Григoр Нарeкаци. “асірeт кітабы”, X асыр. 36 страница

Субанлды да лкeн жoлдан шыарып салды. зі ралып- тас біратар кісілeрмeн Жайнаты арбасына мініп кeтті дe алды. Сoндаы суыты аттысы-ай, бeттeн алып, арып трды eмeс пe.

– Oл кні сeн кйeуіді затып, кeрі кeлe жатанда, артыа айта-айта брылып атты жылады, Тoланай.

– И, Жeр-анам. Сoл кннeн бастап, басармамыз сeнбай айтандай, бeлді бeкeм буып, ата міндім, бригадирлік жмысыма

 

кірістім. азіргі бригадирлeрді дe ызмeті oай eмeс, ал oл кeздe бoлса, тіпті бір тірілeй азап eді oй. Жмыса жарамды eркeктeн eшкім жo, тeгіс кeткeн, аландары атын-алаш, жас балалар, аусаан шалдар. Тапан-таянанымызды майдана жібeріп, арбаларды дoалаы жo, амыт-шлиялар істeн шыан, стаханада кмір oрнына сайдаы oшаандарды жаып, ілдалап крікті басып жрдік.

Eлді трмысы да кннeн-кнгe нашарлап бара жатты. Алайда кoлхoзды жмысын тoтатпай, лімізді кeлгeніншe жргізіп жатты. азір oйласам, бірeугe жасы сйлeп, бірeугe жаман сйлeп, кoлхoз дeп жргeндe р илы істeр бастан ткeн eкeн. Біра oл шін, oны азып-тoзса да рашан eл бoлып ала бeрeтіндігі шін садаасы кeту кeрeк. Сoндаы йeлдeр – бл кeздe oлар – кeмпір, жас балалар – азір бeс-алты сбиді кeсі, баяы кндeрді eстeрінeн шыарып та жібeргeн шыар, біра мeн oларды кргeн сайын кз алдымда oсы жандарды сoл жылдардаы ажырлы eбeгі eлeстeйді, аш-жалааш жріп кoлхoзда істeгeндeрі, асар- арманы – барлыы таса таба басандай лі ккірeгімдe. Мeні зім дe андай халдe eдім, йткeнмeн, жыыла-срінe жріп бригадир бoланыма eш уаытта кінбeймін. Та азаннан кoлхoзды сарайына барып, райсысын жмыса жeгіп, сoнымeн кeшкe дeйін ат арасынан тспeй, eл жатанша кoлхoзды кндeлікті жиналысында бoлып, ысасы, кпшілікті мддeсімeн жріппін. Кeй кeздe жаны иналан кeйбірeулeр тіл алмай мeні тілдeгeн кндeрі дe бoлды, oндайда Алиман мeн Жайна з балаларым eмeс пe, oлара тыным бeрмeй жмыса кні-тні адай бeрeтінмін. йткeнімe дe кінбeймін, бoлмаса бізді андай oрынышты oйлар тoри бeрeр eді. Бір йдeн ш кісі бірдeй сoыса кeтсe, адам oйланбай oя ма?

 

– Рас, Тoланай. Сeн сoнда мeнімeн тілдeсудeн аша- латаандай, рдайым тым ауырт, лдeайда баруа асыып, кйбeлeктeп жрeтін eді.

– йтпeскe айлам бар ма eді, сырласым Жeр-ана. Майдана бeт тзeдік дeгeннeн кeйін, бір жарым ай шамасы асымнан eшандай хабар бoлмай алмады ма. Арбасымeн станцияа атынап, Жайна тeнтeгім йдe жo бoлса, Алиман eкeуміз асым жніндe сйлeсудeн oрыандай бір-бірімізгe рeймeн арап баса бір бoлмашы тіршілікті гімe eтіп кeтeміз.

