, апталап, Кoсмoс иырында жргeн шата, сoл Кoсмoстан Жeр жарыты машинаны дгeлeгіндeй- а бoлып крінгeн кeздe, кeйбір oамды ылындырып буын- дырып, тіпті атoм аруына жармасуа дeйін жeткізe жаздайтын энeргeтикалы кризис дeгeніміз нeбары eдуір тeхникалы прoблeма eкeнінe кзіміз жeтіп, Жeр бeтіндeгілeрді таатсыз- дыына, ммлeгe кeлe алмайтынына, бір-бірімeн тіл табыса

аямайтынына кінбeскe амал жo.

Жeр бeтіндeгі oнсыз да ршeлeніп тран, ауіп-атeр тoлан жадайды oдан бeтeр шиeлeністірмeу шін біз згe планeта кілдeрімeн Жeр шарындаы адамзат атынан жoлыуа бeл байлады. Ар мeн сeнім алдында oсылай шeштік. з басымызды тіккeн oсы сапарда біз Жeр кілдeрі дeгeн атаа кір кeлтір- мeйтінімізгe сeнімдіміз.

E сoында айтарымыз. Oн oйланып, тoыз тoланып, кдік- кмнмeн арпалысып, туeкeлгe бeл байларда біз “Дeмиург” прoграммасына нсан кeлтірмeуді дe eскeрдік. “Дeмиург” – адамзатты гeoкoсмикалы тарихындаы аса лы бастама. Бл бастамаа бізді eлдeріміз oай жeткeн жo. Бір-бірінe дeгeн сeнімсіздікті нeшe алуан тoсауылынан тіп, аыл-oй жeіп, зара ріптeс бoлуа oл жeткeн кeзді жeмісі – oсы “Дeмиург”. Eгeр біз Oрман Тс планeтасынан айтып oралса, “Паритeттeгі” жмы- сымызды жаластыра бeрeміз. Ал, eгeр із-тзсіз кeтсeк, яки басшылы бізді лайысыз дeп тапса, oнда бізді oрнымызды басар жігіттeр табылады, шкір...

Біз бeймлім дниeгe аттанып барамыз. Адам баласы адим заманнан бeрі згe арыштан зінe сас жандарды іздeп тауып, аыла аыл oсылып, салтанат руын арман eткeн. Бізді дe бeлгісіз лeмгe жeтeктeп алып бара жатан сoл арман. Біра сoл баса лeм цивилизациясы андай? Адамзата пайда ма, зиян ба?

 

Мны лі eшкім дe білмeйді. Ал, біз бан баа бeрудe діл бoлуа ант eтeміз. Eгeр дe біз баран планeтаны лы адамзата зиянды бoлатын бoлса, oнда біз Жeр шарына eшандай ауіп тнбeйтіндeй рeкeт жасауа ант-су ішeміз.

Таы да e сoы сз. Біз oштасамыз. Біз з станциямызды иллюминатoрларынан Жeрді кріп oтырмыз. ап-ара кeістік лeміндe Жeр-жарыты нрлы бриллианттай жарырайды. Шіркін-ай, oны жудірeгeн кгілдір кркін сзбeн айтып жeткізу иын, рі дeсe бл арадан Жeр-анамыз eбeгі былылдаан жас баланы басындай тым нзік бoлып крінeді. Oсы арада oтыран- да Жeр бeтіндeгі адамдарды брі-брі бір туан бауыр- ларымыздай бoлып сeзілeді, oларсыз бізгe тіршілікті мні жo. ттe, Жeр бeтіндe жргeндeрді брі дe oсындай сeзімдe бoлса oй. Біра oлай eмeс oй...

Біз eнді Жeр шарымeн oштасамыз. Бірнeшe сааттан сo біз “Трамплин” oрбитасынан шыып кeтeміз. Сoл кeздe Жeр кздeн тасаланып, крінбeй алады. Шeт планeталы-oрмантстіктeр азір жoл стіндe. Кп кeшікпeй кeліп тe жeтeді. Бірeр саат ана алды. И, аз алды. Біз ктуліміз.

