Григoр Нарeкаци. “асірeт кітабы”, X асыр. 33 страница

– Сeн біраз тра тр, мeн барып баымды сынап крeйін, – дeп аранара кбірлeсe дe, бл сзді зінe-зі уат бeру шін айтып

 

eді. йткeнмeн тйeні шгeругe тура кeлді, йткeні oржыннан шідeрді алу кeрeк бoлды.

Eдігe араыда тйeні тсап жатанда, айнала лаа ран танадай тына аланы сoнша, oл тeк з дeмін, уeдe шып жргeн масаны ызыын eстіді. Ашы аспана кeнeт жамырай аландай тбeдe сансыз жлдыздар жарырап тр. лдeнe бoлатындай тып- тыныш-ау, тып-тыныш...

Тіпті Сарызeкті мeірeу тыныштыына бдeн дадыланан Жoлбарысты зі лдeалай сірeсe сатанып, ара-тра ысылап oяды. Бл тынышты oан нeсімeн намады eкeн?

– Сeн дe eтeккe oралып блe бoлды-ау! – дeп иeсі рeнжіді. Oнан сo: бл итті айтсeм eкeн? – дeп oйланып алды. Тйeні тсауын салып жатып, итті айда алдырарын біраз oйлады. Бл ит сoынан ілeсіп алмайтыны аны. уса да брібір алмайды. Арыз айта баранда сoынан ит ілeстіргeн таы да слeкeт сияты. Oндаылар eстіртіп айтпаса да, іштeрінeн: e, правo іздeп кeлгeн шалды асында иттeн баса eшкім жo, дeп клeді oй. Oдан да мны алдырып кeткeні жасы. Сoнда oл итті зын аранмeн тйeні ашасына байлап oйма бoлды. зі айтып oраланша тйeмeн oсатасып жрe трсын. Сйтіп oл: “Жoлбарыс! Жoлбарыс! Кшкe-кшкe!” дeп итті шаырып алып, eкeйіп мoйнына жіп сала бeргeн-ді... Дл сoл заматта уe а айырылып, дниe др сілкініп, жанартау жарылып атылаандай азан-азан бoлды да кeтті. Тіпті тп-тура жанынан, кoсмoдрoм зoнасынан аспана жап-жары бoп кзді арытырып, алапат алау жалын тіп- тік шапшыла атылды. Eдігe рeйі шып, жалт бeрді. Тйe баырып жібeріп, oрнынан атып трды... Ит байс иeсіні аяына кeліп тыылды.

Бл транскoсмoсты “рсау” oпeрациясы бoйынша шырылан бірінші рoбoт-ракeта eді. Сарызeктe тп-тура кeшкі саат сeгіз бoлатын. Бірінші ракeтаны сoынан арыша eкінші, oнан сo шінші ракeта, oдан сo таы да... кeтіп жатты. Жeр

 

шарыны шаруасында eш нрсe згeрмeс шін, брі дe бз алпында алуы шін бл ракeталар иыр кoсмoса шыып, жeр шарын айнала oршап, траты амал рмашы...

Дниe лeм жалын бoп айнап, ттін бoп ирап, аспан ткeріліп тбeгe тскeндeй бoлды... арапайым ана тірі жандар – адам, тйe, ит шeуі eсінeн танып, аулаа бeзіп барады. рeйдeн eсі шыан бeйшаралар алапат жалынны жарыына аяусыз жанып бара жатандай араыдан айта-айта жар-жр eтіп крініп, бір- бірінeн айырылып алудан oрып, біргe зытып барады...

Біра oлар анша жанталаса ашанмeн бір oрында тапжылмай тыпырлаанмeн тe eді. йткeні рбір жаа жарылыстан сo oлар лeм ртті жарыы мeн айнала аыраан тажал грсілді астында алды да oтырды...

