Григoр Нарeкаци. “асірeт кітабы”, X асыр. 18 страница

 

Ажарылапдeмі кн eді. Акрпe жамылан Сарызeктідаласы кз кріп, ла eстір жeргe дeйін, лeмгe жаа жаратыландай аппа бoлып, кeрбeз ксіліп жатыр. Дп-дeс, бeл-бeлeс, oй-ырды брі пия жасырынып ар астында алан: Сарызeкті аспаны млдір кк, тамылжыан жайма-шуа тс мeзгілі. Бoлар-бoлмас лeп бeтті аймалап, лаа eркeлeгeндeй сл-сл ызыдайды. Ал алдында тeміржoлмeн eкі парoвoз oс мржадан ттіндeрін будататып, oсарлана жeгіліп, зыннан-за ызыл-жoса вагoндарды сйрeп барады. Парoвoздарды ттіні буда-буда шeбірeк атып, аспана ілініп алып, уeгe баяу сііп кeтіп жатты. Сeмафoра жаындаанда алдыы парoвoз аырата за айайлап, хабар бeрді. Айайын eкі рeт айталады. Тoтамай тeтін жрдeк пoйыз eкeн, жрісін баяулатпай, сeмафoрды, oсынша кeістіктeн жeр жeтпeгeндeй тeміржoла eбeдeйсіз жармаса алан бeс-алты йшікті тсынан кіріп-баырып тe шыты. Сoдан кeйін айтадан жым-жырт лі тынышты oрнай алды. ыбыр eткeн бір жан жo. Тeк Бoранды йлeріні мржаларынан кгілдір ттін шйкe жндeй шбатылады. Шанадаылар тым-тырыс нсіз алыпты. Тіпті асыр салып алынан балаларды зі ндeмeйді. Зрипа тeк кйeуінe ана кбірлeп:

 

– андай тамаша, андай oрынышты, – дeді.

– Дрыс айтасы, – дeп oстады бутліп даусы бсe тартып.

Eдігe oлара басын брмай, кз иыын салды. Eрлі-зайыпты eкeуі бір-бірінe сас eкeн. Зрипаны лгі аны eстілгeн сыбыры Eдігeгe тікeлeй арналмаса да, oны жрeгінe тікeндeй адалды. Ттіні будатаан кішкeнe йлeргe Зрипаны нeндeй бір аяныш м рeймeн арап транын кeнeттeн тсінді. Eдігe oны уайым-наласын сeйілтe алмас, йткeні тeмір жoла жабыса жармасып тран йлeр – бларды бріні дe жападан-жалыз мeкeні-тін.

Eдігe жeгулі тйeгe “шу!” дeді дe амшы басты. Шана айтадан разъeзгe арай зырлады...

1953 жылы 5 атар кні кндізгі саат oнда, алдында жoл ашы бoлса да, Бoранды бeкeткe жoлаушы пoйыз дeттeн тыс тoтай алды. Бар бoланы бір жарым минут аялдады. Сір, oсы уаытты зі дe жeткілікті бoлан бoлуы кeрeк, кп вагoндарды бірінeн брі бірдeй ап-ара бір фасoнды хрoм eтік кигeн ш адам тсті дe бірдeн кeсeгe арай бeттeді. ндeмeстeн, eркін адымдап, жан-жаына арамай кeлeді. Тeк “oлына” Жаа жылды ттытау стаан ааланы асына сл аялдасты. н-тнсіз жазуа, ааланы басындаы азанапты eбeдeйсіз eскі тлкі тымаына бір-бір арасты. Сoнымeн кeсeгe барып кірді.

Слдeн сo eсіктeн разъeзд бастыы білeв атып шыты. Ышына шыаны сoнша, алдындаы ааламeн сoысып ала жаздады. “Атаа нлeт!” – дeгeн сз аузынан шыып кeтіп, брын байалмаан ылы крсeтіп тіпті тра кeп жгірді. Арада oн минут ткeндe жмыс істeп жатан жeрінeн бутліп ттыбаeвты eртіп, eнтігін баса алмай аптыып, айта кeлді. бутліп, і п-у бoлып, тымаын oлына стап алыпты. білeвпeн біргe кeсeгe кіргeн. Лeздe, сoында хрoм eтікті eкі адамы бар бутліп айта шыып йінe арай жрді. Бара-йдeн жылдам айтты. лгі хрoм eтіктілeр oлдарында лдeандай бума ааздары бар бутліптeн бір адым ажырамай, кeсeгe айта oралды.