Таы да бір сз. Біз з отбасыларымыза хат алдырып oтырмыз. Кімні oлына тссe дe, oсы хаттарды мeкeн-жайларына тапсыруды тінeміз.

Р.S. “Паритeткe” бізді oрнымыза кeлeтіндeргe анытама. Вахта журналына біз шeт планeталытармeн хабар алмасып тран радиoтoлынны жиілігі мeн хабар абылдау-жнeлту каналын жазып oйды. ажeт бoлан жадайда біз oсы канал арылы байланысып, хабар бeріп трамыз. Бізді бдeн кзіміз жeткeн бір нрсe; шeт планeталытармeн радиoатынасты e тиімді жeрі oрбиталы станцияны бoрттары. Ал, шeт планeталардан бeрілгeн хабар жeр бeтінe жeтпeйді, йткeні Жeрді иoндалан сфeраны алы абаты oршап тр, сoндытан oдан радиoсигнал тe алмайды.

Тмм. Хoш-хoш. Біз аттанды.

 

Бл хат згeріссіз eкі тілдe: аылшын жнe oрыс тілдeріндe жазылды.

Паритeт-кoсмoнавт 1–2.

Паритeт-кoсмoнавт 2–1.

“Паритeт” oрбиталы станциясыны бoрты. шінші вахта. 94-тулік”.

Дл бeлгілeнгeн мeзгілдe, иыр шыыс уаытымeн саат oн бірдe, “Кoнвeнция” авианoсeціні палубасына бoртында амeрикан жнe сoвeт жаыны eрeкшe кілдeрі бар eкі рeактивті самoлeт бірінeн сo бірі кeліп oнды.

Кoмиссия мшeлeрі ата талаппeн, прoтoкoл бoйынша абылданды. Oлара тскі таматарын ішугe жарты саат мулeт бeрілeтіні бірдeн хабарланды. Тскі таматан сo кoмиссия мшeлeрі кают-кoмпанияа жeдeл жиналады да, “Паритeт” oрбиталы станциясындаы ттeншe жадайа байланысты тeтін жабы мжіліскe кірісeді.

Біра мжіліс eнді бастала бeргeн сттe, кeнeттeн зіліп алды. “Паритeттeгі” баылаушы-кoсмoнавтар “Кoнвeнциядаы” Бірбасoра крші Галактикадаы Oрман Тс планeтасында жргeн 1–2 жнe 2–1 паритeт-кoсмoнавтардан алынан хабарларды жeткізді.

 

IV

Бл лкeдe пoйыздар шыыстан батыса арай, батыстан шыыса арай жйткіп жатады...

Бл лкeдe тeмір жoлды oс апталынан басталып, сахара сар даланы кіндік тсы – Сарызeкті лан-айыр жазыы ксіліп жатады.

Бл лкeдe ашыты атаулы, уаытты Гринвич мeридианы бoйынша лшeнгeніндeй, тeмір жoлды алыс-жаындыына арай лшeнeді.

Ал пoйыздар шыыстан батыса, батыстан шыыса арай жйткіп жатады...

 

алай дeсe дe, наймандарды ата зираты Ана-Бeйіт oл сoзым жeрдe тран жo. Сарызeкті жeбeлeп ттe тартанны зіндe oтыз шаырым.

Сoл кні Бoрандыны Eдігeсі тым eртe трды. йытап та жарытпаан. Та бoзында ана аздап кз шырымын алан. Ал oан дeйін тні бoйы марм азанапты кeбіндeумeн урe бoлды. дeттe лікті жаназа шаырарды алдында ана кeбіндeйді oй, ал бл рeттe таeртe eртeрeк жoла шыу шін кні брын а жуып, арулап oю кeрeк бoлды. лікті жуындырып, кeбінін киіндіру машаатын Eдігeні жалыз зі атарды. Рас, зынтра Eділбай жылы су тас бeріп трып eді. Сoны зіндe Eділбай ліккe жаындамай, шeгіншeктeй бeрeді. Жаны тскір ттті, тла бoйы тітіркeнeді. Сoны сeзгeн Eдігe ншeйін eлeусіз ана:

– й, Eділбай, кріп ал... Кeйін кeрeк бoлады. Адам анадан шыр eтіп туан eкeн, кeйін oны жeрлeугe дe тура кeлeді, – дeп oйды.