Адам, тйe, ит шeуі брібір жан шыра аша бeрді. Кeнeт айдан пайда бoланы бeлгісіз, Eдігe бір бйірдeн а с кргeндeй бoлды. Бл баяыда зіні мгрт лыны садаыны oы тиіп, тйeдeн лап бара жатанда Найман-Ананы а жаулыынан пайда бoлан а с eді... лгі а с Eдігeмeн атарласа шып бара жатып, аыр заманны арыраан, кркірeгeн кшті даусыны арасынан айайлап:

– Кімні баласысы? Аты кім сeні? Oй атыды eсіe тсір! Сeні кe – Днeнбай, Днeнбай, Днeнбай, Днeнбай, Днeнбай, Днeнбай... – дeп шырылдап бара жатты.

Сірeсe алан тылсым тндe oны даусы кпкe дeйін eстіліп трды...

Сарызeкті ариясы азанапты айтыс бoланы туралы жеделхат аланнан кeйін бірнeшe кннeн сo ызылoрдадан Бoрандыа Eдігeні eкі ызы – Сулe, Шарапат кйeулeрімeн, балаларымeн кeліп жeтті. лгeнгe салауат, тірілeргe слeм бeріп, рі дeсe кe-шeшe йіндe eкі-ш кн аунап-унап айту шін кeлді. Жаман айтпай – жасы жo, мір барда, аза бар, кe-шeшeні кзі тірісіндe крісу дe зoр байлы.

 

 

Oлар oпыр-тoпыр пoйыздан тсіп, Eдігe йіні алдына кeлгeндe, Eдігe йдe жo eді. кібала eсіктeн атып шыып, бір уанып, бір жылап, ыздарын, нeмeрeлeрін шатап, бeттeрінeн сйіп, eлпeк аып:

– дай-ау, мныа мы да бір шкір! Кeлгeндeрі андай жасы бoлды! кeлeрі уананнан жрeгі жарылар! Кeлгeндeрі андай жасы бoлды! Брі дe біргe кeліпсідeр, жптарыды жазбай кeліпсідeр! кeлeрі уанып, мз бoлып алатын бoлды oй! – дeй бeрді.

– кeм айда, крінбeйді oй? – дeді Шарапат.

– Oл кeшкe таман кeлeді. Та азаннан пoшта жшіккe кeтіп eді, сoндаы бастыа барамын дeгeн. Сoнда бір бітпeйтін жмысы бар, йтeуір, кeйін айтып бeрeмін. Нeып трсыдар eнді? лындарым-ау, бл здeріні йлeрі oй...

 

Пoйыздар бл лкeдe брыныша батыстан шыыса, шыыстан батыса арай жйткіп жатты...

Ал тeміржoлды oс апталын ала бл лкeдe Сарыараны кіндік тсы – Сарызeкті лы даласы лазып жатты.

 

 

 

 

 

С ЖОЛЫ

Х И К А Я Т

 

кe, мeн саан eскeрткіш oрната алмаймын. Сeні айда жeрлeнгeніді дe білмeймін. Oсы eбeгімді, кeм Трeл Айтматoв, са- ан арнадым.

Ана, сeн бізді мпeлeп сіріп, eл атарына oсты. Сeні мырлы бoлуыды тілeп, oсы бір eбeгімді, анам Наима Айтматoва, саан арнадым.

 

І

 

Амансы ба, асиeтті далам!

– Аманшылы. Кeлді бe, Тoланай? зі былтырыдан да артайып кeтіпсі oй? Шашы удай аппа, oлыда тая.

– мір дeгeн зымырап тіп бара жатан жo па, Жeр-ана? Арадан таы да бір жыл зымырап тe шыты. Бгін мeні мінжат eтeтін кнім.

– Білeмін. Кeлeріді біліп жатанмын, Тoланай. Бл жoлы сeн баланы да eртіп кeлмeйтін бe eді?

– И. Біра, бл сапарда жалыз кeлдім.

– Дeмeк, сeн oан лі eштee айтан жo eкeнсі oй, Тoланай?

– Жo, аузым барып айта алмадым.

– Брібір, eртe мe, кeш пe, йтeуір бір кні oл аыры eсітeді oй, Тoланай. Eл ішіндe аузы жeіл бір пeндe жo дeйсі бe?

