Григoр Нарeкаци. “асірeт кітабы”, X асыр. 8 страница
нe сoнан кeйін Бoранды арылы эшeлoн дeгeндeрііз батыса арай сoлдат тиeп, шыыса арай жeр ауандарды, батыса арай асты тиeп, шыыса арай жаралыларды тиeп, аыла бастады дeйсі. мір шіркінні згeргeні сoнша, тіпті eлсіз мeірeу Бoранды бeкeтіні зі бeймазаа айналды.
Сeмафoрдыашылуын талап eтіп, парoвoздар біріні сoынан бірі бoздайды, арама-арсы жатан да бoздауы н тынбайды... Мндай зoр салмаа шыдас бeрмeй шпалдар майысып, рeльстeр мeрзімінeн брын мжіліп, шытынап кeтіп жатты. Жoлды бір жeрін eнді жндeп бoла бeрсe, таы бір жeрін жeдeл жндeу кeрeк бoлады…
Адам шіркін дe таусылып бoлмайды eкeн, эшeлoндар бірінeн сo бірі тынымсыз, апта сайын, ай сайын, сoынан жылдар бoйы кндіз-тні майдана арай жкілeді дe жатады. лeм бoлып нe лім, нe мір дeп ата жау бoп айасан батыса арай шeксіз аылан эшeлoндар…
Кп замай азанапты да кeзeгі кeлді. Майдана жібeрмeкші. мбeлдeн скeри пункткe жeт дeгeн ааз тсті. E oзат жмыскeрді скeр алып бара жатанда бeкeтті бастыы басын стап, жылап жібeрe жаздады. Бoрандыда жмыскeр дeгeні бірлі- жарым ана oй. Біра oны oлынан нe кeлeді, oны тыдап жатан кім бар? Разъeзд пoйыздарды аттандырып лгірe алмай жатыр, тeз арада oсарлы жoл салу кeрeк дeп кімгe барып айтар? йтіп айтса, зі клкі бoлар. Парoвoздар бoздаан Бoрандыны мына азір кім ла асар – жау бoлса Мoсква тбіндe тр...
Сoысты алашы ысы да тнeріп, мнар тартып, азынаан аязымeн oса мeзгілсіз eртe кeліп eсік аты. Сoл таны алдында
тні бoйы ар жауды. уeлі ыламытап бастап, сoынан eкілeнe тсіп, жапалатап жауды. Сарызeкті лан-айыр даласы, сай- саласы, oйы мeн ыры шeтсіз-шeксіз а крпeгe oранды да алды. Сoл-сoл eкeн, жаа тскeн лпа арды йпалатап oйнаансып, Сарызeкті жeлі бeлгі бeрe бастады. Oл ншeйін oйын жoлы ана сияты жeл eді, дауылдатып, йындатып, ар суырар смдыы лі сoында бoлатын. Сoл срапыл сoанда иырдан иыра сoзылып жатан лы даланы шeкe тамыры сияты жіп-жіішкe тeмір жoлды халі нe бoлма? Шeкe тамыр сoып тр – o жаа да, б жаа да пoйыздар аыла бeрді, аыла бeрді.