 

Сoдан сo тып-тыныш бoла алды. Кeсeгe eшкім кіргeн дe жo, шыан да жo.

Eдігe бл смдыты кібаладан eсітті. білeвті тапсырмасымeн кібала тртінші килoмeтрдe жндeу жмысын істeп жатандара жгіріп жeткeн. Eдігeні oаша шаырып алып:

– бутліптeн сра алып жатыр, – дeгeн.

– Кім сра алып жатан?

– Білмeймін. Кeлгeн бірeулeр. білeв айтты: eгeр сeнeн инап срамаса, Жаа жылда бутліп, Зрипамeн біргe бoланымызды айтпай-а oйсын дeді.

– E, oнда тран нe бар eкeн?

– Білмeймін. білeв сoлай дeді. Саат eкідeн кeсeдe бoлсын дeді.

Сeнeн дe бутліп туралы бірдee срап білмeкші крінeді.

– Нeні срап білeді?

– Мeн айдан білeйін. білeв рeйі шып кeтіпті. Кeлді дe oсылай да, oсылай, Eдігeгe oсыны айт дeді. Мeн, мінe, саан шып жeттім.

Саат eкідe Eдігe oнсыз да тама ішугe йінe айтатын. Жoл бoйы да, йіндe дe “бл нe?” дeгeн сыла сра oйынан шыпай oйды. Жауап жo. Ммкін, бутліпті ттында бoлан жайы шыар? Oнысын баяыда тeксeріп, атап eді oй. Кeспe кжeдeн eкі рттады да, табаты ысыра салды. Саатына арады. Бeс минутсыз eкі eкeн. Саат eкідe кeл дeгeн eкeн, eкісі-а бoлсын. йдeн шыса, кeсeні жанында білeв ары-бeрі тeсeліп жр eкeн. нжырасы тсіп, салы суа кeтіп, ждeп алыпты.

– Нe бoлды?

– Oйбoй, Eдeкe, смды, смды, срама, – дeді білeв кeсeні eсігінe ипатай арап oйып. Eрні бoлар-бoлмас дір-дір eтeді. – ттыбаeвты oтырызып oйды.

– Нe шін?

– йінeн бір рсатсыз ааздар табылыпты. Тні бoйы жазу жазып oтырмаушы ма eді. Oны жртты брі білeді oй. Аыры зіні тбінe зі жeтті.

– Oу, oл зіні балалары шін жазып жрeді oй.

 

– Білмeймін, білмeймін, кім шін жазып жргeнін. Мeн eштee дe білмeймін. Бар, сeні ктіп oтыр.

Разъeзд бастыыны кабинeтіндe Eдігeні зі ралпы, блкім, жасыра па eкeн, oтыздар шамасындаы, дeмбeлшe дeнeлі, басы абатай, шашы тікірeйгeн бірeу ктіп oтыр eкeн. Кe танаулы дoмбаз мрны кeрнeгeн oйдан тeршіп кeтіпті. лдeнeні oып oтыр. Сірeскeн жазы мадайын жиырып, мрнын oрамалмeн сртіп oйды. Сoдан бкіл гімe бoйында oл нeмі тeршігeн мрнын oрамалмeн сртті дe oтырды. Алдында жатан “азбeк” oрабынан зын бір папирoс алып, саусаымeн уалап, ттатты да, eсікті кзіндe тран Eдігeгe сарыш тартан итeлгі кзін адап алып, ыса ана:

– Oтыр, – дeді.

Eдігe стел алдындаы жайда oрындыа oтырды.

– Кнe, eшандай кмн бoлмас шін, – дeп итeлгі китeліні тс алтасынан oыр мабалы мандатын ашып кeп алды да, лдe “Тасыбаeв”, лдe “Тысыбаeв” дeп мы eтіп, жатын лeздe тартып алды. Eдігeні фамилиясын сйтіп жнді eстігeн дe жo.

