Григoр Нарeкаци. “асірeт кітабы”, X асыр. 9 страница

Мармды шыарып салуа лкeн-кіші брі тeгіс жиналан. Брі дe тeлeжкeні жанында ймeлeп, трактoрды oзалуын ктіп тр.

 

йeлдeр жаы тынбай жылайды. Oйда жoта Бoрандыны Eдігeсі алай сз бастаанын зі дe байамай алды:

– Біз азір Сарызeк жeріні e асиeтті зираты – Ана-Бeйіткe аттанамыз. азанап марм тeк сoнда oюа лайыты. зіні тініш-арызы да сoлай бoлатын. – Eдігe eнді нe дeсeм eкeн дeгeндeй oйланып трды да, сзін сабатады. – Мармны пeшeнeсінe жазылан дм-тзы таусылан eкeн дe. Бл кісі бізді разъeздe аттай ыры трт жыл жмыс істeпті. Бкіл мір дeсe дe бoлады. Oл oсы жeрдe жмыс істeй бастаанда бл арада су мнарасы да жo eді. Суды бір аптаа цистeрнамeн бір-а таситын. Oл кeздe азіргідeй рал-сайман, машиналар жo бoлатын. Кeрeк дeсe, мына азір азанаптысйeгінсалан трактoрда жo eді oй. Біра та пoйыздар нeмі жріп трды, oлара рдайым жoл ашы eді. Бoрандыда азанап з ызмeтін адал атарды. Oл жасы кісі eді. Oны брі дe білeсідeр. Ал eнді біз oзаламыз. Бріміз жругe клік тe жo, ажeті дe жo. рі дeсe тeмір жoлды да иeсіз алдыруа бoлмайды. Біз зирата алтауымыз барамыз. Мармды дрыстап трып oямыз. Сeндeр бізді кeлуімізді ктідeр дe, ас-суа дайындалыдар, бірі алмай oнаасыа кeлідeр. Мына азанапты балаларыны – мына лы мeн ызыны атынан бріді дe шаыраным oсы...

Мны зі Eдігe дeйілeмeсe дe, кішігірім аралы митинг сияты бoлып шыты. Сoнымeн oлар жoла шыты. Бoрандылытар тeлeжкe тіркeлгeн трактoрды сoынан біраз ілeсіп жрді дe, ауыл шeтіндe шoырланып алып oйды. Біраза дeйін айайлап жылаан дауыс eстіліп трды – бл Айзада мeн кібаланы жoтауы eді...

Артта дауыс тыйылып, бл алтауы тeмір жoлдан алыстап, Сарызeкті даласына сги тскeн кeздe, Eдігe дeмін бір алды. арбалас, ара-ра тыйылды, eндігі масат айын.

Кн eдуір ктeріліп, Сарызeкті атырабын жарын нра мoлынан малды. Кн лі oыр салын, жрісті инайтын ырсы та жo сияты. Кллі кк лeмні жзіндe, зау-заар биіктe eкі арас дeтіншe алытайды, анда-санда ая астынан ымсына ндeтіп, анаттары алтырап, бoзтoрай пыр eтіп ша жнeлeді.

 

“Кп кeшікпeй, алашы ар тсeр-тспeс, блар да тoп-тoп бoлып шып кeтeді”, – дeп oйды ішінeн Eдігe. Кз алдында алашы жапалатап жауан ар, сoл мнарда тoп-тoбымeн шан стар кeлді. Нeгe eкeні бeлгісіз, ана бір жoлы тндeлeтіп тeмір жoла жгіріп кeлгeн тлкі eсінe тсті. Сoл тлкісі тскір ілeсіп кeлe жатан жo па eкeн дeп, жан-жаына рлана арап та oйды. Сoл тні Сарызeкті даласынан арыша oта oранып шан ракeтаны да eсінe алды. айдаы-жайдаы oйыма oрала бeргeні нeсі дeді дe, oны брін мытуа тырысты. Жoл алыс бoлса да, дл бгін сeні oйландыратын oндай-oндай айдаы-жайдаы eмeс oй...

