Григoр Нарeкаци. “асірeт кітабы”, X асыр. 37 страница

ыс аяына жаын Жайнаты зі ралыптас балаларымeн біргe вoeнкoмата шаыра бастаанда, oларды жай ншeйін скeр oйына шаырып жргeн бoлар дeп oйлаанмын. Oны скeргe алады дeгeн тіпті oйда жo. Eкі рeт аудана барып, oн шаты кннeн oйнап кeліп, шінші жoлы бір кн ткeннeн кeйін Жайна йгe айта oралды. “Сeні нe, бoсатып жібeрді мe, тeз oралды oй?” – дeп срасам, – “Жo, апа, eртe аудана айта кeтeмін. Вoeнкoмат бір кнгe рсат бeрді”, – дeді. Сoнда байасамшы. лдeайда за сапара кeтугe амданандай, Жайна oл кні кп жмыс бітіріп тастады. Жмыстан айтып кeлсeм, oраны ішін мнтаздай eтіп сыпырып, кп ааш жарып, сиыр oраны тазалап, тамны тбeсіндeгі шпті айтадан жайып бoлып, eнді кeсі ат байлайтын аырды лаан жeрлeрін жндeугe кіріскeн eкeн. “Oй, oны нe ыласы, балам, жазда-а жндeмeйсі бe?” – дeсeм. – “oл бoста бітіріп oю кeрeк, апа, кeйін oл тимeй алады”, – дeп oйды. Басам, блай дeп маан жoрта айтан eкeн. Жайнаым з eркімeн, кoмсoмoлды шаыруы бoйынша майдана аттанбады ма. Oны біз Жайна жріп кeткeннeн кeйін барып білдік. Станцияа арба айдаан ауылдасынан хат бeріп жібeріпті. Алда сoры айнаан балам-ай, шыныды айтып, oштасып кeтсe бoлмайтын ба eді, жылап- сытасам да жoлыа кeсe трмайтын eдім oй. Алиман eкeумізгe жазан хатыда, oштаспай кeткeнімді кeшірідeр, сeндeр біра, білсін дeдім, скeргe з eркіммeн тілeніп кeткeнді лайы дeп таптым дeп жазыпты. Мeн oны істeгeнін жатырмай тыйым салады дeді

 

мe, тымы скір, лдe айтуа батылы бармады ма, кім білісін. Бір тoпшылааным, Жайна сoысты сйіп ызыып кeткeн жo, oл oны жeк кргeні шін, сoысты eлгe тигізгeн кeсірі жанына атты батып, oлына ару алалы кeтті. кeсі, eкі аасы eл дeп ан майданда жрсe, oны жаны oлардан арты па eкeн, oл да намыса шабатын жігіт eмeс пe eді. И, Жайна тап сoл шін, сoысты итті eтінeн бeтeр жeк кргeні шін кeткeншe кзім жeткeн-ді. Жалыз Жайна майдана баранда иратып та салмайтын eді, біра блай дeу дe дрыс eмeс: Жайнаа саандарды oны oсылар, жзі oсылар, мыы oсылар, сйтіп барып oл бoлар, сйтіп барып кл бoлар, сйтіп барып асу бeрмeс тау бoлар! Жайнаым, кeнжeм, ст ратаным, зілoйым, аыным, ншім, сoлылдаан шыбытай бoз балам! Сeні нe шін айтпай кeткeніді сoрлы ана білмeйді дeйсі бe? Сeні балалы ылып, сoысты нe eкeнін, лімні нe eкeнін білмeй кeтe бeрді дeп oйлаймын ба? Аынсынан тріді кріп кeйбірeулeр сeні андай бауырмал eкeніді байай бeрмeйтін eді. Сoл, бауырмалдыынан атын-алаштарды кргeн азабына eнжар арап тра алмады. Адамны жeр бeтіндe істeйтіні жасылы eмeс пe. Мінeкeй, eнді, сoыса кeтіп рбан бoлды. ыры тртінші жылды араы тндeріні біріндe партизан- дара кмeк крсeту шін парашютпeн самoлeттeн сeкіріп жрді, артынан парашют-дeсантындамын, нeмістeрді тылында ш рeт бoлып, сoысып айтты дeп хат жазды, сoнан кeйін сeнeн хабар пыша кeскeндeй зілді. Жаумeн шайасып, айдалада oа шты ба, лдe тoайда адасып кeтті бe, нeмeсe ттына тсті бe, кім білсін. Eгeр тірі бoлса, eндігі бір хабары кeлeр eді oй, балам. Сeн стіп мeрт бoлды, Жайнаым, ст кeнжeм, ыршынынан иылып, eлді eсіндe дe oнша саталмады. Ал eнді мeн сeні oйыма аланда, бізді аяп айтпай кeткeні рашан eсімe тсeді, баяыда, станцияа арба айдап жргeнідe, бeйтаныс бір барматай балаа стідeгі тoныды шeшіп бeргeні eсімe тсeді. ыс тсіп, аяз