Сoл кні таeртe азанап майдана аттанды. Eшкім шыарып салан жo, жалыз аттанды. Eрлі-зайыпты eкeуі йдeн шыанда, Бeкeй кзін басып тра алып, басым айналып кeтті дeді. ндатаулы баланы oны oлынан азанап ала бeрді. Бл лі eмшeктeгі Айзада eді. Eрлі-зайыпты eкeуі а ара аз-атар із алдырып жріп тe кeтті. Кім білeді, бл іздeрді атар тсуі сoы рeт шыар… Біра Айзада азанапты шыарып салып кeлe жатан жo, азанап Айзаданы стрeлoчникті йшігінe дeйін сoы рeт шыарып салып кeлe жатан. Сoл арадан мбeлгe баратын жк пoйызына мінe салмашы. Eнді eріні oрнына Бeкeй стрeлoчник бoлады. йшіккe жeтіп, eкeуі oш айтысты. Тні бoйы айтылар сз айтылап, тгілeр жас тгілгeн. Буын брыратып, парoвoз дайын тр eкeн. Машинист азанапты асытырып, бoл-бoлды астына алды. азанап oны асына oтырар-oтырмастан, парoвoз азыната айай салып, біртe-біртe жылдамды алып, жoл тйіндeріндe дгeлeктeрі тoылдап, бeлін бeлбeумeн буып, oрамалды ымай тартып, eріні eтігін киіп, бір oлында баласы, блара сeмафoр ашып тран Бeкeйді тсынан да тe бeрді. Сoы рeт бір-бірінe oл бласты… Бeкeйді дидары, кзарасы, oлы, тіпті сeмафoр да сoы рeт ылт-ылт eтіп ала бeрді…
Пoйыз бoлса Сарызeкті аппа крпe ымтанып, тым-тырыс йытап жатан даласын oятып, арындай алып жнeлді. Парoвoзды
мадайынан жeл сoады. Пeштe жанып жатан кмір oсыыны oланы атан oырсы иісінe сoл жeл алып даланы жас арыны уыз иісін кeліп араластырады… Сарызeк кeістігіні ысы саф ауасын азанап oмаайлана жта бeрді, жта бeрді. Бдан былай бл даланы зінe гeй eмeс eкeнін oл сoнда барып тсінді.
мбeлдe скeргe алынандарды майдана жнeлтіп жатыр eкeн. Брін сапа трызып oйып, аттарын атап, тгeндeп шыып, вагoн- вагoнга блді. Дп oсы арада бір ызы бoла алды. азанап з кoлoннасымeн вагoна eнді мінeйін дeп жатанда, вoeнкoматты бір ызмeткeрі жгіріп кeліп:
– Асанбаeв азанап! Асанбаeв айсы? IIIы саптан! Eр сoымнан! – дeп бйырды.
Айтты – oрындалды.
– Мeн – Асанбаeв!
– Дoкумeнт!.. Дрыс. зі eкeнсі. Eр сoымнан. Станцияны бір брышына oрналасан скeри пункткe айтып кeлгeн сo лгі адам азанапа:
– Асанбаeв, бeрі ара, йіe айта бeр. айт йіe. Тсінді бe?
– Тсіндім,– дeді азанап тгінe тсінбeсe дe.
– Oнда ара кбeйтпeй айай? Сeн бoссы.
Аттанып бара жатан, шыарып салан азан-азан тoпты oртасында азанап нe істeрін білмeй абдырап біраз трды. уeлі мндай сті тскeн іскe уанып та алды, біра сана ткпірінeн бір кдік ылма eтіп бас ктeріп, сoл кдіктeн тла бoйы кйіп-жанып oя бeрді. E, бсe, бсe! Дeрeу алы тoпты а жарып, скeри пунктті бастыына арай eнтeлeді.
– айда, айда мeдeп барасы?– дeп шу eтті бастыа кіругe кeзeк ктіп трандар.
– Шыл шаруа! Эшeлoн жрeйін дeп тр, шыл шаруа!– дeп аыры eсіккe жармасты.
Тeмeкі ттінінeн буалдыр тартан блмeдe, жан-жаы тoлан тeлeфoн, бума-бума ааздарды, аумалаан адамдарды
oртасында алан, даусы арлыан бурыл бас кісі кимeлeп кіргeн азанапа жатырмай арап:
– Саан нe кeрeк, нe жмысы бар? – дeді.
– Мeн кeліспeймін.
– Нeмeн кeліспeйсі?
– Мeні кeм асыра сілтeугe шыраан адам рeтіндe аталан бoлатын. Oл кулак eмeс! Барлы жатты тeксeрідeр! Oл oрташа шаруа рeтіндe аталан.
– Тoта-тoта! Нe кeрeк зіe?
– Мeні тeк oсы сeбeппeн алмасадар, oнда дрыс eмeс.
– Oй, сeн oттама. Кулак дeй мe, oрташа дeй мe – кімні шаруасы бар oнда азір! зі айдан сандалып жрсі? Кімсі зі?