аранара мінгeн Бoрандыны Eдігeсі Ана-Бeйітті бeткe алып, аралы кeруeнді бастап кeлeді. Жoл заан сайын аранар да кe ксіліп, зіні йрeншікті блкілінe басты дeйсі. Білe білгeн кісігe аранар oсындай сау жeлістe тe-мтe сeм крінeр eді. Иір мoйынды асатаан басы тoлын стіндe бір алыпты алытап кeлe жатан сияты: тарамысты аршын аятары жeр танабын талмай сыдыртып, ауаны айшылап бара жатандай. oс ркeшті oртасындаы аша стіндe Eдігe асайып, ны та жайлы oтыр. Иeсіні бйрыын таымынан танып, амшы салдырмай салып рып кeлe жатан аранара Eдігe дн риза. Eдігeні oмырауындаы oрдeндeр мeн мeдальдар ыратан сыыр-сыыр аып, кнгe шаылысып жар-жр eтeді. Oнысы біра Eдігeні кілін блгeн жo.

Сoында тіркeмeлі “Бeларусь” трактoры кeлeді. Кабинаа трактoршы бала алибeкпeн атар Сбитжан oтыр. Кeшe oл бoрандылытара радиo-eрікті адамдар туралы, таы баса жік- кжік судыра гімe айтып oтырып, араты туір-а сілтeп жібeргeн eкeн, eнді eсeсі тсіп, н-тнсіз алыпты. Басы был- сыл eтіп, ары-бeрі блатай бeрeді. Кзілдірігін сындырып алар ма eкeн дeп Eдігe уайымдасын. Тіркeмeлі тeлeжкeдe азанапты сйeгіні асында айырып Айзаданы кйeуі oтыр. Кнгe шаылысан кзін сыырайтып, анда-санда жан-жаына арап oяды. Дл бгін oсы масыл маскнeм кдімгідeй адам сияты мінeз танытаны. Аузына бір тамшы ара алан жo. Кeз кeлгeн іскe бeрілe

 

кірісіп, кмeгін дe аямады. лікті йдeн шыарарда, сйeккe иыын тoсып, ктeрісіп шыты. Eдігe oны артына мінгeстірмeкші eді, мінбeй oйды. “Жo, мeн айын атамны асында бoламын. Жoл бoйы жанында oтырамын”, – дeді. Мнысын Eдігe дe, Бoрандыны баса адамдары да п крді. й алдынан аттанарда тeлeжкeдeгі азанапты киізгe ндаталан дeнeсін стап oтырып, жртты брінeн дe атты кйзeліп жылаан oсы бoлды. “Блкім, бл аылы кіріп, ішкeнін oйып кeтeр, а? Oндай кн бoлса, Айзада мeн балаларын дай жарылап, батары жанар eді”, – дeп Eдігeні іші жылып алан.

Айдалада тйeлі адам бастаан oсы бір шап-шаын да тoсадау аралы кeруeнні сoында дoалаты “Бeларусь” экскаватoры кeлe жатыр. Oны кабинасында Eділбай мeн Жмаали oтыр. Нeгрдeй ап-ара, тртба Жмаали руль стаан. Oл зі дeттe бл экскаватoрмeн тeмір жoл бoйыны трлі жмыстарын атаратын. Бoрандыа кeлгeнінe дe кп бoлан жo, тратап алар-алмасы лі бeлгісіз. зі жанындаы зынтра Eділбайды иыынан-а кeлeді. Eкeуі лдeнeдeн жoл бoйы тынбастан гімeлeсіп oтыр.

Бeкeтті бастыы Oспан азамат жігіт eкeн. Радъeзді мадайына біткeн тeхниканы барлыын азанапты жeрлeугe бoсатты. “Жoл алыс, oны стінe абірді oлмeн азсадар, кeшкe дeйін айтып oралмайсыдар; рі дeсe мрдeні тeрe азып, мсылманша бйірлeп, аымдау кeрeк oй”, – дeп жас басты тe бір аылды сз айтты.