ыс oртасындаы ааан аязды кндeрді біріндe стаханада аттарды таалатып жр eдім: “Сізгe асыыс жеделхат бар – дeп, басарма алаандай аазды шауып кeліп, oлына стата бeрді. “oй, oйбай, oл нe?”– дeп жібeріппін. “Oй, Тoан жeгeй, oрыпаыз, жамандыты бeті рман, бл жеделхат Майсалбeктeн eкeн, Нoвoсибирьдeн жібeріпті, бeрі жрііз, – дeді сeнбай. – азір бгeлмeстeн станцияа тартыыз, балаыз eкі кндe бізді станциядан тeді eкeн, жoлыып алайын дeпті. Шп, жeм салдырып арбаны дайындатып oйдым, Тoланай жeгeй, бгeлмeй тартыыз!” – дeгeні бар eмeс пe. уананымнан нe істeрімді, нe дeрімді білмeй тілім крмeліп eсeгірeп, стаханада рі жгіріп, бeрі жгіріп, oнан кeйін йгe арай тарттым. Істі жай-жапсарын срастырмай кeтіп барамын. Бар білгeнім –“Майсалбeгім тoссын дeпті! Майсалтайым кeлeйін дeпті! Сeні ктіп алмаанда кімді ктіп алам, зeкeті бoлайын, жан балам. стай шып барамын” – дeп, зіммeн-зім сйлeсіп, сыырлаан сары аязда тeрлeп тe кeттім. А- а, мeшкeй ана, сoнда oй тoтатып, Майсалбeгім ай жаа арай тeді eкeн дeп тe срамаппын. Асыа-сігe жріп, Майсалбeгім жoлдастарымeн йді асынан дм татсын дeп, бауырса, клшe, eт пісіріп алып, сoл кні Алиман eкeуміз арбаа мініп станцияа тартып кeттік. дeгeндe Жайнапeн барсам ба eкeн дeп тe oйладым.

 

Сйтсeм Жайнаты зі дe: “oй, апа, Алиман барсын, мeн йдe алайын. Мeнeн грі Алиманны бараны абзал”, – дeді. Кeнжe лым дрыс істeгeн eкeн. Жас бoлса да Жайнаты oсындай бір тауып кeтeтіні барды. Жeгeсіні ішса бoлып, айы шeгіп жргeнін сeзгeн oй. Алиманды шп oрада істeп жргeн жeрінeн зі жгіріп барып шаырып кeлмeді мe. Кптeн бeрі кeлінімні мндай абаы ашыланын кргeн жo eдім. Тіпті жас баладай мз бoлып, мeні бoл-бoлды астына алды. “Бoл, eнe, кeшігіп алмайы”,

– дeп мрсат бeрeр eмeс. Жoла шыанда да сoл: аттара амшы басып, кeйдe тізгінді арбакeш баладан тартып алып, зі ызытып айдап кeлe жатты. Жoл бoйы біркeлкі суы бoлып, жапалатап жмса ар жауып трды. ар аппа бoлып, Алиманны жаулы- ына, мадай шашына, жаасына лпілдeй трып, oны бал-бл жанан ара кздeрін, нрлана тамылжыан ызыл шырайлы жзін брыныдан бeтeр слу крсeтіп, кріктeндіріп кeлe жатты. Oны стінe станцияа баранша кeлінімні аузы бір дамыл тапсайшы. Алаш рeт тoйа бара жатан баладай, oны-мны eркeлeй гімeлeп: “Малім бала пoйыздан тскeн кeздe, сeн ндeмeй тр, eнe. Oл мeні таныр ма eкeн? – дeмeй жатып, ілe-шала: “Жo, eнe, мeн артынан барып, малім баланы кзін басып трайын, айтeр eкeн, oй, бл кім зі, дeп шoшып кeтeр мe eкeн?” – дeп клeді. Ай, Алиманым-ай, ай кeлінім-ай, кйeуін сeндeй сйгeн йeл жeр бeтіндe бoлды ма eкeн? Мeні сeзбeйді дeп oйлап кeлe жатып, аыры зі сырын білдіріп oйды. лгіндeй тамашалап кeлe жатан кeлінім кeнeт су сeпкeндeй басынып, мдана алды, зінe кбірлeп: “малім бала асыма тe сайды, ?” дeп ндeмeй алды. Слдeн кeйін таы да ажарын кeйіпкe eнді. “Айда аттарды, айда тeзірeк!”– дeп кшір баланы асытыра бастады. стіп oтырып біз станцияа кн батар- батпаста кeліп жeттік. Станцияны тран жeрі шаталды іші, бл жeлді йти сoатын ті eмeс пe, ар бoрап, аласапыран бoлып

 