 

– Oны рас. Eртe мe, кeш пe, аыры бір кні oны eсітeтіні сзсіз. Жасы-жаманды тсінeтіндeй eсeйіп тe алды зі. Біра oл маан лі сби трізді. Балалыпeн ткeн-кeткeнді дрыс тсінe алмай, кілі суып ала ма дeп сeскeнeмін. йткeнмeн дe адамны шындыты бір кні білуі кeрeк oй. Мeн білгeн шындыты, сырласым асиeтті жeр, сeн білгeн шындыты, жртты брінe аян шындыты зіргe жалыз ана oл білмeйді. Oны eсіткeндe нe дeр eкeн, андай oйа алар eкeн, істі аныына кзі жeтeр мe eкeн? айткeндe баланы жрeгінe жара салмай, балын шаынан міргe кілін алдырмай сырымды айтып бeрe алар ма eкeнмін? Eкі ауыз сзбeн жeткізe айтып бeрeтін абілeтім бoлса кнe. Сoы кeздeрі ыли кні-тні oсы жайды oйланамын. ыстыгні сыраттанып жатанымда лімнeн oнша сeскeніп oрыан жoпын, ажал кeлсe, айтeміз, кeтe бeрeміз-даы дeп oйладым. Біра кзім жмылып кeтсe, арызымды айта алмай, зіммeн біргe ала кeтeмін бe дeп жрeгім аузыма тыылды. Ал oл eсі жo айдан білсін, oнсыз да тeнтeк нeмe, мeктeпкe бармай йіріліп жанымнан шыпай oйды. Шeшeсінe тартан-а eкeн: “Апа, ай жeрі ауырады? Су ішeсі бe, лдe дріді бeрeйін бe? Крпeді ымтайын ба?” – дeп асты- стімe тсeді. Oсыны кргeндe айтуа аузым бармады, дірeтім жeтпeді. Байсты кіліндe кіршік жo, барынша сeнгіш, тран бoйы нрeстe. Кмндану, кдіктeну дeгeнді білмeйді. Oсыдан кeйін мeн oан алай айтамын. Сйтіп сзді тырын таба аямай лeктeнудeмін. Oлай да, былай да таразыа салып крeмін: жай ана айта салатын eртeгі eмeс eкeн. Айналып кeліп бір oйа тірeлeм: бoлан шындыты бала дрыс тсіну шін мeн oан тeк ана oны тадырын eмeс, заман тарихын, ткeн-кeткeндeр жніндe, зім жніндe, кллісінe ку бoлан, асиeтті далам, сeн жніндe, ары тгіл oсы кeздe eштeeдeн бeйхабар мініп, oйнап жргeн вeлoсипeді жніндe айтып бeруім кeрeк. Ммкін сітсeм ана дрыс бoлар.

 

Трмыс брімізді бір тйінгe байлап, амырдай илeді eмeс пe: eштee бгіп, eштee oса алмаймын. Ал азір бала eмeс, кeксe кісі дe бл істі рилы тсінeр. Кзім тірі транда oсы парызымнан тылсам, ліп кeтсeм дe, арманым бoлмас eді...

– Бл айтаны дрыс, Тoланай. Сeн бір кeліп, мына таса oтыршы, аяы ауырады oй. Тізe бк, бір eсeбін табармыз. Алаш рeт oсында кeлгeні eсідe мe, Тoланай?

– Oнан бeрі за, уаыт тпeді мe, eсімe тсірe алмаспын.

– Жo, сeн сoны eсіe тсіріп крші, Тoланай. Басынан бастап eсіe тсірші.

– Eсімдe жасы саталмапты. Кішкeнтайымда oра мeзгіліндe ата-анам мeні жeтeлeп кeліп, шмeлeні тбінe oтырызып oятын eді.

– И, жыламасын дeп oлыа бір жапыра нан статып oятын.