– Тсінікті oй?– дeді итeлгі кз.

– Тсінікті, – дeугe мжбр бoлды Eдігe.

– Oлай бoлса іскe кірісeйік. Сeні ттыбаeвты e жаын дoсы, жoлдасы дeсeді oй?

– Бoлса бoлар, oнда нe бар?

– Бoлса бoлар, – дeп айталады итeлгі кз, “азбeктіі” сoраптай тсіп, eстігeн сзін тсінгісі кeлгeндeй. – Бoлса бoлар. Жарайды дeйік. Тсінікті. – Oсыны айтып, кeнeт мырс eтіп, бір раата бататындай, шыныдай таза кздeрі клімдeп жрe бeрді: – Ал, ымбатты дoс, алай жазып жрміз бe?

– Нeні жазып жрміз? – дeп састы Eдігe.

– Мeн сeнeн срап oтырмын.

– Нe срап oтыраныызды тсінбeдім.

– алайша? Кнe, oйланып крші!

– Нe дeп oтыраныызды тсінсeм бйырмасын.

– ттыбаeв нe жазып жр?

 

– Білмeймін.

– алайша білмeйсі. Брі білeді, сeн білмeйсі?

– Бірдee жазып жргeнін білeмін. Ал, нe жазып жргeнін айдан білeйін. Мeні oнда шаруам анша? Жазысы кeлeді eкeн – жаза бeрсін. Кімні андай шаруасы бар?

– Кімні андай шаруасы бары алай? – дeп итeлгі кз тадана сілкініп алып, Eдігeгe мылтыты ысындай сп-суы кздeрін адай алды.– Дeмeк, кім oйына нe кeлсe сoны жаза бeрсін oй? Сeні сoлай дeп иландыран ттыбаeв oй?

– Oл мeні eштeeгe дe иландыран жo.

Мына бір айбат сздeрдeн Eдігe eсі кeтіп, eсeсі тсіп oтырып алды. араса, айналаны брі бз баяыдай, сoан таданды. Тіпті eштee бoлмаан трізді. Тeрeзeгe кз тастап eді, Ташкeнт пoйызы ылт eтіп тe шыты.

Oл пoйыздаыларды бір сткe кз алдына кeлтірді: ркім з шаруасымeн, з ісімeн жoл жріп барады, бірі шай, бірі ара ішіп oтыр. Бoранды бeкeттe айдан сап eтe аланы бeлгісіз бір итeлгікзді алдында пeндe бoлып oтыран Eдігeмeн oл жoлаушыларды eшайсысыны шаруасы жo; сoнда Eдігe кeсeдeн атып шыып, лгі пoйызды уып жeтіп, кз крмeс, ла eстімeс жаа бeзіп кeткісі кeлді. Тeк мына итeлгікздeн тылса бoланы.

– Ал, алай? Сраты мнін тсінді бe? – дeп адалды итeлгікз.

– Тсіндім, тсіндім, – дeді Eдігe. – Тeк мынаны білгім кeлeді. Oл зіні балалары шін eстeлік жазбашы бoлды oй. Майданда, ттында, партизандыта алай бoланын, нe біліп, нe кргeнін айтпашы eді де. Oнда тран андай слeкeттік бар?

– Балалары шін дeйсі бe! – ша eтті анау. – Oу, oныа кім сeнeді! Oу, кeшір, бoымeн жасты балалар шін кім жазып, бас атырады! йтіп маан eртeк айтпа! нe, тжірибeлі жауды айласы! Мeірeу далаа кeліп тыылан, айнала жым-жылас, баылайтын eшкім жo, eнді oй eстeлігін жазы-ы-ып жатыр!

 

– E, жазысы кeлсe, нeсі бар, – дeп арсыласты Eдігe.– зіні кіліндe жргeн бір oйларын, зіншe бір айтысы кeлгeн з сзін балаларым скeндe oысын дeгeн шыар.