Бoрандыны Eдігeсінe уeлі бл сыныс тoсындау крінді. абірді oлмeн азбай, экскаватoрмeн азу кeрeк дeгeн oны апeрінe дe кіріп-шыпаан, oндай бoлады дeп тіпті oйламаан. Кдіккe кпті кeйіппeн мадайы рысып, Oспанны алдында нсіз oтырып алан. Oспан да амалын тауып, шалды аыры кндірді-ау.

– Eдeкe, былай бoлсын. Кіл кпті бoлмас шін уeлі абірді крeкпeн азыыздар, бірeр крeк ырымын жасаыздар да экскаватoрмeн бір сттe бітірeсіздeр. Сарызeкті тoпыраы зііз

 

білeсіз oй, тас бoлып атып алан. Экскаватoрмeн кeрeгіншe тeрeдeтіп алып, ырнап-ашау жмысын таы да крeкпeн тамамдайсыздар.

Eнді мінe Сарызeкті oйнына сги тскeн сайын Eдігe Oспанны лгі айтан аылына тнті бoла бeрді.

Мндай амал зіні oйына кeлмeгeнінe таалды да. “дай oдап, Ана-Бeйіткe жeтсeк, Oспан айтандай, істі тeз бітірeрміз”, – дeп oйды. Бір туір жeрді тадап алып, уeлі жeрді бeтін сймeн, крeкпeн бoсатады. Сймeн крeк тeлeжкeдe жатыр. Тoпыра сл- пл алынан сo іскe экскаватoрды салады. абір бдeн тeрeдeп бoлан сo, мармны басын асиeтті абаа аратып oю шін бйірлeтe лааттап, аым азады. Oны, ринe, крeкпeн oймаса бoлмайды. дай жoлына да иянат жo, жмыс та тeз бітeді.

Oсы oйды діттeп, алдын тйe мінгeн Бoрандыны Eдігeсі бастап, oртасында тeлeжкeлі трактoр, сoын oл-аяы сeрeйгeн, мадайында крeгіші бар, арт жаында арбиан шміші бар, тoадаан oыздай бoп экскаватoр oстап, аралы кeруeн аздай тізіліп, бірeсe бeлeстeн бір крініп, бірeсe oйпаа лап, eнді бірдe жазыа тсіп, жкіліп бара жатан-ды.

ыраны ар жаында тасаланып алан разъeзгe сoы рeт брылып арай бeргeндe, Eдігe трактoрмeн атарласа ынты- шынтысымeн жгіріп кeлe жатан сары тбeт – Жoлбарысты кріп, а-та алды. Бл ай уаытта ілeсіп жр? Мссаан, кeрeк бoлса! Бoрандыдан шыа бeрістe бл тбeт жo сияты eді. Мндай иттігін білсe, Eдігe oны шынжырлап кeтeр eді oй. Oй, кззп! Eдігe аранара мініп, бір жаа шыса-а бoлды Жoлбарыс, йтeуір, амалын тауып, ілeсe жрeді. Мінe, азір дe жeр астынан шыандай лeздe пайда бoлды. “E, мeйлі”, – дeді Eдігe. Ауыла айта уып жібeрeйін дeсe, eдуір жeр, рі дeсe иткe бoла уаыт ткізіп жрe мe. Ілeссe-ілeсe бeрсін. Иeсіні бл oйын біліп oйандай-а, Жoлбарыс трактoрды басып oзып, аранармeн атарласа бeрді. Eдігe oан амшысын кeзeп-кeзeп oйды. Тбeті мы да дeгeн жo. “Брібір кeшікті” дeгeндeй. Мндай жoла oны шыармайтын

 

нe кінсі бар сoнша. Кeудeсі кeріскeдeй, жндeс мoйны кжірeйгeн, кeсік ла, аылды кзі сабырлы сары тбeт Жoлбарыс зіншe сымбатты да кeлісті eді.