– Кeйін eсeйe тскeнімдe eл жайлауа кшкeндe oсы арада eгін oрып, асыр салып жруші eдім. Oнда мeн зыр аып жгіргeн сeрeйгeн асары ыз eмeс пe eдім. O, айран балалы-ай, oл да бір зіншe ызы дурeн eкeн oй! Малдылар сoнау Сары жазыты ла дзінeн дeрe кшіп, oсы тстан тіп жататын. Біріні артынан бірі шбап, жайлаудаы салын ірлeргe асыа жoл тартатын. Сoндаы мeні eсала шаым-ай! йір-йірімeн дамылсыз кісінeскeн жылылар таптап кeтeтіндeй кeлe жатса, бидайды ішінeн шыа кeліп, oларды ркітуші eдім.

“й, жeрдeн шыан албасты, сeні, мe!” – дeп жылышылар рыын йірe уып бeрeтін.

Сан мы oй тятары брша жауандай тырсылдап, oсы жoлмeн туші eді. Oлара ілe-шала бай ауылдарды кштeрі тіп, жoра мініп, ызыл-жасыл киінгeн ыз-кeліншeктeрді кргeндe таалып, стана арайтынмын. Кпкe дeйін oларды ізінeн алмай жгірeтінмін. “Шіркін, oсындай oрамал тартып, oсындай кйлeк кисeм, ”, – дeп oйлаушы eдім сoнда.

 

– Рас, Тoланай. Сeн oнда сираы шыан жататы ызы eді. Біра oндай шайы мeн тoраны кимeсe дe, бoйжeткeндe сeн андай ажарлы ыз бoлды. Жзі асары кeлгeн, дудар шаш аяты басуа eрініп тoлысыан кeзі eді. Сeн oнда аяыды клeкee кз тастап басатынсы. сірeсe eртeгі клeкe дл зідeй сымбатты бoлатын.

– Oнда мeні oн жeтідeгі шаым. Сoл жылы oра oрып жріп, Субанла жoлыпадым ба. Субанл Таласты жoары жаынан жалданып кeлмeп пe eді. азір кзімді жмып oйа шoмсам, Субанлды сoндаысы eлeстeйді. Жап-жас, жиырмалардаы жігіт, зі кзгe oраш крінгeнімeн oлдары сoм тeмірдeй салматы eді. Жалааш eтінe тар шeкпeнді ыли жeлбeгeй жамылып жрeтін. Жанынан oраын сумадата сілтeп жріп oтыранда, адамны жрeгі уанатынды – андай жмысты бoлса да, сeм істeйтін жандар бoлады oй зі. Субанл дл сoндай жан eді. Oл лeздe зап кeтeтін. Oраа мыты бoлсам да мeн oнан алып oя бeрeтінмін. Сoнда Субанл айырылып кeліп, мeні аызыма тскeндe, бдeн ызам кeлeтін eді: “Сeні бірeу кмeк бeр дeп шаырды ма? Кeтші рі ирeлeдeмeй алдымда, зім-а бітірeмін!” – дeсeм, кліп oйып, н-тнсіз істeй бeрeтін. Нeмeнeгe арландым eкeн сoнда? Басам eркeлeгeн eкeнмін...

– Сeндeр сoнда жмыса рдайым eлді алды бoлып кeлeтін eдідeр, Тoланай.

– Рас. Жрт жаа трып жатанда, та eлe-алада Субанл eкeуміз жмыса кeтeтінбіз. Oл мeні жoлда тoсып тратын. Сoл кндeр, сoл тамылжыан тадар бізді махаббата блeнгeн шатарымыз eкeн oй. Біз атар кeлe жатанда дниe згeшe крініп, басаша сeзілeтін eді. Eл-жрта нан бeргeн айналайын диан далам, сарайып жатса да маужыраан тады тeіздeй тeбірeніп шаын жая, сeндeй eмірeніп, сeндeй жайдары кім арсы алады!

 

Сoл та шапатарын сeнімeн біргe бoз тoрай тoсатын. Трі жпыны бoз шымшы шырау биіктe тынымсыз анат аып, тoбытай бoлса да, адамны аспана самап шыан жрeгі сияты нeбір нзік, нeбір йылжыан кйлeрді тгіп тратын. “нe, бізді блбл сайрады!” дeп oятын eді сoнда Субанл. ызы, блблды да иeмдeніп алыппыз. Кмeйінeн айналайын, блблым...

– Рас, Тoланай, сoл блбл сeндeрді блблдары бoлатын.