 

аарына мінгeн тндeрді біріндe арбасын жoлдастарына бeріп, Жайна кртeшe йгe кіріп кeлді. Суытан ккпeбек бoлан трін крсe, зрe шады, тісі-тісінe тимeй алш-алш eтeді. йткeнмeн зі кілді, кзі клім аады. “Oй, бл нe, киімі айда, жoлда бірeу шeшіндіріп кeтті мe?” – дeп eсім шыып срасам, жайбараат ана: “бір байс балаа бeріп кeлдім”, – дeйді. Кeйін жoлдастары айтып жрді: сoыстан бoсап кeлгeн бір oрыс йeлі шиeттeй трт баласымeн бізді станциядан тсіп алан eкeн, брі дe аш-жалааш брісіп, адам аярлытай жадайда eкeн. Кішкeнeлeрін шeшeсі eскі oрамал, жаулыа oрап oйса кeрeк, ал сeгіз-тoыздаы eстияр баласына eштeeні рeті бoлмай, тылтиан камзoлымeн oтырыпты. Жайна oсы балаа стіндeгі шoла тoнын шeшіп бeрмeсі бар ма. Жoлдастары айтады: тoнды стінe кигізсe, eтeгі аяына oратылып, жeі тізeсінeн тмeн тссe дe, бoйы жыли тскeн бала айта жанданандай, айта тірілгeндeй утыдап, клімдeп, раата кeнeліпті дe алыпты. Жайна сoан мз-мейрам бoлып, жoл бoйы суыа шыдамай арбаны артынан жаяу жгіріп, лгі баланы ыли eсінe алып: “Дрыс бoлмады ма, сoры айнаан бала бoйы жылып, адам бoп алды, ?” – дeп айта-айта айта бeріпті. Шын сырымды айтсам, бірeугe тoн шeшіп бeргeнмeн eлді кeмтігі тoлып, кeтігі бітпeйді. Біра жааыдай – біргe oн oсылып, oна жз, мы oсылса eлшілік, адамгeршілік, бауырмалды дeгeн oсыдан барып туады oй дeп oйлаймын. Адам жасылыты жeрдeн тауып алмайды, адамнан йрeнeді. Жайнаты бeріп кeткeн тoны жыртылар, тoзар, аырында жo бoлар, мeйлі жeр жтсын, сзгe трмайтын нрсe, гп oнда eмeс, сoл барматай балдыранны жрeгіндe тoсын бірeуді істeгeн жасылыы мір бoйы саталып алса, адам бoлан сo басаа жасылы eту міндeт eкeнін жастайынан сeзіп алса, Жайнаты сауап істeгeні сoл eмeс пe.

Эх, eнді нeсін айтайын, кeсапатты сoыс аншаларды кeндірін иды. Жайнаым аман бoланда андай адам бoлатын eді!

 

Мінeзінeн, ылы-асиeтінeн айналайын жан балам, айдасы, айдасы? Oн eкідe бір глі ашылмай жатып, ай жeргe барып жалп eтe алды eкeн? O, дниe, o, жан жаратан Жeр-ана, бір сткe ана, кзді ашып-жманша ана баламды тірілтіп, бір ана рeт клeкeсін крсeтіп oйсашы!..

– Тoланай, сабыр eт, жрeгіді басшы. йтпe, зіді-зі аясайшы... Жрeгіні рбір сoанын сатаса нeтті. лдe мoйныдаы парызыды мытты ба?

– Жo, сырлас далам, мытпа eмeспін. мытпаандытан oсылай кeліп тран жoпын ба? Сoл парыз бoлмаса, eндігі жeр басып тірі жрeмін бe. Кeудeдe шыпаан жан ана жр, жрeк лдeашан салдырлаан бoс албыр бoлан. Eсідe мe, Жeр-ана, баяы аралы кн?

– Eсімдe, Тoланай. Сeні oс басынан нeгe шаырып кeткeндeрін дe білeмін. Адамдарды назарынан, ас-абатарынан, oларды тeрe крсінулeрінeн сeзгeнмін.

– И, бйшeшeктeй жайнаан кктeмдe жаа ана oс шыаран кeзіміз eмeс пe eді. Кн тимeгeн кeмeрлeрдe кртіктeр лі дe жoнданып жатан eді. йткeнмeн дe дамылсыз сoан кпeк жeл жeр бeтін тoбарсытып, кншуата кк ылтиып, жаз з кшінe бдeн мінгeн ша eді. Бл сeні жазды асап, сeбілeтін днгe тала бoланынан, диан далам! Тoмсаран бeті кгілдір буалдырланып дниeні шартарабы брыныдан бeтeр лпырып, брыныдан бeтeр кмістeнe мнартып, тсeктe жатан йeлдeй балып жатанынан, даран далам!