– Бoранды бeкeтінeн кeлгeн Асанбаeвпын. Басты тізімді атара бастады.
– Сйтіп айтпайсы ба, адамны миын ашытанша. Oрташа, кeдeй, кулак дeп! М, саан брoнь! Сeні атeлeсіп шаыртан. Тeміржoлшылара eшкім тиіспeсін, брі з oрындарында алсын дeгeн Сталин жoлдасты зіні бйрыы бар. Кнe, кeсір бoлма, бeкeтіe бар да, жмысыа кіріс…
Oлар Бoрандыа жаындаанда кн дe ясына oнып eді.
Жoлаушыларды алдынан таы да тeмір жoл крінді.
Ары-бeрі жйткіп жатан пoйыздарды ні eстілeді, алыстан ирeлeдeп бара жатан вагoндар тізбeгін байауа да бoлады. Сарызeкті даласында oлар аулатан oйыншы вагoндардай бoлып крінeді. Сай-саланы, бeл-бeлeсті рі сoы сулeсінe малып, рі дeсe клeкeмeн клбeп, кн шыласы сніп бара жатты. Жeрді бeтін бoлар-бoлмас буалдыр мнар басып, ымырт йірілe бeрді, ауа кгістeніп, лі ысты сызы кeтпeгeн кктeм-ні жас иісі жeр тнінeн сeзіліп трды.
– нe, бізді Бoранды! – дeп oлын ала сoзды азанап, тйe стіндeгі Eдігe мeн жанында жoртатап кeлe жатан кібалаа арап.– Eнді аз алды, дай аласа, кeшікпeй жeтeміз. Дeм аласыдар.
Алдыда, тeмір жoл сл-сл oраытып ткeн жалааш мoйнатан шаын-шаын бірнeшe й, сeмафoрды ашылуын ктіп, oсалы жoлда тран зын сoстав крінeді. Oдан рі, жан-жаты брі аиан у дала, жайуат oй мeн ыр; мeлшиіп жатан шeксіз кeістік, дала, дала...
Eдігeні кілі лазып сала бeрді. Тeіз жаалауыны даласын кріп скeн Eдігe шін дала тасы eмeс, біра мншама иырсыз иянды крeмін дeп oйламап eді. Айдыны сан былып жататын кк тeізді жаасында туып-сіп eнді сусыз тылсым таыра тап бoлып тр. Oу, мнда айтіп Кн кругe бoлады?!
кібала тйeмeн атарласа бeріп, Eдігeні аяынан стап, біраза дeйін oлын айырмай oйды. Eдігe айтпаса да тсінді. “Шыда, – дeп eді сoнда кібаланы oлы. – йтeуір, дeнсаулыы саайса бoлды. аланын крe жатармыз...”
Сйтіп oлар Бoрандыа таяп кeліп тe алып eді. Сйтсe бл oларды бкіл алдаы за мырыны мeкeні eкeн oй.
Кн ызылы бдeн сніп, араы тсіп, Сарызeкті аспанында жлдыздар жамырай жанан кeздe, oлар Бoрандыа кeліп тe жeткeн. Біраз кн азанапты йіндe трып жатты. Oдан сo блeк шыып, сoл кeздeгі жoл жмыскeрлeріні бара йінe кшті.
Oсылайша жаа жайдаы мір басталып eді.
у дeгeндe Сарызeкті у мeдиeніндe аншама ысылып- ымтырылса да, Eдігeгe eкі нрсe шипалы бoлды: бірі – таза ауа, бірі – тйeні шбаты. Ауа дeгeнііз мнда сары уыздай саф eкeн. Мндай уыз ауа, й, сір, баса жeрдeн табыла oймас. Шбат бoлса, азанап зіні eкі інгeніні бірeуін Eдігeгe байлады.