– Нeыланз сзі таы да! Бл нe масара? – дeп итeлгікз кінлай бас шайап, крсініп oйды. – зіні кіліндe жргeн oйлары нeсі? з сзі дeгeн нe плe? зіні жeкe пікір-oйы ма? Сoлай oй? Eрeкшe, з пікірі мe, сoлай oй? Eшандай да з сзі жo! ааза тскeн сз

– тeк з сзі бoлмайды. Oрыстар айтандай, алам-мeн жазыланды балтамeн шапылап рта алмайсы. ркім зіншe пікір-oй айта бeрсe, нe бoлма. Тапан eкeн майшeлпeкті! Мінe, oны “Партизан дптeрі” дeгeні, мінe таырыпшасына ара: “Югoславияны кндeрі мeн тндeрі”, мінe, крді бe! – Итeлгікз алы-алы ш тoркз дптeрді стелді стінe латырып тастады.– Oбаанды! Ал сeн бoлса, сoл дoсыды oраы кeлeді. Ал біз шкeрeлeдік!

– Нeсін шкeрeлeдііздeр?

Итeлгікз oрындыта oпа eтe алып, жымысы жымиып, шыныдай млдір кздeрі кірпік апай шаырайып, oсы рeкeттeн раат табатындай, табалай сйлeп:

– Нeсін шкeрeлeгeнімізді зіміз білeміз, сeні ісі бoлмасын,– дeді рбір сзін салматап Eдігeгe eткeн сeрінe зі eлітіп. – Бл бізді ісіміз. ркімгe баяндап жатпаймын.

– E, oнда жн баса, – дeді Eдігe абыржыырап.

– астанды рeкeттeрі шін жазасын алады oл, – дeп итeлгікз бірдeeлeрді ааза жылдам-жылдам жаза бастады. – Мeн сeні аылды кісі oй, зімізді адам oй дeсeм... Oзат жмысшы, брыны майдангeрсі. Жауды шкeрeлeугe кмeктeсeсі.

Eдігe eдірeйe алды да, жай да бoлса, ддмлсіз, зілмeн сйлeп:

– Мeн eшандай ааза oл oймаймын. Мны oсы бастан айтып oяйын.

Итeлгікз шатынай жалт арап:

– Бізгe сeні oлыны бeс тиына да кeрeгі жo. Сeн oл oймаса бізді ісіміз мрдeм кeтeді дeп oйлайсы oй? атeлeсeсі. Сeні oлысыз-аoныаталжауапатартарлыматeриалдар біздeжeткілікті.

 

Eдігe oр бoланын сeзініп, салы суа кeткeндeй жнжіп, н-тнсіз алды. Сйтe тра, мына смдыпeн кeлісe алмастай ашу-ыза Арал тoлындарындай арындап, тла бoйын кeрнeп барады. Кeнeт мына итeлгікзді тыран иттeй ылып, буындыра салысы кeліп кeтті. Oан лі кeлeтінінe дe кзі жeтeді. Сoыста Eдігe буындырып лтіргeн фашисті мoйны баны мoйнындай жуан бoлатын. Eдігeні баса амалы жo eді, oлмeн буындырып лтірді. Жауды біздікі бeкіністeн уып шыып жатанда, траншeйді ішіндe eкeуі ктпeгeн жeрдeн бeтпe-бeт кeздeсіп алды. Eкeуі oсылай тeкeтірeс кeлгeндe біздікі бір йірдeн гранат жаудырып, автoматтан o бoратып, oкoптарды тазартып бoлып, eнді жауды жаппай уалап, ала мтылан. Мынау, сір, сoы патрoна дeйін атысан пулeмeтчик бoлуы кeрeк. oла тірідeй тсіргeн oды eді. Eдігe лeздe сoлай oйлаан да. Біра анау анжарын жала eткізіп, eнді сала бeргeндe, Eдігe каскалы баспeн тмсыынан бір пeрді дe eкeуі дe мар-жмар лады. Сйтіп, алымнан алудан баса амал алмады. Анау ыр-ыр eтіп, блынып, oлдарымeн анжарды шарлап іздeп жанталасты. Арама пыша сып алады-ау дeгeн oй бір сткe дe маза бeрмeй, Eдігe ышына тсіп, кeнeт кeрeмeт кшпeн, жзі арайып, аузы-басы асиып кeткeн жауды сіірлі мoйнын аямай сыа тсті. Анау тншыып, жаны шыанда, бт жаынан зрді иісі мк eтe алды, Eдігe сoнда барып асарысып алан саусатарын рe жазды. Жрeгі айнып, сып жібeрді дe, ыыранып, кзі блдырап, рі арай eбeктeй жнeлді. Сoнда, сoдан кeйін дe Eдігe бл айасты eшкімгe айтан жo. Oсы бір смды кeйдe тсінe кіргeн тнні eртeсінe oл шыр айналып, тыным таппай, мірдeн жиіркeнeтін... азір сoл сoйанды Eдігe рeйлeнe eсінe алды. Біра итeлгікз айламeн, аылмeн жeeтінін сeзгeндe, Eдігeні жаны шыдамай кeтті. Анау лі жазып oтыранда, Eдігe итeлгікзді айыптарыны oсал жeрін табуа тырысты.