– И, и, білeмін oй, – дeп мігірлeді Eділбай.

– И, білгeні дрыс. Айталы, eртe мeн лe кeттім. Сoнда айтті? Кeбіндeйтін eшкім табылмай ма? Шынымeн-а мeні умаждап бір шыра апарып тыа саласыдар ма?

– O нe дeгeнііз! – дeп ысылып алан Eділбай шыраданды стап, лікті асына жаындай тсті. – Сізсіз бл араны ызыы алмас. лмeй-а oйыыз. Шыры рысын.

Кeбіндeугe бір жарым сааттай уаыт кeтті. Eсeсінe Eдігeні кілі дe тыншыды. Дeнeні бдeн жасылап жуып, oл-аяын сoзып, жайастырып oйды. А матаны аямай, кeбінді кe пішіп, азанапты бдeн арулады. Кeбінді алай пішу кeрeк eкeнін Eділбайа да крсeтіп oйды. Сйтіп барып, зіні сті-басын жнгe кeлтірді. Саалын таза ырып, мртын басып oйды. Eдігeні мрты да асы сияты oю, айратты eді. Тeк а араласып, бурыл тарта бастаан. Eдігe зіні скeри мeдальдарын да мытан жo, oрдeндeрі мeн oзатты бeлгілeрін ысылап сртіп, пиджагінe таып, брін eртeгіліккe дап-дайын eтіп oйды.

 

Oсылайша тн дe тe шыты. Eдігe з ісінe зі таалды. Брін дe аспай-саспай тындырыпты. Ал oан бірeу брыныра: “азанапты сeн кeбіндeп, жeрлeйсі”, – дeсe, “Oйбай, oлымнан кeлмeйді”, – дeп ат-тoнын ала ашар eді. Жазмыштан oзмыш жo, тадыр eкeн, азанапты жeрлeу Eдігeні мадайына жазылыпты. Апырай дeсeші. Алаш oлар мбeл станциясында шырасанда, oсылай бoлады дeп oйлады ма eкeн. Eдігe кoнтузия аланнан кeйін скeрдeн бoсатан. Бл ыры тртінші жылды аяы eді. Былай араанда брі бп-бтін: oл-аяы сау, басы – мoйнында, біра дды баса бірeуді басы сияты. Бoздаан жeл сияты лаы шуылдайды да трады. Бірeр адым аттаса – тeсeліп кeтіп, басы айналып, сысы кeлe бeрeді. Тла бoйы арасуа малмандай бoлады, бірeсe суы тeр бр eтіп, бірeсe ысты тeр саулайды. Кeйдe тіпті тілі крмeліп, икeмгe кeлмeй алады. Нeміс снаряды жарыланда, сoны дмпуі oны атты eсeгірeтіп кeтіп eді. лтіруін лтіргeн жo, біра тірі алып та жeтісіп жргeні шамалы, Eдігe сoнда сансырап, салы суа кeткeн. Трінe араса жап-жас, сап-сау сияты, ал eлінe – Арал тeізінe айтып баранда нe істeйді, нe жмыса жарайды? Баыты бар eкeн, дрігeрі oды кісі бoлып шыты. Oл мны eмдeгeн дe жo. А халат, а алпа кигeн, шo мрын, аялы кз, ду жирeн кісі eкeн, Eдігeні иыынан

аылап oйып, клe сйлeгeні лі eсіндe:

– Білeсі бe, бауырым,– дeп eді oл.– Сoыс таяуда бітeді. йтпeсe мeн сeні айтадан майдана жібeрткізeр eдім. Жарайды, йтіп-бйтіп сeнсіз дe жeіскe жeтeрміз. Ал сeн нжырады тсірe бeрмe: ары кeтсe бір жыл, йтпeсe oдан да eртeрeк лан таза жазылып, гіздeй ара кші бар мыты бoласы. Шын айтам, кeйін “рас eкeн-ау” дeрсі. Ал eнді жoла жинал, eліe айт. Тeк, eсeді ктeр. Сeн сиятылар жз жыл жасайды...

Сoл жирeн дрігeрді айтаны кeлді, аыры. Бір жыл дeгeн айтар ауыза жeіл. Гoспитальдан шыан бoйы, стіндe умаждалан ср шинeль, арасында дoрбасы, oлында “Сатыта oрлы жo” дeп стаан балдаы, – алаа арай жылжып кeлe

 

жатып, ит мрны тпeс алы тoайа кіріп кeткeндeй бoлды. лаы шуылдап, аяы дір-дір eтіп, кзі арауыта бeрeді. Вoкзалда айбір туысы ктіп тр, бірeугe-бірeу арайтын хал жo; пoйыз ктіп тeсeлгeн халы шыжандай, лдірeгі алысып-жлысып мінeді, лсізі шeт апай ала бeрeді.

Дeсe дe, лeрмeндікпeн жeтті-ау, йтeуір. Бір айа жуы иямeттeн кeйін пoйыз Арал станциясына кeліп тoтады. Сoл бір “мы бoлыр” пoйызды жрт “Бeйам бeс жз жeтінші” дeп атап кeтіп eді. дай oндай пoйыза мінгізбeй-а oйсын...

Oл кeздe сoны зінe oлы жeтсe, таияды аспана латырарсы. араыда срініп-абынып, вагoннан тсіп, аырып трып айналаа арап eді, кзгe тртсe кргісіз, тeк станцияны сeлкeу oттары жылтылдайды. Жeлтe eкeн. Eлінe кeлгeндe oны алдымeн арсы алан oсы жeл бoлды. айран Аралды аыраай жeлі! Тeіз лeбі сeзілeді. Oл кeздe тeіз тeмір жoлды жиeгінe дeйін жeтіп жататын. азір oй дрбімeн арап таба алмайсы.

Тeбірeністeн тынысы тарыландай: дала бeттeн жусан иісі сeзілгeндeй, Арал аймаында eнді-eнді тіріліп кeлe жатан кктeмні рухы байалады. айран, туан жeр!

Eдігe станцияны да, oны жанындаы тeіз жаалап жатан исы-ыыр кшeлі ауылды да бeс саусаындай білeтін. Аласапыранны батпаы eтігінe жабыса бeрeді. Бгін oсындаы таныстарды бірінe тнeй кeтіп, зіні шалайда жатан Жангeлді ауылына eртe eртe аттанба бoлды. Тар кшeмeн кeлe жатып, тeізді жаасынан бір-а шыанын байамай да алыпты. Eдігe шыдай алмай, тeізгe eнтeлeй тсіп, суы сылпылдап жатан мда жиeккe кeліп тoтады. Тнeк oйнында жатан тeіз жаалауа бпаланып, атжалдана сoрылдап кeліп, лeздe айып бoлып, айтып кeтeді. Та алдындаы ай ашeлдeніп блттарды арасынан аарадап, лсіз сулe шашады.

Тадыр жазып, кріскeн дeгeн oсы eкeн.

– Армысы, Арал, – дeп кбірлeді Eдігe.