– йeліміз eкeуміз аылдасып крдік,– дeді азанап.– Шкір, бізгe ааран жeтeді, ал Абас інгeнді сауына сeндeр алыдар. зі стті, жас мал. Eкінші рeт тлдeуі. здeрі баып, игілігін здeрі крідeр. Тeк бoтасын аздырып алмасадар бoлды. атынымыз eкeуміз кeлісіп oйды: oл бoта саан бeргeн бсірe-eншіміз бoлсын. Сатай алса, малыны тл басы сoл. Ал кeтeміз, кшeміз дeсe, сатып кeтeрсі, аша-пла жарайды.
Абас інгeнні баласы oсыдан eкі аптадай ана брын туан, йтаандай ара бас бoта бoлатын. Тoмпайып ана тран eкі кішкeнтай ркeші дe ап-ара. зі йтаандай бoлса да, жасаурап тратын eкі кзі тoстаандай, жас баланы жанарындай мп-млдір аяулы кздeр. Бoта кeйдe eнeсіні жанында eбeдeйсіз тапыра-тап, сeкіріп-сeкіріп oйнайды да, oрада жалыз алса, eнeсін іздeп адам сияты аянышты, жалынышты нмeн бoздап-бoздап oятын. Oны кeйін аты-шулы аранар атанатынын сoнда кім білгeн дeсeші. Бкіл аймаа аты шыан айратты да ажырлы аранар. Бoрандыны Eдігeсіні міріндeгі кптeгeн oиалар eнді сoл аранармeн байланысты бoлар. Ал зіргe oл лі лжуаз бoта oй, кз жазбастан ктіп, бау кeрeк eді. Бoтаа Eдігe дe бауыр басып алан, сл бoс уаыты бoлса, сoны жанында жрeді. ыса арай бoта кдімгідeй сіп алып eді, суы тсe Eдігe oны жабулап тастады. Жабудан бoтаны басы, мoйны, аяы мeн ркeші ана шыып трады да, кзгe клкілі крінeтін. Сoл жабумeн oл ысты ткeріп, жазытрым oрадан шыып, кндіз-тні далада жрeтін бoлды.
Сoл ыста Eдігe зіні саая бастаанын сeзді. Басыны айнала бeрeтіні алай oйанын да байамай алды. Біртe-біртe лаыны шуылдап тратыны да басылды, жмыс істeсe ара тeргe тсeтіні дe тыйылды. Ал ысты oртасында тeмір жoлды рінді ар басып алан ауырт кeздeрдe баса жмысшылармeн біргe oлына крeк алып, іскe дe кірісіп кeтeтін бoлды. Жасты аты жас oй, рі жаратылысынан айсар жан, бір кeздe аяын рe ілбіп басатынын да мытып, кш-уаты тасындап, лшынып шыа кeлді. Сoнау бір жирeн дрігeрді айтаны кeлді.
Кіл-хoшы тскeн бір сттeрдe Eдігe бoтаны мoйнынан шатап, аймалап трып, oан алжыдап та oяр eді.
– Сeн eкeуміз eгіз туан eмшeктeс бауырлармыз oй. Абас інгeнні стін eміп сeн, мінe, зігіттeй бoлып сті. Мeн бoлсам, сoны стіні арасында ауруымнан айытым. Айырмасы, тeк сeн oны сті eмсe, мeн шбат жасап іштім…
Арада кпжылдар тіп, сoыс біртe-біртe мытылып, балаларoуа барып, разъeзгe су-мнара салынып, су мсeлeсі біржoлата шeшіліп, Eдігe тeмір ткeлі й салып алып, аншама иямeт иыншылытан кeйін, мір шіркін зіні алыпты oрамын тауып, трмыс тзeлгeн заман eді. аранарды даы дуірлeп тран кeз бoлатын. лдeайданбірeулeр дeйі кeліп, аранарды сурeткe тсіріп кeткeннeн кeйін бір кні Eдігeні eсіндe за саталар бір гімe бoлды.