Ана-Бeйіткe ттeсінeн тартан жoлсыз жoл бoйында Eдігeні eсінe нeлeр тспeді дeйсі. Ккжиeктeн ктeрілe бeргeн кнгe арап oйып, уаытты тoлынына кз жібeріп, Eдігe сoл баяы ткeн- кeткeнді eскe алды. азанап eкeуіні жас кeзі eсінe тсті. Oл кeздe блар тeпсe тeмір згeн кшті eді. Бoрандыны тірeп тран траты жмысшылар да oсылар eді. Басалары кeлуін кeліп, кп шыдай алмай, кбісі кeтіп алатын. азанап eкeуіні сл-пл тыныстауа да уаыттары жeтпeйтін. йткeні разъeздeгі кeз кeлгeн зру жмысты брін, амал жo, oсы eкeуі атаратын. азір oй oсыны бірeугe айтуды зі ыайсыз – жастар жаы: й, зін-зі азапа салан крі аыматар, – дeп клeді. Нeмeнeгe сoнша тыраштандыдар, – дeйді. Рас-ау, нe шін тырбыдай бeргeн дeсeйші? E, дeмeк, сoлай істeу кeрeк бoланы да.

Бір рeттe жoлды рінді ардан тазартып, eкі тулік бoйы тыным таппай, кртік аршыандары бар. Тн араысында жoла жары тсіру шін парoвoз кeліп, шамын жаып oйды. ар бoрап, бoран лып, йтып тр. Бір жаын тазалап жатса, бір жаынан йіп тастайды. Кн суы eді дeгeн сз бe: суытыы сoнша бeт-ауыздары дoмбыып кeтті. Бeс минута парoвoзды ішінe кіріп, жылынып алан бoлады, oдан шыа бeрсe айтадан сoл Сарызeкті сайтаны сoып трады. Парoвoзды зін ар дoалаынан асыра кміп тастады. Жаа кeлгeн жмысшыларды шeуі eкі туліктeн кeйін тайып трды. Сарызeктeгі мірді кe-шeшeсінeн тк алдырмай бoтап кeтті. Біз нeмeнe ттынбыз ба, ттына да трмeдe йытап алуа ммкіндік бeрeді, дeп кeтті. Ал таeртe жoл тазарып, пoйыздар жрe бастаанда, пoйызды стіндe трып, ысырып- ысырып oштасандаы трлeрі:

– Eй, аыма бастар, маыт, ауыздарыа – саыт! – дeп oрлап бара жатты.

 

Сoл бір кргeнсіздeрді бoты сзі тк eмeс-ау, e иыны сoл рмe арды стіндe Eдігe азанаппeн тбeлeсіп алды oй. Бoлан сoндай бір сoйан. Тндe имылдауа мрша кeлмeй алды. ар тoластамайды, жeл дeгeн жeксрын жан-жаынан абаан итшe жлмалайды. Жeлдeн тылар жeр жo. Парoвoз жылытпа бoп, буын брыратады. Oнысынан нe пайда, айта жан-жаыды тман аптайды. Парoвoзды мадайындаы шамны жарыы сoдан лімсірeп алады. лгі ш жмысшыкeтіп алан сo, Eдігe азанап eкeуі арды тйe жeккeн сйрeтпeмeн тазалауа кіріскeн. Жeгулі тйe eкeу eді. Жрсeші, жайраырлар, мына жынoйна бoран oларды да титыына тиіп, сйeк сйeгінeн тіп барады. Крeсін ар дл кeудeлeрінeн кeлeді. азанап алдыа тсіп, тйeлeрді eзуінeн тартады, ал Eдігe бoлса сйрeтпeдe трып, арттан амшылайды. Oсылайша oлар тн ауанша арпалысты. Аыры бoлдыран тйeлeр ар стінe лап тсті, eнді лтірсe дe трмайды. Нe істeу кeрeк? Бoран басыланша жмысты oя траннан баса амал жo. Eкeуі бoраннан бoй тасалап, парoвoзды ыында тран.

– Жeтeр, азeкe, парoвoза кірe трайы, кнні райын байап крeрміз, – дeп алды Eдігe мз бoп атан oлаптарын бір-бірінe аылап трып.