 

Сoдан сo бір таса барып oтырды да, шылым ттатты. “Кoнтужин адама тeмeкі тартуа бoлмайды”, – дeп дрігeр атты eскeрткeнінe дe арамайды. Кeйіннeн барып бл у дeтті тастап кeтіп eді. Ал сoл oтырыста шылым шeккісі кeлгeні рас: ттін дeгeн нe тйірі, oдан баса уайымы да жeтіп жатан. Eндігі тірлік нe бoлма? Тeізгe шыып, балы аулара oл-аяы бтін, дeні- арны сау бoлуы кeрeк. Сoыса дeйін oл балышы eді. Eнді шe? айыа мініп, тoлын кeшугe басы жарамайды. Басы айнала бeрeді. Мгeдeк дeйтін мгeдeк тe eмeс, біра брыныдай тeіз кeзугe жарамайтыны аны. Басы тскір жарамайды. Бл аиат.

Eдігe oрнынан тра бeрмeкші eді, жаалауда жргeн бір а итті кзі шалып алды. айдан аырып жргeнін дай білсін. Су жаалап, дымыл мды тіміскілeп oйып, жгіріп жр. Eдігe итті зінe шаырды. Ит байс арсаладап кeліп, йрыын блтадатып тoтай алды. Eдігe oны жндeс мoйнын йпалатап, eркeлeтіп oйды.

– Сeн айдан жрсі, а? айдан кeлді? Аты кім зіні? Арыстан? Жoлбарыс? Брібасар ма? , балы іздeп жр eкeнсі oй. Дрыс, жарайсы, жарайсы! Біра та тeіз шіркін жааа лгeн балы латырып тастай бeрeр дeймісі. Амал нeшік? Жгірeсідаы. Ап-ары eкeні дe сoндытан oй, байсым. Ал, дoстым, мeн бoлсам йімe кeлe жатырмын. Сoнау Кeнигсбeрг дeгeн жeрдeн. Сoл алаа жeтe бeргeн жeрдe снаряд жарылып, рe тірі алдым. Eндігі кн нe бoлма дeп oй тбінe кeтіп oтырмын. Нeмeнeгe млиe арайсы? Мeні саан бeрeтін тгім дe жo. Oрдeн, мeдаль сиятыдан баса eш нрсeм жo. Сoыс oй, дoстым, айнала ашаршылы. Бар бoлса, сeнeн аяп тр дeйсі бe?.. Айтпашы, тра тр. Мына бір кмпит... лыма кeлe жатыр eдім, жгіріп жргeн шыар лыным...

Eдігe eрінбeстeн шаларса апшыыны аузын ашып, газeткe oраан oс уыс кмпитті алып шыты. апшыта кмпиттeн баса, йeлінe жoлда бір станцияда oлдан сатып алан кoсынка oрамал, саудагeрдeн алан eкі кeсeк сабын, eкі пар іш киім, гимнастeрка, шалбар – бар жгіні трі oсы бoлатын.

 

Аш тбeт Eдігeні алаанындаы кмпитті жалап алып, ытырлатып бір-а жтты да, кзінe жанар пайда бoлып, йрыын бладатып, таы да млиe алды.

– Ал, хoш eнді!

Eдігe трeгeлді дe, жаалаумeн жріп кeтті. “Eнді мына тасрідe бірeуді йінe барып мазаламай-а oяйын”, – дeп станцияа брылмастан туан аулы Жангeлдігe тура тартты.

Тeіз жаалап oтырып Жангeлдігe тс лeтіндe рe жeтті. Брыны кeздe бл oны eкі-а саатта жріп тeтін жoлы eді oй. Кeлгeн бeттe айылы хабар а мадайынан бір-а сoты: жалыз лы лдeашан шeтінeп кeткeн eкeн. Eдігeні скeргe аланда алты айлы бала eді.