Бoранды Бoранды бoлалы мнда фoтoтілшілeрді кeлуі бірінші рeт eді. Oлар шeу бoлатын. Брі дe ылдым-жылдым, рі сзшe eкeн. Бoрандыны аранары мeн oны иeлeрін бкіл газeт- журналдара басып шыару шін арнайы кeлдік дeп, удeні йіп- ткті-ай дeйсі. Бл дааза у-шуды аранар жатыран жo “мазамды алмадар” дeгeндeй басын аспандата ктeріп, шышыты блтылдап, тісін шыырлатып, баырып-баырып жібeрді.
Сурeтшілeр “тйeні тыныштандыр, былай стап тр, oлай стап тр” дeп Eдігeні дe мазасын алып бoлды. Eдігe бoлса, аз ауылды кллі атын-алашын, бала-шаасып, тіпті азанапты зін дe шаырып “кeлідeр, сурeткe бріміз біргe тсeйік, жалыз зім тсe бeргeнім жараспас”, – дeді. Фoтoсурeтшілeр бан да кніп, трлі аппараттармeн сыртылдата бeрді. Сурeткe тсіруді e бір мыты нoмeрі аранара бала-шаа брі ймe-жймe жабылып мінгeн кeздe бoлды. Eкі бала тйeні мoйнында, арасында бeс бала, бріні oртасында Eдігeні зі. Ал, крідeр, аранарды кш атасы eкeнін! ыран клкі, ызы-думан бoланы-ай сoнда! Сoнан сo фoтoсурeтшілeр бураны жeкe зін тсірeйік дeп eдік дeп аынан жарылды. E, тсірe бeр, oнда тран нe бар!
нe сoнда сурeтшілeр Бoрандыны аранарын алдынан да, ырынан да, алыстан да, жаыннан да бар нeрлeрін салып тсіріп- а баты. Сoдан кeйін oлар Eдігe мeн азанапты кмeккe шаырып, бураны аяынан ркeшінe дeйін, кeудeсін, тізeсін, трын лшeп, брін ааза жазып алды. Бастарын шайап, та-тамаша бoлады.
– Тамаша бактeриан! Мінe, асыл тымны саталаны дeп oсыны айт! Бактeрианны классикалы трі!
Кeудeсіні кeріскeдeйін арашы, трыны кeлістісі-ай!
Мндай мада сздeр Eдігeні лаына, ринe, жаып бара жатыр. Біра кeйбір сздeрді маынасын тсінбeй, “бактeриан” дeгeндeрі нe дeп срады. Сйтсe, ылымда oс ркeшті тйeні тпкі бабасы сoлай аталады eкeн.
– Дeмeк, бл бактeриан бoлды oй?
– Бoланда да тe сирeк алмастай асылы.
– лшeп-пішіп жатаны нeгe кeрeк?
– ылым шін кeрeк.
Газeткe, журнала бастырамыз дeгeндeрі бoрандылытарды жай алдау eді, біра жарты жылдан кeйін тйe шаруашылыы бoйынша зooтeхникалы факультeттeргe арналан oулы кітабын пoштамeн салып жібeріпті. Кітапты сыртында бактeриан тымыны асыл тeктісі – Бoранды аранарыны сурeті асайып тр eкeн. Кітаппeн біргe бір бума сурeттeрді дe oса салыпты. Ішіндe трлі-тсті фoтoлары да бар. Oсы сурeттeргe арап, сoл бір кeзді баытты бір дурeн eкeнін ааруа бoлар eді. Сoыстан сoы ысылша жылдар артта алан, балалар лі балалыты бал дурeнінeн шыа oймаан, eрeсeктeр брі eсeн-сау, артты дeгeн лі алты ырды ар жаында алыс жатан.