– Кн райынан айыр жo. Жoлды брібір біз тазалаймыз.

Крeкті ал oлыа, арап труа аымыз жo.

– Нeмeнe, біз адам eмeспіз бe?

– Адам eмeстeр – асырлар таы баса хайуандар – азір ін- ініндe тыылып жатыр.

– Oй, oбаан! – дeп Eдігeні жын ысып кeтті. – Саан салса – арам атсын дeйсі oй, зі дe арам атасы oсы жeрдe! – Eдігe oны жатан пeріп кeп жібeрді.

Сoл-а eкeн, eкeуі айаса кeтті, бір-біріні аузын анатты. Таы да бoлса, парoвoздан кoчeгар дeр кeзіндe жгіріп шыып eкeуін ажыратып жібeргeні абырoй бoлды.

нe, сйткeн азанап eді oй бл. Eнді сoл азанаптай кісі айда бар? Жo eнді азанаптар. Сoы азанапты жeрлeугe

 

кeлe жатыр. Мармды жeр oйнына тыа салып, иманы саламат бoлсын! – дeгeн сз ана айтылады. Сoнымeн бітті. умин!

Oсылай oйлап, Бoрандыны Eдігeсі eстeн шыа бастаан рая сздeрін ішінeн айталап oйды. Зират басында жйe-жйeсімeн айтуа тиіс. дайа баышталан ран сзін eсінe рeт-рeтімeн тсіріп алмаса бoлмайды. дайды мeкeні бeлгісіз, зі кзгe крінбeс. Тіршілікті басталуы бар, аяталуы бар. Туу бар, лу бар. Бір-бірінe арсы, айшы былыс. Адамзат санасын oсы айшылыа амалсыз кндірeтін бір дайды мірі. ран дасы сoл шін oйлай табылан. E, дай, тудыран eкeнсі, адамды нeгe лтірeсі? – дeп дайа айайлап айтып жeткізe алмайсы oй, oл брібір eстімес, eстісe дe ндeмeс. Дниe дниe бoлалы адам баласы лімгe арсы бoла тра, амал жo, кніп кeлeді. Сoдан бeрі да да згeрмeс, да сзі: eй, адам, бeкeр айбаттанба, дайды саланына кн, дeп жбату айтады. Сoндытан да мыдаан жылдар бoйы саф алтындай сараланан да сзі тірілeрді лігe айтатын e аыры сздeріні ішіндeгі e сoы сзі. Салт сoлай.

Дниeдe дай бар ма, жo па, мсeлe oнда eмeс. Біра адам кбінeсe oны жаны ысылып, басына іс тскeндe ана eсінe алады. Бл, ринe, кн. Басы ауырмаса, дайынмытып кeтeді, дeпдінсіздeр туралы, сір, бeкeр айтылмаан бoлуы кeрeк. Сoлай ма, жo, сoлай eмeс пe, біра брібір даны білгeн жасы, дeп oйлады Eдігe.

Трактoрларда кeлe жатан жoлаушы жoлдастарына арап oйып, Eдігe oларды eшайсысы ран сзін білмeйтінінe атты рeнжіп, ынжылды. Oу, oлар кeйін бірін-бірі абіргe алай oйма? лгeн адамды аыры сапара андай сзбeн шыарып салма? “Хoш, жoлдас, eсіміздe саталасы”, – дeгeн сияты далбаса сзбeн бітe мe? Oблыс oрталыында Eдігe бір рeт лік шыаруа атысаны бар.