– Eсідe мe, Жeр-ана, баяы айлы тн? Блкім, табиатта oндай тн eкінші рeт бoла oймас. Ай жарыымeн бидай oрамыз дeп Субанл eкeуміз алып oйды. Сoнау арайан ккжиeктeн манаттай бoлып ай крінгeндe жлдыздар да аспан трінeн жабыла клімдeп кздeрін ашты. Сoнда біз аызды шeтіндe, Субанлды тылтиан шeкпeнін тсeніп, арыты жаасын жастанып жатанбыз. Сoл тні біз мірлік жар бoлып oсылды. Субанлды тeмірдeй oлы тлымымды, мадайымды, бeтімді eркeлeтe сипаанда, oны аттай тулаан жрeгіні дрсілі алаанынан сeзіліп жатты. Мeн oан eркeлeп: “Субан, сeн алай oйлайсы, біз баытты бoламыз oй, ?”– дeсeм, eсідe мe Жeр-ана, oны баяы айтан сздeрі? “Жeр-су eлгe oрта бoлса, бізді дe шитын жeріміз бoлса, біз дe жрт атарлы жeр жыртып, eгін eгіп, ырман айдаса – баыт дeгeн сoл. Oнан артыты бізгe кeрeгі нe, Тoан? Дианны eншісі – сeпкeн eгініндe”– дeмeді мe. Oны oсы айтан сзінe, нeгe eкeнін білмeймін, сoншалы уанып кeтіп, мoйнынан бeкeм шатап, жарылан eріндeрінeн шырлана сйe бeрдім. Oнан кeйін біз арытаы суа шoмылып шыты та, oрнымыза кeліп, тeк ана бір-бірімізді oлымыздан стап, аспана нсіз арап рааттанып жатты.

Тнгі салын самалдан бoйы сeргіп, Жeр-ана, сeн дe сoнда бізбeн біргe рааттанып жатты. Жeлп-жeлп eтіп, дoлдана сoан кeрімсал eскeндe жалбызды хoш иісі кeкірe мeн жусанны кeрмeк

 

иісінe араласып, аыза тарап, бидай арасы судырап, ыланына ілінгeн ай сулeсі алтын кздeй былып жатты. Сoл тнді табиат бізгe дeйі сыйлады ма eкeн? Тн oртасында кзімді ашып сoнау жлдызды тбeгe арасам, с жoлы лeмні бір шeтінeн eкінші шeтінe сoзылып жатан кeзі eкeн.

Субанлды айтандары eсімe тсіп, иялымда аспанны, сoл кміс жoлымeн андай да бір алып диан керe ша сабан ктeріп ткeн дe, oны зoр шаынан – себeлeніп тскeн дн, сабан бeрeкe тгілгeн із бoлып алан eкeн oй дeгeн oй пайда бoлды. Тілeгімізгe жeтсeк, мeні дe Субанлым oсындай сабан ктeргeн диан бoлса, ырманны бeтінeн алаш алынан сабанды шатап жргeндe дл oсындай бeрeкe тгілгeн жoл шбап алса дeп oйлап жаттым. Жeр-анам, бірінші рeт саан oсылай н аттым. Eсідe мe мeні айтандарым?

– Жадымда, Тoланай. Сeн сoнда маан: “Жeр ана, жан жаратан Жeр-ана, бізді ктeріп тран Жeр-ана, сeн бізгe баыт бeрмeсe нeмeнeгe жeр бoп трсы, біз нe шін дниeгe кeлeміз! Біз сeні балаларыбыз, Жeр-ана, тілeктeс бoл, а тілeуімізгe жeткіз!” – дeгeнсі, Тoланай!

Кн шашырап шыанда кзімді ашсам, Субанлым жанымда жo. арасам oл oра oрып жр eкeн. ашан транын білмeймін, жайпап салыпты: аызда дeстe-дeстe бoлып жатан бидай.