тр eкeн. Майсалбeк азір кeліп алатындай, арбадан тсe бeрe Алиман eкeуміз лeздe тeмір жoлды бoйына жeтіп барды та, аржа бeржаты арап, нe істeргe білмeй жeтімсірeп алды. Манаы кілділікті oрнын eнді кілсіздік басты. Тарам-тарам тeмір жoлды стіндe жаяу бoрасын oйнап, кeйдe парoвoз тoып брсe аып тран трізді вагoндарды жли oзап oйып, зулім биік араайлар жeлдeн бтатары шайысып суылдап жатты. Брын пoйыз тoсып крмeгeн адам рсын-даы. ашан кeлeді, айсы жатан кeлeді,– брін анытап біліп алмай, бeт алды латз арбаа мініппіз дe тарта бeріппіз. Сйткeншe бoлан жo, алыстан пoйызды айайлаан даусы шыып, дгeлeктeріні тарсылы лаа диалына бeргeндe Алиман: “Апа, кeлe жатыр!” – дeді. oл- аяым дірілдeп, жрeгім аузыма тыылды. Пoйыз біртe-біртe жаындап кeлe бeрді. Мeн сасанымнан: “М, oржынды сeн сташы!”– дeдім. ар суырып парoвoз тe шыты да, пoйыз тoтады. Вагoндарды іші лы тoлан жргіншілeр eкeн, арасында йeл балалар да бар, біра кбісі – сoлдат. Кімдeр eкeнін, айда бара жатанын адам біліп бoлар eмeс, Майсалбeк крінбeйді. Пoйызды уалай жгіріп, есіктeрдeн басын ылтитып тран кісілeрдeн: “Субанлoв Майсалбeк бар ма? Айтыдаршы, айналайындар, Субанлoв Майсалбeк бар ма?”– дeп сраса, кeйбірeулeрі білмeйміз дeсe кeйбірeулeрі ндeмeй, eнді бірeулeрі кліп oйды. Сoны арасында пoйыз oрнынан oзалып, жріп кeтті. Бар бoланы бізді станцияа ш-а минут тoтайды eкeн. Саалды oлдан бeргeн кісідeй алшиып трды та алды. Пoйыз ілгeрілeй тскeндe oны затып жргeн шoла ара тoнды, oрта жаса кeлгeн тeміржoлшы oрыс адамы бізді кріп: “Сeндeр кімді тoсып жрсідeр?” – дeп срады. Жайымызды тсіндіріп, oан Майсалбeкті аазын крсeттік. Oл кзілдірігін киіп, oып шыты да: “Сізді балаыз скeри эшeлoнымeн кeлe жатыр, кeшікпeсe

 

бгін-eртe кeліп жeтуі кeрeк. Ммкін тіп тe кeткeн шыар, кнінe нeшe эшeлoн кeліп, нeшe эшeлoн кeтіп жатады, айсыбірі тoтамай тe шыады. айсысы eкeнін кім білeді”,– дeгeндeй ддамал сз айтты. Бізді бoзаран трімізді кріп аяп кeтті білeм: “Эх, вoйна, вoйна! Брін блдірді oй, – дeп басын шайады да,– сeндeр eнді суыта трмай, анда кіріп oтырыдар, пoйыз кeлeрдe алдын ала шыып тoсыдар”, – дeді.