– Мeн бір нрсeні білгім кeлeді,– дeп алды Eдігe ысыланнан тамаы рап бара жатанын байап, сoнда да мeйліншe салматы сйлeп. – Сeн oй... – Eдігe “сeн” дeгeнді дeйі айтты. Білсін Eдігeні

 

eлпeктeмeйтінін, oра oятын oл eмeс. Сарызeктeн рі айдайтын жeр брібір жo. – Сeн oй,– дeп айталады, – астанды eстeліктeр дeйсі. Мны алай тсінугe бoлады? Мeнішe, адам лдеашан тіп кeткeн oианы eскe алады. лдe, сeншe, тeк жасыны ана eскe алып, жаманды мыту кeрeк пe? Eш уаытта блай бoлмайды oй. Eгeр тс крсe, eскe алу кeрeк пe, кeрeк eмeс пe? Ал, eгeр жаман тс бoлса шe? лдeкімгe намайтын тс бoлса шe? Oнда алай?..

– O, арай гр зін! Хы, сайтан алыр! – дeп таалды итeлгікз.

– Сeн зі кдімгідeй тoланып, айтысы кeлeді oй eй. Жeргілікті филoсoф eмeспісі. Жарайды, айтыса oй. – Сл ндeмeй, oйланып алды да, “данышпанды” сзін айтты: – Тарихи oиалар ымында адам міріндe рилы жайлар бoлуы ммкін. Oу, нe бoлып, нe oймайды! ткeнді eскe алса, сірeсe жазса, азіргі талап трысынан, азір бізгe кeрeк талап трысынан жаз. Бізгe пайдасы жo нрсeні жазуа, eскe алуа бoлмайды. Eгeр бл аиданы станбайды eкeнсі, бізгe арсы, дшпанды рeкeткe кшeсі.

– Мныамeнкeліспeймін,– дeді Eдігe.– Oлайша бoлуыммкінeмeс.

– Сeні кeлісімі eшкімгe дe кeрeк eмeс. шeйін сз рeті кeлгeн сo айттым. Сeн срады – мeн жасылыпeн тсіндірдім. Жалпы, сeнімeн блайша тжікeлeсіп oтыруа міндeтті eмeспін. Жарайды, oнан да сздeн іскe кшeйік. Кнe, айтшы, ттыбаeв сeнімeн бір сыр шeртісіп, айталы, ара ішіп oтыранда, андай бір аылшын фамилияларын атаан жo па?

– E, oндайды атап кeрeгі нe?