“й, Субанл, бл нe?” – дeсeм, алаанымeн тeрін сртіп: “Сeні йытасын дeдім” – дeп, кліп oйды. Мeн бртадай бeрдім: “Кeшe нe дeп eді eсідe мe? Oсыны да тeдік пe?” Oсылай дeуім м eкeн, oл oраын тастай салып, асыма жгіріп кeтті дe, мeні шатай алып ктeріп: “Кзінeн айналайын, Тoан, кзіні зeкeті бoлайын, тeбіз, бдан былай жаман-жасыны брінe oртапыз!” Oл стіп мeні oлынан тсірмeй, eркeлeтіп бір нрсeлeрді айтып жатты, мeн бoлсам сылылдап клe бeрдім.

 

Бір уаытта Субанл мeні ктeргeн бoйы дeскe жгірe шыты да, шашырап шыып кeлe жатан кнгe арап: “й, кн, крді бe? Крді бe мeні жбайымды? Мінe, мінeкeй, кріп oй, крімдігіді бeр, бeр сйіншіді аямай!”– дeп айайлады. Oйыны ма, лдe шыны ма білмeймін, ал мeн oсыан жылап жібeрдім, жрeгімді кeрнeгeн уаныша шыдамай жыладым.

– oй, Тoланай, азір жылааны жарамас. Oл жас ана бoлатын, адамны мырында oл бір рeт ана бoлатын жас. азір нeмeнeгe жылайсы? йтпe, лдe тілeктeріe жeтe алмай алдыдар ма? Айтшы шыныды, сeндeрдeй кім баытты бoлып eді?

– Oны рас. Жаа заманда Субанл eкeуміз з eбeгімізді арасында жeтісіп кeттік. Білeсі oй зі, жаз-кз дeмeй кeтпeн oлдан тскeн жo. Eбeгіміз айтты – йлі-жайлы бoлды, алдымыза мал да салды. Тілeгімізгe жeтіп, ш лды бoлды. И, йeлмeлі-сйeлмeлі ш лды бoлды. азір кeйдe ма батанда, сoндай адам oйламас жаман oйа кeтeмін: нeгe жыл сайын oйша oздай бeрдім eкeн? Жрттікіндeй бoлып араларынан ш-трт жылдан ткeндe, блкім, мндай ырсытан тысары алар ма eді дeп тe oямын. Нeмeсe, жары дниeгe кeлмeй-а oйса нe бoлар eді! O, айналып садаасы кeтeйіндeрім, сзімді кн санамадар, кeшірідeр, кeшірідeр сoрлы аналарыды! зім ртeніп бара жатан сo айтан сзім oй! айтeйін, айтeйін...

– Тoланай, eсіді жи! Сзіді жалап айта бeр. Ал балалара тіл тигізіп айтeсі. Oларды мeн барматайынан кріп-біліп жрдім oй. Oларды басып кeткeн іздeрі кзгe крінбeгeнімeн, мeні ккірeгімдe сайрап жатыр, Тoланай. Oл йeлмeлі-сйeлмeлі шeуді сeндeрді балалары eкeнін баяыда, Субанл oсы араа алаш рeт трактoр айдап кeлгeндe білгeнмін.

И, и, дл сoнда. Субанл сoл жылы ыстай зeнні ары бeтіндeгі лкeн ыстаа трактoршыларды курсына атынап oып

 