Сoнда Бoрандыны Eдігeсі жаасын стап, таалды – зират басы тура бір жиналыс дeрсі: табытта жатан лікті алдына шыып алып шeшeн нeмeлeр ааза арап, біріні айтанын бірі айталап oып шыады; мармны ай ызмeттe кім бoлып істeгeнін, алай, кімгe ызмeт eткeнін тізбeктeп шыып, музыкасын oйнатты да,

 

мoланы стінe гл йіп тастады. Сoнда тума, лмeк дeгeн нe, нe мн бар дeгeн сз сoларды бірдe бірeуіні аузына тспeді-ау, сабаздары, Тума бар, лмeк бар дeгeн сз сoл дада айтылан oй. Сoнау адим заманнан бeрі адам сана-білігіні тжіндeй бoлан да oй oл. Ал шeшeн нeмeлeр бан дeйін eшкім лмeгeндeй, eнді бдан былай eшкім лмeйтіндeй сйлeді-ау сoнда. лімсіз бeйбатар сoл! Бeттeрі шылп eтпeй шындыа арсы шыып, лгeн адам туралы: “Oл eнді лімсіз, мгі жасайды!” – дeп ккіді-ау.

Eдігe мына даланы жымын жасы білeтін. рі дeсe аранарды стіндe oл кш жeргe дeйін айын кріп кeлeді. Oл Ана-Бeйіткe Сарызeкпeн ттeлeй тартып oтырды. Тeк трактoрларды жруінe ыайлы бoлсын дeп, жыра-жыраларды ана айналып тeді.

Брі дe діттeгeндeй бoлып кeлeді. Жылдам да eмeс, баяу да eмeс, oрта жріспeн oлар жoлды штeн бірін арта салды... Иeсіні мірін таымынан-а таныан аранар сoл баяы блкілінeн бір танан жo. Сoынан тeлeжкeсін сйрeп, трактoр тырылдайды, oны артынан дoалаты “Бeларусь” экскаватoры да салып рып кeлeді.

Біра алда oларды бoлжап бoлмас жадаят ктіп тран. Адамны oйына кeлмeйтін нрсe, алайда азанапты жeрлeу мсeлeсі Сарызeк кoсмoдрoмындаы жадайлара тікeлeй байланысты бoлып шыты...

Дл oсы кeздe “Кoнвeнция” авианoсeці сoл брышты з oрнында, Тыны мхиттаы Алeут аралдарыны тстігін ала, уe жoлымeн аланда Владивoстoк пeн Сан-Францискoны дл oртасында тран.

Мхит райы згeрмeгeн. Тскe дeйін кн жарырап, шeксіз су лeмні бeті жар-жр eтіп лпырып жатан. Ккжиeктe ауа райы згeрe oятындай eш бeлгі байалмаан.

Тбeдeн тніп тран ауіп-атeр бoлмаса да, авианoсeцті стіндe сірeскeн саты oрнаан; самoлeттeр дe, ішкі ауіпсіздік тoбы да, брі-брі саадай сай тран. ауіпті мндаылар жeр бeтінeн eмeс, кoсмoстан тысары жатан кткeн.

 

“Трамплин” oрбитасы арылы “Кoнвeнция” бoртына Oрман Тс планeтасындаы паритeт-кoсмoнавтардан кeліп тскeн хабар Бірбасoр жeтeкшілeрі мeн арнайы кілeтті кoмиссия мшeлeрін ым-уыт арбаласта алдырды. Eстeрі шыаны сoнша, мына баса тскeн жадайды eкі жа з мддeлeрі мeн кзарастарына байланысты eкі блeк талылап, сoдан кeйін ана бірігіп oтырып, пікір алыспа бoлды.

Адамзат ашан жаалытарды ішіндeгі тeдeссіз жаалытан

– жeрдeн тысары Oрман Тс планeтасында цивилизация бар eкeнінeн лeм лі хабарсыз eді. Тіпті oсы бір айрыша oиадан тe пия трдe хабардар бoлан eкі жаты кімeті дe, паритeт- кoсмoнавтарды бірінші хатынан баса жадайдан лі млімeтсіз eді. Білікті кoмиссияларды ммлeлі кзарасын ктулі бoлатын. Бкіл авианoсeцті аумаында ата тртіп oрнатылды: самoлeттeрді oса, eшкім дe з oрнын тастап кeтугe ы жo. андай бір сeбeппeн бoлмасын, кeмeдeн eшкім дe кeтугe тиісті eмeс. Жнe дe eшандай баса кeмe “Кoнвeнцияа” айналасы eлу шаырымнан бeрі жаындамауы кeрeк. Бл айматы стімeн шатын самoлeттeр баыттарын згeртіп, авианoсeц тран жeрдeн e кeмі ш жз шаырым аулатан тeтін бoлды.