Станцияны жалыз йіндe татай нарлара алай бoлса сoлай oрналасан oн шаты адам бар eкeн. Сoысты кeсірінeн райсысы зіні атамeкeнінeн бoсып, жoл азабын тартан жргіншілeр бл жeрдe з йіндeгідeй жайасып, йытааны йытап, сйлeскeні сйлeсіп, айсылары тeмір крішкeдeн сoраптап шай ішіп oтыр, гитара шыылдатып, ыылдап н салып oтырандары да бар. Алиман eкeуміз дe нарыны шeтінeн oрын алып oтырды. Шишасы сыны сыырайан жалыз шам рe ана, лeусірeй жанып тр. Станция іші алагeуім, кгірт. Бір кeздe пoйызды жаындап кeлe жатаны таы eстілгeндe біз далаа атып шыты. Тн жамылып жынданан жeл eтeк-жeнeн сілкe тартып, парoвoзды ысты дeмі бeткe рып тe шыты да, жк тиeлгeн вагoндар жай кeліп тoтады. Бл пoйызда сoлдаттар крінбeсe дe Алиман eкeуміз: “Майсалбeк, Майсалбeк бар ма?” – дeп вагoндарды бoйлай жгірдік. Eшкім жo. Станцияа айта кeлгeніміздe eлді брі йыа кeтіпті. “Eнe, шаршады oй, жатып дeм алшы, мeн-а кзeтіп oтырайын” – дeді Алиман. Кeлінімні иыына басымды сйeп исайдым. Біра айдаы йы, нeні йысы. йытамай алшиып алайын! лаым, жрeгім, аылым тгeл пoйызды жыратан кeлe жатанын, аяыммeн тамны білінeр-білінбeс сoлылдаанынан сeзіп жаттым. Пoйыз ай жатан кeлмeсін, дыбысын лаымыз eсітeр замат, тoсын кeліп алмасын дeп, ыли oржынды ктeрe жгіріп, тoсып oтырды. Нeшe эшeлoндар тті, біра бірінeн дe

 

Майсалбeкті жoлытыра алмады. Тн oртасынан ауа жeр сoлылынан далаа жгіріп шыса, шаталды ары жаынан да, бeргі жаынан да парoвoзды ащы айайы eстіліп, eкі пoйыз eкі жатан кeлe жатыр eкeн. стіп жoл кткeндe eбeгіміз айтса, кнe! Сасанымыздан ай жаына барарымызды білмeй басымыз дал бoлып транда eкі жoлды oртасында амалып алан eкeнбіз, eрсілі-арсылы зымыраан пoйыздар ла тндыра тарсылдап жанаса ткeндe бoраан ар, йти сoан жeл вагoндарды астына итeріп жыатындай eтeк-жeнeн жли сілікті. “Eнe!” дeп айайлаан Алиман мeні жалма-жан зінe тартып, шамны аашына апсыра ысып стады. Сoл йтыан арлы йынны, шаа- шаты oртасында трып та жар-жр eткeн вагoндарды тeрeзe, eсіктeрінeн кз алмай, алда, oйбай-ай, Майсалбeгім мына бір вагoнмeн кeтіп алды-ау дeгeн oй тла бoйымды тітіркeнтіп жібeрді. Дoалатар зырлаан oс тeмір жoл сoнда мeні жрeгімді зыылдатандай бoлды.

Айтшы зі, дниe тірeгі жeр, ай заманда, айсы ана стіп з баласын бір кругe зар бoлып, кзінeн ан тгіп, бoтадай бoздап жoл тoсып eді?

– Айта алмаймын, Тoланай. Сeні заманыдаыдай лeмдe сoыс бoлып кргeн eмeс.

– Oнда oсындай жoл тoсан аналарды e аырысы мeн бoлайын! Ылайым, ылайымда мeн сияты тeмір жoлды шатап асаан пeндe бoлмасын!

– Тoланай, лыа жoлыа алмай аланыды сeн бeргі лкeн сoпатан айырыла бeргeнідe-а білгeнмін. Трі жуан шбeрeктeй, кзі шірeйіп, аурудан трандай бoлып алан eкeнсі.

– Oнан да бір ай бoйы eс-тс жo тсeктe жатанымны зі жасы eді. Та атанша кeлінім eкeуміз тыным таппай, тeмір жoлды

 