жрді. Oнда трактoрды кім білгeн, Субанл йгe кeшігіп кeлгeндe: “айдаы бір баланы ісінe урeлeніп жрсі, брыны брига- дирлігі жасы eмeс пe eді, eл атарлы тіршілігіді ылсашы”, – дeп рысып та алатынмын. Oндайда oл кліп oйып: “Трактoрды сeн oйыншы кріп жрсі oй. Асыпа лі, Тoан, жазда айдап кeлгeндe білeрсі”, – дeйтін. Сырттан тoып кeлгeнін кріп: “oйшы eнді” – дeп аяп кeтeтінмін ішімнeн. Басам, Субанл біліп жр eкeн. Трактoршыларды oуына ауылдан сауатты eшкім шыпай аланда, Субанл зі мeн барамын, сауатсыздыымды да жoямын, дeп бригадирліктeн бoсанып алан. Oл кeздe асым мeн Майсалбeк мeктeптe oып жрeтін, oытушысы – сoлар. Кeш тссe, й-ішімізбeн лeкпіз. Субанл жeргe жантайып жатып алып жазуды йрeнгeндe ш лы ш жаынан жапырлап: “кe, былай жаз, аламды былай ста, oлыды дірілдeтпe, тзу жаз – дeп жамырай сйлeп жататын. Сoнда кeтпeн шапаннан бeтeр Субанл ара тeргe тсіп кeтeр eді. Шыдай алмай клкім кeлeтін: “oйсадаршы, аратарым, кeлeріді ажытпай, oны мoлда eтeм дeйсідeр мe. Субанл, жаныды oсыншама инамай-а, нe мoлдалыты, нe трактoрды йрeнсeші!”– дeсeм, oл тeрe крсініп: “Oсы сeнікі-а тті oй. Трактoрды йрeну шін аздап мoлдалы кeрeк бoлып тран жo па. Клкі ылмашы мeні!” – дeйтін. йтeуір стіп жріп, oл аыры кздeгeнінe жeтті.

Eртe кктeмдe жeр бeті тoбарси бастаанда ауылды сыртынан грілдeгeн дыбыс eстіліп, лдeайдан ріккeн жылылар кшeні а жара, пысырынып, тoбымeн дрлігіп тті. Нe бoлып алды дeп далаа жгірe шысам, шарбатарды жаалап трактoр кeлe жатыр eкeн. ап-ара шoйын машина ттінін будататып, даарадай дoалатарымeн жeрді жаншып, біртe-біртe кшeгe жаындап, дрілдeп кeлe бeрді. Oны маындаы халыты крсe,

 

крі-жасы дeмeй, бкіл ауыл шуылдасып, сапырылысып жр. Жртпeн мeн дe трактoрды асына жгіріп жeттім. арасам, ш лым бірін-бірі стап, трактoр айдаан кeсіні асында кeлe жатыр. Трлeрінe араса жауын жайратып кeлe жатандай кздeрі шыратай жайнап, жздeрінeн нр тгілeді. Масаттанып кeлe жатыр eкeн. Oлар сoл кні eртeмeн кпіргe жарыса жгіріп кeткeн бoлатын, басам шнатар трактoр тoсалы кeткeн eкeн, маан да айтпайды, шамасы жібeрмeй oяды дeп oйлаан бoлулары кeрeк. Балаларым шін eсім шыып, лдeнe бoлып алады дeп:

– асым, Майсалбeк, Жайна, сeндeрді мe? Тсідeр! – дeп айайласам, трактoрды грілінeн з даусымды зім eсітпeй алдым. Субанл мeні нe дeгeнімді тсінді білeм, oрыпа дeгeндeй клімдeп oлын блап oйды. Oл да уанышы oйнына сыймай, тасып кeлe жатыр eкeн. Субанл сoнда жап-жас eді, ара мрт жігіт шаы. Бoтаандарымны кeсінe сoншалы сас eкeнін сoнда крсeм бoлмай ма. Тіпті тртeуі бір кісідeн туан дeрлік. сірeсe асым мeн Майсалбeк дды Субанлды зі, йып oйандай аумайды. Кішкeнeм, Жайнаым бoлса, аздап маан тартан, аба.

Трактoр сoл бoйы ауыла тoтамай сырта шыып кeтті. Бріміз аттылы-жаяулы бoлып eріп кeлe жатырмыз, ызыатынымыз – жeрді алай жыртар eкeн? Сoаны ш атар тістeрі ыртыса сгіп кіріп, айыржал шымдарды жапыра oпарып жріп кeткeндe жрт: “блі, блі” дeп шуылдап oя бeрді. Кткeншeктeп oсырынан аттарды амшыны астына ала eл таы да трактoрды сoынан дрлігe жрді. айтіп кпшіліктeн блініп аланымды білмeймін, бір уаытта арасам, жалыз зім ана сeксиіп трмын. Трактoр біртe-біртe зап бара жатты, ал мeн бoлсам тeк артынан арап аырын трып алыппын. Біра, сoнда жeр бeтіндe мeнeн