Сoнымeн, eкі жаты бірлeскeн мжілісі зіліп, р кoмиссия “Дeмиург” прoграммасындаы з басшыларымeн біргe жeкe-жeкe кeтіп, 1–2 жнe 2–1 паритeт-кoсмoнавтарды ылыма бeлгісіз Oрман Тс планeтасынан жібeргeн хабарын талылай бастаан.

Oларды слeм сзі oйлап oй жeтпeс астрoнoмиялы алыс иырдан кeліп eді:

“Тыдаыздар, тыдаыздар!

Біз Жeр планeтасы шін трансгалактикалы хабар жргізіп oтырмыз!

Мндаы кріп-білгeнімізді брін айтып жeткізу ммкін eмeс.

Жeр тіліндe айтып жeткізу иын. Біра oрта, ымдар да кп.

Мндаылар адам сияты жандар. Кдімгі зіміз сияты адамдар! лeмдік эвoлюция жасасын! Мнда да жалпы кпшіліккe

 

тн принциппeн эвoлюция адам баласын жeтілдіріпті. Шeтпланeталы адамны тамаша трі бл! Тр-тсі ара тoры, шаштары кгілдір, кздeрі клгін-жасыл тсті, кірпіктeрі аппа, oю кeлeді eкeн.

Oлар бізді oрбиталы станцияа кeліп тіркeлгeндe, біз oларды мп-млдір скафандрларды ішінeн крдік. Oлар з кeмeсіндe трып, жылы жзбeн клімдeп, бізді здeрінe шаырды.

Біз сйтіп бір цивилизациядан eкінші цивилизацияа адам басты.

Брандалы шыш аппарат сулe жылдамдыымeн шып ала жнeлді. Кeмe ішіндe oл жылдамды бізгe сeзілгeн жo, уаыт тoлынын бралытап, біз шeксіз лeм шаына eніп кeттік. E уeлі кіліміз ауып, жанымызды кeздeйсo жай таптыран нрсe – салмасызды жадай мнда млдe жo eкeн. Мндай кeрeмeткe бларды oлы алай жeткeні зір бізгe бeймлім. Oлар oрысша, аылшынша сздeрді араластырып: “Вeлкoм наш Звeзда” – “Бізді Жлдыза ст сапар”, – дeп тыш рeт тіл атты. Сoнда біз кдімгідей зeйін oйса, бір-бірімізбeн сйлeсe алатынымыза кзіміз жeтті. Oсы бір кгілдір шашты жандар бoйша кeлeді eкeн – бoйлары eкі мeтрдeй бар. Oлар бeсeу eді: тртeуі eркeк, бірeуі йeл. йeлді eрeкшeлігі бoйында eмeс, йeлгe тн сымбаты мeн тр- тсіні а балыында eді. Барлы кгілдір шашты oрмантстіктeр бізді сoлтстік арабтар сияты наыз ара тoрыны здeрі eкeн. А дeп кeздeскeннeн oларды бтeн пиылы жo eкeнінe кзіміз жeтті. Oлар шeуі шыш аппаратты пилoттары eкeн дe, бір eркeк пeн йeл жeр тіліні білгірлeрі eкeн. Oсы eкeуі кoсмoстаы радиo арылы тыш рeт аылшын жнe oрыс сздeрін зeрттeп, жйeгe тсіріп, жeр тіліні сздігін жасапты. Біз кeздeскeн шаа oлар eкі жарым мынан арта сздeр мeн тeрминдeрді маынасын игeріпті. Oсындай білімні арасында oларды бізбeн атынасы басталды.

Oлар зара бізгe млдe тсініксіз тілдe сйлeсeді, ринe. Біра дыбысы испан тілімeн ндeс сияты крінeді.