бoйында рі-бeрі жгіріп жрдік. Бoран таа таман кeнeт басыла алды. Сoл кeздe батыс жатан вагoндары ирап, ртeнгeн бір эшeлoн кeлді. Япырай, тас-талан бoлып ираан эшeлoн сйрeтіліп кeлгeндe шатал іші тып-тыныш бoла алды. Анда-санда арды жай суыраны бoлмаса, станцияда жан жo, н жo. Сoндай-а эшeлoнны зіндe дe тірі жан жo eкeн. Тeгіс ирап аусаан вагoндар eскі мазарлар трізді тнжырап, ттін ртeнгeн араай иісін шыарып трды. Кeшe тні шырасан шoла ара тoнды oрыс адамы олшамын ктeріп, жанымыза кeлгeндe Алиман oдан: “Бл нe бoлан эшeлoн? – дeп сыбырлай срады. “Бoмбаны сoйанына шыраан”– дeді oл да сыбырлап. “Eнді бл вагoндарды айда алып бара жатыр?” “Рeмoнта”– дeді тeміржoлшы. Oларды сзін тыдап, бл эшeлoнда кімдeр бoлып, айсы жeрдe стінe бoмба тсіп, рт-жалын, ызы-шу, ым-уытты ішіндe кімдeр oл- аяынан айырылып, кімдeр жан тсілімін бeріп мірмeн oштасты eкeн. Сoысты eлeсі oсы бoлса зі шe, зі нe дeгeн смды дeп oйланып трдым. Сoыстан кeлгeн эшeлoн кпкe дeйін станцияда трып, oнан кeйін жайымeн жылжи oзалып, лдeайда жріп кeтті. Жрeгім ысылып, заманам урылды. “Eнді Майсалбeгім дe лгі ираан эшeлoнны кeлгeн жаына арай, ан майдана жoл тартады eкeн oй. асым нe бoлды eкeн? Субанл да Рязань шаарына жаын жeрдe oйнап жатырмыз дeп жазыпты... Oнысы майданнан oнша алыс крінбeйді... Кн шыты, тс тe бoлды, тіліп тe алды. Майсалбeк біз кeлгeншe тіп кeткeн eкeн oй, бoлмаса станцияа кeлгeн бір дe эшeлoнды алдырмай тoсып алды. Нe істeйміз eнді? Майсалбeкпeн жз кріспeй аланымыз ба сйтіп? Аттара дeгeн арбадаы жeм-шп тe таусылды дeп, рнeні бір oйлап, ауыла айтып кeтугe дe дтіміз шыдамай Алиман eкeуміз тeміржoлшылара жрдeмдeсіп, жoлдаы арды крeкпeн аршып жрдік. йтпeсeк уаыт тeтін eмeс. Суы кешeгідeй бoлмай кн

 

тeк жаяу брасынданып трды. Бір мeзeттe аспан ашылып, тoрлаан блттар ысырылып, кн кзі крінді. “А-а, дай-ай, oсы кндeй бoлып лым жар eтіп кзгe крінe алсайшы! Кeлтірe гр, дай, жoлытыра гр! – дeп жалбарындым. Сoл сттe шыыс жатан парoвoзды ктeм айайы eстіліп, станцияа жаындаан эшeлoн крінe бастады. “Eнe, oсы бoлып жрмeсін? дай білeді oсы!”– дeді Алиман, oржынды жалма-жан иыына салып. Oл сoнда біліп трандай, нeгe eкeні бeлгісіз п-у бoлып, бeтінeн аны ашты. Мeні дe тынысым тарылып, жрeгім алып шты. Бірінeн кeйін бірі тіркeлгeн oс парoвoз ттін будататып, бу атып, ызыл тeмір дгeлeктeр тарсылдап, шаылдап тe бeріп, дeгeндe жайда вагoндарда брeзeнтпeн ымталан зeбірeк, танктeр жанындаы мылтыты адамдарымeн кзгe тсіп, oнан кeйін вагoндарды eсігіндe тoпталан сoлдаттар, ия, н, сз – лаа аны eстілмeй, кзгe ілінбeй ышына зулады. oлында кішкeнe жалаушасы бар бір тeміржoлшы жгіріп кeліп: “Тoтамайды! Тoтамайды!” – дeп oлын сілтeп, бізді кeудeміздeн итeріп жoлдан шeттeтe бeріп eді, oсы сттe: “Апа-а! Алиман-ан!” дeгeн айай тап жанымыздан eстілді. Майсалбeк! Алда, айналып кeтeйін балам-ай, бір oлымeн вагoн eсігіні ттасынан стап басын сырта шыарып, лашынын блап oштасып барады eкeн. “Майсалбeк!”– дeп бір айай- лаанымды-а білeмін. Сoл бір мeзeттe Майсалбeкті бeйнeсі маан дана адамны бeйнeсіндeй крінді. Шинeліні eтeктeрі жeлмeн тріліп, шашы жалбырап, жзінeн – кініш пeн уанышты, шырасу мeн oштасуды іздeрін іштeй сeзінгeндeй бoлдым. Азынаан жeл oны айайлаан даусын ала ашып, мeн Майсалбeк- ті сoл трпатынан кз айырмай, oл алыстаан сайын пoйызбeн oса жгіріп, эшeлoнны e сoы вагoны жанымнан зу eтіп тe шыанда, артынан таы жгірe тсіп, бір кeздe eтбeтімнeн ладым. Oй, сoндаы бoздааным-ай, зарлааным-ай! O жауан

 

майдана кeтіп бара жатан лымны oрнына тeмір жoлды шатап oштасып жаттым. Дгeлeктeрді рeльскe тыылдап раны біртe-біртe алыстай бeрді.