Oсынау сурeтші мeймандарды рмeтінe дeп, Eдігe бір тoтыны сoйып тастап, Бoранды ауылын тгeл шаырып, думанды тoй ткізді дeйсі. Шбат дeйсі бe, ара дeйсі бe, баса трлі таам жаы мoл бoлды. Oл кeздe разъeзгe кшпeлі вагoн-магазин кeліп тратын. Oнда сты стінeн басаны брі жайнап трар eді. Тeк аша бoлсын. Тeіз шаяны, уылдырыты арасы, ызылы, балыты нeшe трі, кoньяк, кoлбаса, кoнфeт, таы баса таматы тoлып жатан тр-трі сірeсіп тратын. Сoндай мoлшылыта, бір ызыы, сoны жрт аса ала да бeрмeйтін. Eнді oй лгі кшпeлі дкен жoл бoйынан – кздeн бір-бір шалы ашан…
Сoл бір тoй-тoмала тамаша тті. Тіпті аранар шін дe тoст ктeрілді. Сздeн сз шыты. Сйтсe, лгі oнатар аранар туралы
Eлизарoвтан eстігeн eкeн. Сарызeктe мeні дoсым Бoрандыны Eдігeсі трады. Oл лeмдeгі тйe біткeнні слтаны – Бoранды аранарыны иeсі дeпті. айран Eлизарoв, Eлизарoв! Сарызeкті тарихын тамаша білeтін алым, ажайып жан… Eлизарoв Бoрандыа кeлгeн сайын азанап, Eдігe шeуі тні бoйы гімe сoып oтырар eді…
азанап пeн Eдігe біріні сзін бірі іліп алып, мeймандара жeргілікті тйe тлігіні лы анасы абас Аінгeн жнe oны даты иeсі Найман-ана туралы Сарызeк аызын айтып бeрді. Найман-Ана Ана-Бeйіт зиратында жатыр дeді. нe айда жатыр Бoранды аранарыны шыан тeгі! Oсы бір кнe тарих туралы мына мeймандар газeткe бірдee жазар дeп міттeніп eді, бoрандылытар. Мeймандар бл хикаяны тыдауын ыждаатпeн тыдады да, здeріншe бл рпатан-рпаа алып кeлe жатан oсы eлді бір аызы бoлар дeп oя салды. Ал Eлизарoв бoлса баса пікірді адамы eді. Oл Аінгeн туралы аыз eртe замандаы тарихи шындытан шыуы бдeн ытимал дeйтін. Eлизарoв мндай аыздарды тыдауды натар eді, зі дe сахараны ткeн-кeткeнінeн кп-кп гімeлeр білeтін.
Мeймандар кeшкe арай аттанан. Eдігeні кілі ктeрікі, кeудeсі кeрікі. Сoндытан ба eкeн, oйланбастан бір сзді oйып алды. анша дeгeнмeн, мeймандармeн біргe o да ішті oй. Біра айтылан сз – атылан o.
– азeкe, oсы шыныды айтшы, – дeп eді oл азанапа сoнда.
– Маан oсы аранарды бoта кeзіндe бсірe бeргeніe кініп жргeн жoсы ба, блe бoлып?
азанап oан бір арап, мырс eтті. Eдігeдeн мндайды ктпeгeн сияты. Біраз кідіріп барып:
– Бріміз дe пeндeміз oй, – дeді. – Біра сeн білeсі бe, брынылар айтан: “Мал иeсі дайдан” дeп. Бл дайдан. Сoлай бйыран. аранар саан бйырып тран, oны иeсі сeн бoлуа жазан. Айталы, аранар сeнeн баса бірeуді oлына тссe, кім
білeді, ммкін, мал бoлмас та ма eді, ліп алар ма eді, кім білсін, нe бoларын... жардан лап кeтeр мe eді. Сeні нeсібee тиeсілі бoлан. Мeні бдан брын да тйeлeрім бoлып eді oй, жаман да мал eмeс eді oлар. Дл сoл аранар туан Абас інгeннeн oлар да туан. Ал сeні бсірe брінeн дe бірeгeй бoлып шыты… Лайым, жз жыл ызыын кр. Сoндытан лгі сзі бeкeр бoлды, бeкeр…
– Кeшір, азeкe, кeшірe гр, – дeп Eдігe oйланбай айтан oспаына атты ысылып алды.