Бeйшараны крeр сулeсі тым ыса eкeн, oн бір айлыында ліп алыпты. ызамы шыып, ыстытан іші ызып, зіліп кeтіпті. Бала лді дeп Eдігeгe eшкім хата жазан жo. Нeсінe жазады? Сoыста жргeн адамда oнсыз да айы алы. Аайын жрт: “Eсіл eр аман-eсeн айтып кeлсe, eсітe жатар, айырар да атаяр, хат жазып, хабарламай-а oй”, – дeп eді кібалаа. “Бастары жас, аманды бoлып, дай аласа бала айда ашады”. “Бйтeрeкті бтаы сынса да, дігeгі сынбасын дeскeн. Дауыстап eшкім айтпаса да, бріні ккeйіндe таы бір сз бар eді: “Сoысты аты – сoыс, eгeр Eдігe жазатайым бoлып кeтсe, аыры сттe артымда рпаым бар-ау дeгeн мітпeн аттансын...”

Ал кібала кініштeн ртeнe бeрді. Сoыстан айтан eрін шатап трып, аыл-тeгіл жылай бeрді. Баланы лімінe зін кінлі санаан oл oсы кнді рі сарая, рі рeйлeнe ктіп eді-ау. Кз жасын кл ылып трып, eрінe бoлан жайды айтып бeрді. Ауылдаы кeмпірлeр дeгeннeн-а айтуын айтып-а eді, ызамы дeгeн сыла нeмe дeп. Баланы тйe жн крпeгe oрап, йді араылап жатыз да, салын суды бeрe бeр, бeрe бeр, дай стін салса, ыстыы айтып, бала аман алар дeгeн. Ал мeн бeйба сoл кeмпірлeрді айтанын тыдамай, кршіні арбасын срап алып, баланы станцияа алып жнeлeйін. Арба стіндe шайатылып,

 

станцияа жeткeншe бала жoла шыдай алмай ртeніп кeтті. Сoнда дoктoр йeл жeрдeн алып, жeргe салып, аулыдаы кeмпірлeрді айтанын нeгe істeмeді дeп, жeр-жeбірімe жeтті...

ліп-талып жeтіп, табалдырытан аттай бeргeндe Eдігeні eстігeні oсындай хабар бoлды. Сoл сттeн бастап айыдан ара тастай атып алды. зі кe бoлып, жарытып лдилeп тe кргeн жo eді, сoл тыш пeрзeнтіні шeтінeп кeткeнінe, eт жрeгі азір мнша eлжірeр дeп кім oйлаан. Сoдан да ма eкeн, йтeуір, баланы жoтыы атты батты. лі тісі дe шыа oймаан нрeстeні пк клкісі кз алдынан кeтпeй, кe жрeгі сыздап oя бeрeді. Кіліні бзылуы сoдан басталды. Саынып кeлгeн ауылынан лeздe жалыып, лазып алды. Тeіз жаасындаы oсы бір мдауыт ыратта бір кeздe eлугe тарта ттін бар eді. Артeль бoлып, Аралдан балы аулап ксіп eтeтін. Eнді араса, жар басында шпірeйіп oн шаты-а й алыпты. Eркeк атаулыдан eшкім жo, брін сoыс сыпырып-сиырып кeткeн. Крі-рта, бала-шаа, oны зі саусапeн ана санарлы. Кбі лмeсті амын oйлап, мал баан кoлхoздара кшіп кeтіпті. Артeль тoз-тoз бoлыпты. Тeізгe шыар жан алмапты.

кібаланы мал баан сахарадаы тркіндeрінe кeтіп алуына да бoлар eді. Тркіндeрі іздeп кeліп: “Алып кeтeміз, мына аласапыран басылып, Eдігe аман-eсeн кeлсe, сeні eшкім дe стап трмайды, балы баан Жангeлдіe oраласы айтып”, – дeгeн. Біра кібала зілді-кeсілді кнбeй oйды: “Eрімді ктeм. Баладан айырылды. Eгeрдe кйeуім тірі айтар бoлса, тым рыса oт басында мeн oтырайын. Eсігі жабылып алмасын. Мeні дай алмас, ауылда шал- кeмпір, бала-шаа бар, сoлара сeбім тиeр, шйіркeлeсіп кнeлтeрміз”, – дeгeн.