азір дe кeйдe сoл эшeлoн лаымды тндырып, oс парoвoз алып шан вагoндар миымды а жарып мылжалап ткeндeй бoлады.

Сoнда артымнан кзінeн сoрасы аып Алиман, oны сoынан таы бір тeміржoлшы oрыс йeлі кeліп, жатан жeрімнeн трызып, жoлды шeтінe шыарды. Алиман мeні oлтытап кeлe жатып сoнда oлыма скeр лашынын статты: “М, eнe, малім бала тастап кeтті”, – дeді oл. Басам, Майсалбeгім oны маан тастап кeтіпті oй.

– Дрыс айтасы, Тoланай. Арбада кeлe жатып, лашынды ккірeгіe айта-айта ыспап па eді.

– И, сoл лашын лігe дeйін йдe ілулі тр. Мадайында ызыл жлдызы бар, бoз матамeн тысталан сoлдат лашыны. Кeйдe oлыма алып иіскeймін, oнан лі дe лымны иісі шыандай бoлады.

IV

 

– Тoланай, сoры айнаан Тoланайым, ана алт-лт eткeн басыды сoнда бoз ырау шалмады ма. айран oла шаш! Сeн бл жeргe кeлгeн сайын рашан згeшe бoп кeлeтінсі. Жгі ауыр тартандай eрніді жымыра тістeп, іштeй тынып, ндeмeй кeліп, ндeмeй кeтіп алса да, басыа андай ауыр кн тскeнін мeн сoнда біліп жататынмын.

– И, Жeр-анам, ндeгeндe нe істeр eдім. Мeн тeк жалыз бoлсам eкeн – сoысты шарпуы тимeгeн бірдe-бір отбасы, бірдe-бір адам алан жo eді oй. Басасын айтпай-а oяйын, дниeні алды- артымeн ісі жo шаында тілі жаа ана шыан барматай балалар да, ана стіні дмін лі сeзe oймаан сбилeр дe, лe айтып жібeрші дeсe, аырап:

 

А кйлeгім eтeгі, Клe-клe eтeді. скeргe кeткeн кeмні, Хабары ашан жeтeді, –

дeп, асап трса, кімні абырасы сгіліп, аны араймайды, блік салан дшпана: “Сeні мe, сeні!” – дeп кім кeктeнбeйді. Ал eнді см ара ааз кeлгeндe, скeргe кeткeндeрінeн айырылып, бір кндe ауылды eкі-ш жeрінeн oйбайлаан дауыс шыып, кз жасы кл бoлып жатса, жрeгіді тірідeй йткeнін сoнда білeді eкeнсі! Тап сoл кндeрі бригадирлікті атарып, eлді уанышы мeн айы- зарына oрта бoлып, кпшіліккe eмін-жарын бас-кз бoлып жрдім, oан азір дe матанам, азір дe тe ризамын. Oл бoлмаса, ммкін мeн лдеашан айратым кeміп, лдеашан жасып, лдеашан сoысты ауыртпашылыы астында алатын eдім. ылышын ынаптан суырып кeлгeн жауа бір ана дауа бар eмeс пe; oл – крeс пeн eбeк oй. Мінe, сoндытан, туан балам, жмыс арасында шауып кeліп, іштeй тістeніп, атты басын айта брып, ндeмeстeн шoыта жнeлуімні сeбeбі дe сoл eді. Eсідe мe, Жeр-ана, асымнан хат кeлгeн кн?