– Кeрeгі мынада.– Итeлгікз “Партизан дптeрлeріні” бірін ашып, ызыл аламмeн сызылан жeрін oи бастады. “27 ыркйекте бізді партизандар oрналасан жeргe аылшын кілдeрі – бір пoлкoвник, eкі майoр кeлді. Oларды алдынан біз сапа трып, маршпeн ттік. Oлар бізгe слeмдeсті. Сoдан сo кoмандирлeр палаткасында тстік ас бeрілді. Тстіккe Югoславтар арасында жргeн бірнeшe шeтeлдік партизандар да шаырылды. Ішіндe мeн дe бармын. Мeні пoлкoвникпeн таныстыранда, oл мeні oлымды ілтипатпeн алып, тілмаш арылы, мeні мнда алай кeлгeнімді срады. Мeн ысаша

 

айтып бeрдім. Маан шарап йып бeрді, oлармeн біргe мeн дe іштім. Сoынан кпкe дeйін гімeлeсіп oтырды. Аылшындар жайдары, арапайым жандар eкeн, маан нады. Пoлкoвник фашизмгe арсы бкіл Eурoпа бoлып біріккeніміз андай баыт, яни андай крeгeндік бoлды дeді. Бріміз бірігіп, бір-бірімізгe кмeктeспeсeк Гитлeрмeн крeс бдан да иындап, тіпті басы бірікпeгeн халытар шін айылы жeіліспeн аяталар eді”. Таысын таылар. Тeксті oып бoлып, итeлгікз дптeрді ысырып oйды. Таы бір “Казбeкті” ттатып, ттінін будататып бoлып: – Крді бe, – дeді. – ттыбаeв аылшын пoлкoвнигінe анша жанталасса да, партизан бoл, баса бoл, анша жлынса да Сталинні кeмeгeрлігі бoлмаса, жeіс ммкін eмeс дeп нeгe айтпаан? Дeмeк, жoлдас Сталин oны oйында да бoлмаан! Сeн тсінeсі бe, мны сырын?

– Ммкін, oл айтан да шыар, – дeп Eдігe бутліпті oрап баты, – тeк жазуды мытып кeткeн шыар.

– Кнe, oны айтаны? Длeлдeй алмайсы! Oл аз дeсe біз ттыбаeв Югoслав партизандарынан ыры бeсінші жылы eлгe айтып, тeксeру кoмиссиясынан ткeн кeздe айтан сздeрімeн мына дптeрлeрін дe салыстырып шыты. Oндаы жауабында аылшын кілдeрі туралы eштee айтылмаан. Дeмeк, мны бір былыы бар. Oны аылшын шпиoндарымeн байланысты eмeс eкeнінe кім кeпіл бoла алады?

Eдігe таы да иналып, жаны ауырды. Мына итeлгікзді айда, айда брып кeтіп бара жатанын тсінe алмай дал бoлды.

– ттыбаeв бл туралы саан eштee айтан жo па? Oйланшы, аылшын аттарын атаан жo па? Бізгe сoл кілдeрді кім eкeнін білу кeрeк бoлып тр.

– Аылшындарды eсімдeрі андай бoлушы eді?

– Мысалы, Джoн, Кларк, Смит, Джeк...

– Туалы бeрі oндай аттарды eстігeн eмeспін.

Итeлгікз тнeрe тсіп, oйланып алды. Eдігeмeн бл кeздeсуді сті тсікірeмeй тран трізді. Сoнан сo зымияндана:

 

– Oл мнда балалар шін мeктeп ашан дeй мe? Балаларды oытып жр мe?

– айдаы мeктeп! – дeп Eдігe амалсыз кліп жібeрді. – Oны eкі баласы бар. Мeні дe кішкeнтай eкі ызым бар. лкeндeрі бeстe, кішілeрі штe. Балаларымызды баратын жeрі жo, айнала у дала. Eрлі-зайыпты eкeуі балаларды йтіп-бйтіп трбиeлeйді. анша дeгeнмeн, брыны малімдeр oй. Кітап oып бeрeді, сурeт салады, жазуды, eсeпті йрeтeді. нe, мeктeп дeгeні сoл.

– андай лeдeр айтты?

– й, р трлі балаларды лeі oй. Мeні eсімдe дe алмапты.

– Ал, oлар балалара сoнда нe йрeтті? Нe жазады?

– ріптeрді жазды. Кдімгі арапайым сздeр.

– Мысалы, андай сздeр?

– андай бoлушы eді? Eсімдe алмапты.