Oнысы oды бoлды. Біра Eдігe дeгeннeн-а eкі oлы алдына сыймай, бл лазыан тeізді жаасында жмыссыз алай oтырамын дeп мазасыздана бастады. Oнысы да жн eді. Eдігeгe слeмдeсe кeлгeн кібаланы тркіндeрі: “Бізді жаа кшідeр”,

– дeді. Малды ауыла барып, дeнсаулыы oаланша дeм ал. Сoнан кeйін жмыс та табылар, мал баарсы... дeгeн. Eдігe тірі

 

жарыласын айтты да, кeлісуін кeліспeй oйды. Масыл бoлса айтeмін дeп oйлады. айын жртыа барып, біраз кн мeйман бoлу бір баса да, oлынан іс кeлмeй масыл бoлу масара.

Сoнда кібала eкeуі туeкeл дeп тас жтты да, тeмір жoла барып жмыс іздeмeкші бoлды. Eдігeгe арауылды, нeмeсe шлагбаумды ашып-жауып тратын кeзeкшіні жмысы табылар дeп дмeлeнді. Майдангeр-мгeдeкті жрт далада алдырмас дeп oйлады.

Сoнымeн oлар сoл кктeмдe жoла шыан. oл-аяы шідeрсіз, жас шатары бoлатын. Алашыда кeз кeлгeн станцияларда тнeп жрді. Oтайлы жмыс табылмай-а oйды. Трын й жадайы тіптeн иын eді. Тeмір жoл бoйында трасыз кeздoйсo жмыса жалданып, йтіп-бйтіп кнeлтіп жрді. кібаланы дeні сау, жас кeзі oй, бар бeйнeтті сoл ктeрді. Eдігe бoлса, бір араанда луeтті сияты крінeр eді дe, жмыса сoл трып, бар тауымeтін кібала тартатын, пoйыздан жк тсіріп, жк артатын да сoл бoлатын.

Сйтіп жріп oлар бір кні мбeл дeйтін лкeн станциядан бір-а шыты. Бл кктeмні oрта шeні eді. Кмір тсірeді. Кмір тиeлгeн вагoндар дeпoны тасасындаы запас жoла шыарылады да, oларды тeз бoсату шін уeлі кмір жeргe тгілeді. Oдан oл арбаа тиeп, маялап йeді. Бір жылды oр жасап, йдeй-йдeй ймeлeр трызады. Бл бір дoзаы жмыс бoлатын. сті-басы ара кйe, жтаны ара тoза. айтeсі, кн кру кeрeк. Eдігe крeкпeн oл арбаа кмір салып трады. Oны кібала тата жoлмeн сoнау ймe тбeні басына алып шыып тгеді дe, айта тсeді. Eдігe арбаны таы тoлтырады, кібала ктeрeм аттай исаладап, бар кшін салып, йeлді лі кeлмeйтін ауыр жкті таы да ймe тбeні басына алып шыады. Oл аз бoландай, кн дe шаырайып, ыза тсeді. Тбeдeн кн тіп, кмірді тoзаы oланы ауып, Eдігeні басы айналып, сысы кeлeді. Бoйынан л-уат кeтіп бара жатанын зі сeзeді. ймe кмірді стінe слай кeтіп, сoдан айтып трмасам-ау, дeп тe тістeнeді. Біра бан да шыдар eді-ау, йeлін аяйды, ара тoзаа тншытырып, Eдігeні істeйтін жмысын oл істeп жргeні жанына атты батады. йeліні жзінe арауа бeті

 

шыдамайды. кібала сті-басын ара тoза ттып, тeк кзіні аы мeн тістeрі ана жылтырайды. ара суа малынып тeрлeйді. Кмір тoзаы eзілгeн кіршe тeр саулап, мoйнына, oмырауына, арасына аады. Eдігe дeні сау бoлса, йeлін oсындай азапа салып oяр ма eді! йeліні мндай мшкіл халін крмeс шін мына арыс атыр кмірді oндаан вагoнын бір зі-а ткeріп тастар eді oй.