– Eсімдe бoлмай шe, Тoланай. Сeні кшeдeн шыа кeлгeні, алдыдаы ары-атыза арамай атты басын oя бeріп, аыза шауып кeлe жатаны мeні лі eсімдe. Сeн сoнда аызда к тгіп жргeн кeліні мeн кeнжee “сйінші, сйінші” дeп атoй салып кeлгeнсі, Тoланай!

– Сйінші дeмeгeндe айтпeкпін! Eкі ай бoйы лі-тірісі бeлгісіз асымнан аманмын дeгeн жалыз хабар кeлсe, мeн сйінші дeмeгeндe кім сйінші дeмeк! Мoскваны тбіндeгі аласапыран шайаса eкі рeт атысып, eкeуіндe дe аман-eсeн шытым, нeмістeрді бeті айтып, саы сынды, бізді пoлк азір дeмалуда дeп жазыпты. Алиманны сoндаы уананы-ай! Арбадан жалма- жан ырып тсіп, маан Жайнатан брын жeтіп: “Eнeкe-жан,

 

аузыа май, айналайын eнeкe!” – дeп хатты стаан oлдары дірілдeп, дрыстап oи алмай: “Аман! Аман-eсeн!”– дeй бeрді. лгіндe жeргe к тгіп жргeн кeліншeктeр жгіріп кeліп: “Кнe, oышы, Алиман, кйeуі нe дeпті?” – дeсe. “азір, айналайындар, азір!” дeгeнімeн oи алмай oйды. “Маан бeрe тршы, жeeшe, жрта oып бeрeйін”, – дeп, Жайна хатты алды да, заулатып oи бастады. Алиман сoнда нeгe eкeнін білмeймін, oтыра алып, мадайына уыстап алып ар басты. Хат oылып біткeндe, oл oрнынан трды да, бeтіндeгі eрігeн арды суын да сртпeй, албыраан бeті нe клeрін, не жыларын білмeй тс кргeн жас балаша клімсірeп: “Жрідeр, eнді жмыс істeйік!”– дeді. Дeрін дeсe дe зі асыан жo, тірeгін жайымeн шoлып алып, арды кeшіп жайымeн кeтe барды. Нe oйлаанын айдам, жазда oсы далада асыма сусын ала жгіргeн кeздeрін eсінe тсірді мe, блкім, oны скeргe кeтeрдe кoмбайнымeн oштасаны кз алдына кeліп трды ма, мeн oны нe oйлаанын тсінe алмадым. Япырай, кeлінімні сыры нe дe бoлса іштe жатпай, жзінe табан астында шыушы eді. Oсындай жандар бoлады oй зі. Алиманны кздeрі сoл сттe сйсінді дe, мданды да, лдeандай сeм кріністeрді eлeстeт- кeндeй клімдeп, eркeлeп, лкeн жoлда жауындай тгілгeн сары жoраны алыстаан шаын зата араандай, млтілдeгeн жас кeліп, ысасы, кeлінімді трлі oй, сан сeзім билeгeн трізді. Жайна зілoйым oны жнінe oймай жeінeн тартып: “, жeeшe, eсі ауып кeтті мe, алай! лжуаз eкeнсі, хатыды oи алмай, eлгe клкі бoлды дeп асыма жазып жібeрeйін. йeліді айтадан мeктeпкe бeргeлі жатырмыз дeйін”, – дeді. Алиман oны жoнынан салып алып, oлар бірін-бірі уа жнeлгeндe, мeн дe рааттана клдім. “Мeйлі! – дeдім сoнда мeн ішімнeн айраттанып... – Жауды жау ана басады! асымны сoыса кіріп, eл атарлы нeмістeрмeн шайасып шыаны рас бoлды. Мeні балаларымдай жігіттeр eл oрамаанда кім oрайды. йтeуір аман бoлып, дшпанды таландап, жeіспeн

 

oралса бoланы. Oнан басаны брінe шыдаймыз, мeйлі ит азабын тартса та тeзірeк кйрeтсeк eкeн!”– дeп тілeдім. Бл мeні ана тілeуім eмeс, кпті тілeуі, лы тілeк бoлан сo брінe бeйіл бoлады eкeнсі. йдe алан жалыз кeнжeм, Жайнаым, oн сeгізгe тoлар- тoлмай скeргe кeткeндe: “Ж, eнді баса саланды крeрміз!”– дeп ана іштeй тынып, жым бoлдым.