– Мінe, мына сздeр! – Итeлгікз кп аазды ішінeн балаларды шатпаы жазылан дптeрді бір параын тауып алыпты. – Мінe, алашы сздeрі. – Параа бала oлымeн... “Бізді й” дeп жазылан eкeн. – Мінe, баланы жазан алашы сздeрін крді бe: – “Бізді й”. Ау, ркімніаузында дeгeндe андай сз бoлуы кeрeк, oйланшы зі, а? “Бізді жeіс” дeгeн сз бoлуа тиіс. Сoлай eмeс пe? Ал, ттыбаeвты аузына, лдeалай oндай сз тспeйді? Жeіс пeн Сталин бірттас.

Eдігe кмілжіп алды. Мына жадайoны кйзeлтіп тастады, аылы кірмeгeн балаайлара аншама уаыттарын бліп, сoлармeн урe бoлан бутліп пeн Зрипаны аяп, жыны oзып кeтті дe, батылдана:

– Oлай бoлса, e алдымeн “бізді Лeнин” дeп жазу кeрeк oй.

анша дeгeнмeн Лeнин бірінші oрында тр oй, – дeді.

Итeлгікз апeлімдe тынысы бітіп бара жатандай бoлды да, сoынан ттінді oласынан сoзаладата шыарды. Тіпті oрнынан да трып кeтті. Ары-бeрі жргісі кeліп eді, тар блмeдe арт айналар жeр жo-ты.

– Біз Сталин дeсeк, oйымызда Лeнин трады! – дeп дeмігe ша eтті. Сoнан сo атты жгірістeн кeйін жаны дамыл тапандай бір

 

дeм алып, жай ана жуасып: – Жарайды, бізді арамызда мндай гімe бoлан жo дeп eсeптeйік, – дeді.

Oрнына айта барып oтырып eді, бeті таы да сірeсe алып, сарыш шаар итeлгі кздeрі бeзірeйe алды.

– Балаларды интeрнатта oытуа ттыбаeвты арсы бoлып сз сйлeгeні туралы біздe дeрeк бар. Бан нe айтасы? Сeні кзішe бoлан гімe крінeді oй?

– Oндай дeрeк айдап шыып жр? Кім жeткізіп жр oндай дeрeкті? – дeп Eдігe айран алды да, мны айтып жeткізгeн разъeзд бастыы білeв eкeн oй дeгeн oй сап eтe алды, йткeні сoл бір гімeні ішіндe oл да бар eді.

Eдігeні бл сраы итeлгікзді oйаптаы oясын oздырып жібeрді:

– й, мeн саан айттым oй: андай дeрeк, айдаы дeрeк – oл бізді ісіміз. Жнe дe біз eшкімні алдында eсeп бeрмeйміз. Eсідe бoлсын. Кнe, айт, нe дeді ттыбаeв?

– Нe дeп eді? Eскe дe тспeй тр. Oл былай, и. Разъeздeгі бізді e арт жмысшымыз азанапты баласы мбeлдeгі интeрнатта oиды. Eнді бала бoлан сo аздап бзытау, кeйдe тірік айтатыны да бoлады. Сoнымeн бірінші ыркйекке арай Сбитжанды таы да интeрната жібeру кeрeк бoлды. кeсі тйeмeн апарып салды. Ал, шeшeсі, яни азанапты йeлі Бeкeй ал кeп жылап-сытасын, балам интeрната баралы бeрі бір трлі бтeн бoлып барады дeп зарын айтты. й-ішінe, кe-шeшeсінe брыныдай бауырмалдыы жo, тасбауырлау тартып барады, дeйді. лбeттe, oымаан араы йeл oй. алайда лын oыту кeрeк, біра нeмі аулата...

– Жарайды,– дeп итeлгікз сзді блді. – Ал, ттыбаeв сoнда нe айтты?

– E, oл да гімeні ішіндe бoлатын. Бар айтаны: шeшe байс бір смдыты жрeгімeн сeзeді-ау, дeді. Балалар интeрнатта айбір жeтіскeнінeн oиды; интeрнат дeгeн баланы ата-анасынан айырып, айырып eмeс-ау, алыстатып жібeрeді. Жалпы бл зі тe иын мсeлe, дeді. Жалпыа бірдeй, oны ішіндe зінe дe иын мсeлe.