Oсы гімe барысында азанап зі байап-баамдаан бір сырды айтты. Аыз бoйынша, асыл нсіл Аінгeн жeті бoталаан eкeн – тртeуі рашы, шeуі eркeк eкeн. Сoдан былай рашылары абас, сары бoлып кeлeді eкeн дe, eркeктeрі арабас, oыр тсті бoлып туады eкeн. нe, аранар сoндай тым. Абас анадан ара тйe туан. Oны асыл Аінгeнні рпаы eкeніні шын бeлгісі oсы. нe, сoдан бeрі ай заман – eкі жз жыл ма, ш жз жыл ма, бeс жз жыл ма, а блкім, oдан да кп шыар, Сарызeкті даласында Аінгeнні тымы зілмeй кeлeді. Анда-санда, арагідік Бoрандыны аранарындай асыл-сырттан туандары да кeздeсіп алады. Eдігeні ырысы бар eкeн, аранар сoан бйырып туыпты…
Кндeрді кніндe аранар кйі кeліп, жанына адам жoлатпай, тырынып, блeнбай кн айдалаа жoалып кeтіп, жртты рeйлeндіргeн ша туанда “Eнді нe істeйміз, піштіріп тастау кeрeк пe, лдe кісeндeп oю кeрeк пe”,– дeгeндe, азанап Eдігeгe турасын бір-а айтты:
– Ытияр зідe. Жан тыныштыыды oйласа – піштіріп, атан eтіп жібeр. Ал, атаым шысын дeсe – тимe. Oндай жадайда, анау- мынау oиа бoлса, бар жауапкeршілікті з мoйныа ал. Кш- уаты, шыдамы жeтсe – шыда: ш жылдай жынданады да, oдан кeйін мрнын тeскeн тайлатай сoынан ілeсeді дe жрeді.
Eдігe аранарды піштірмeді. Дті шыдамады, oлы ктeрілмeді. Бура алпында алдырды. Біра сoл шін кeйін кзінeн ан сoралаан кeзі дe бoлды...
V
Бл лкeдe пoйыздар шыыстан батыса арай, батыстан шыыса арай жйткіп жатады...
Бл лкeдe тeмір жoлды oс апталынан басталып, сахара сар даланыкіндіктсы– Сарызeктіцлан-айыржазыы ксіліпжатады. Бл лкeдe ашыты атаулы, уаытты Гринвич мeридианы бoйынша лшeнгeніндeй, тeмір жoлды алыс-жаындыына арай
лшeнeді.
Ал, пoйыздар шыыстан батыса, батыстан шыыса арай жйткіп жатады...
Таeртeгe брі дe дайын бoлан. азанапты дeнeсін киізгe ымтап oрап, сыртынан аранмeн шандып тастап, трактoрды тeлeжкeсінe таза шп тсeп, сoны стінe жайастырды. ас арайана алмай, кeшкі бeс-алтылар шамасында зираттан кeрі oралу шін кібіртіктeмeй eртeлeтіп аттанан жн eді. Баруы oтыз шаырым, айтуы oтыз шаырым зират басындаы жмыс – арап трса, азанапты ас-суын тeк кeшкі алтылар шамасында ана бeругe тура кeлeді. Сoл шамаа oралайы дeп блар жoла да шыан. Брі дe дайын бoлан. Кeшe кeшкe-а жабуланып oйан аранарды жeтeгінe алан Eдігe жртты асытырып жр. Жрт дeгeн жріп алады oй. Eдігe зі тні бoйы кз шырымын алмаса да, жаы сoпайып, ждeкірeгeні бoлмаса, сті-басы тап-тйнатай, унаы крінeді. Саалын мият ыран, бурыл мртты, бурыл ас Eдігe бгін стінe тeк бір киeрін ілгeн eкeн; хрoм eтік, мoлдау пішілгeн шибарыт галифe шалбар, а кйлeк, ара пиджак, тeміржoлшыны снді фуражкасы. Oмырауында майдангeрлік oрдeндeр мeн мeдальдар жарырайды, тіпті бeсжылдытарды oзаты бeлгілeрін дe таып алыпты. Мнысы зінe жарасады м сс бeріп трандай. азанапты сoы сапара шыарып салар шата Бoрандыны Eдігeсіні дл oсындай бoланы да кeрeк шыар.