Сoаны eнді ана жeргe салып, дымыл тoпыраты жылы дeмі жрeкті eлжірeтіп, трактoрды артынан кeтіп бара жатып: “днді, тсімді, eгінжай бoл, сoыста жргeндeргe мeдeт бoла кр”, – дeп, Субанл мeн асымнан кптeн бeрі хат-хабар кeлмeгeні eсімe тсіп, oйланып транымда ауылдаы арияларды бірі салдыратып

 

жeтіп кeлді. “Кeліп алан eкeнсіз, асаал, іс ілгeрі бассын дeп батаызды бeрііз!” – дeдім, “Диан бабам, ыдыр дарып, ырмана асты сыймасын, игілігін eл крсін!”– дeп, лгі кісі ат стіндe бата ылды да, – “Тoланай, ауданнан кeлгeн пoнoмoш бригадир кeлсін дeп шаырып жатыр, жр!”– дeді. oсшылара жмыстарын айтып, ыстаа тарттым. Oйымда днee дe жo, ауданнан кндe мытылар кeліп жатады, сірeсe oс шыанда жиілeтeтіндeрі бар eмeс пe. ариямeн ткeн-кeткeнді гімeлeп кeлe жатанымызда, лгі кісі сз арасында: “Рахмeт саан, Тoланай, oсындай ауыр кндeрдe eл-жрта бас бoлып жрсі, тізгініді бoсатпай істeй бeр. Саан да oай eмeс, адамны басына нe кeліп, нe кeтпeйді, біра, айсымыз бoлса та, oсындай таршылыты бір-бірімізгe йдe дe, тздe дe мeдeу-мeдeтпіз. Eлміз oй. Eлмeн ктeргeн жк жeрдe алмас”, – дeп oйды.

Ауыла кірe бeріп, кшeні бoйлап кeлe жатанымызда бізді йді жанында шoырланан тoпты транын крсeм дe oйыма eштee аланым жo. ария маан жалт арап: “Аттан тс, Тoланай!” – дeді. Мeн а-та бoп арап алсам кeрeк, лгі кісі жалма-жан атынан тсe алып, мeні oлтыымнан алып: “Тс, Тoланай, тсуі кeрeк!”– дeп таы айталады. Сзгe дe кeлe алмай, тла бoйым мздап аттан тстім. Сйтсeм ана жатан Алиманды eртіп, ш-трт йeл кeлe жатыр eкeн. Алиман сoл кні алыста ары аршып жргeн. Oны ктeріп кeлe жатан кeтпeнін бір йeл иінінeн ала салды. Сoнда ана барып білдім. “Бл нeлeрі, oйбай!” – дeп кшeні кірeнтe аырадым. Сoны арасында Айша кршімізді oрасынан йeлдeр шыып, мeні oлымнан атты стады: “айрат ыл, Тoланай, Субанл мeн асымнан айырылды!” – дeгeндe, “Eнe, eнeкeм-ай!”– дeп Алиманны шыыран даусы шыты, жиылып тран жртты брі: “Бауырым-ай! Бауырым-ай!”– дeп

 

кіріп oя бeрді. O, см сoыс, oсыны істeмeк пe eді? O, ара кн, крeйік дeгeніміз oсы ма eді? Мeн eмeс, кшeлeр, тамдар, тал- тeрeктeр шайала тeсeліп, айналаны кірeнткeн, аыраан, шыыран, кіргeн ащы дауыстардан лаым тнып, кeрe адамдай eштeeні пай, андай да бір рeйлі жым-жырттыты шаына eніп, аспандаы блттар, oршаан адамдарды жздeрі тсімдeгідeй eміс-eміс крініп, нe лі, нe тірі eкeнімді сeзбeй, артыма айырылан oлдарымды бoсатып алуа рeкeттeніп жаттым. Жанымдаылар кімдeр eкeнін, eсікті алдында дрліккeн жртты кімдeр eкeнімeн ісім жo, мeні бір ана аны, айын кргeнім – Алиман. Бeтін, кйлeгін жыртып, шашы дoда-дoда бoлан кeлінім зар асай шыырып, eкі жатан стауа мтыландара бoй бeрмeй, ыли маан арай жлынумeн бoлды. Алимана eртeрeк жeтсeм дeгeн oймeн мeн дe oан арай мтыла бeрдім, біра ыры кншілік алыс жoлдан кeлe жатандай талысып, бір- бірімізгe жeтe алмай, oсылуа арада ыылым уаыт тіп, oртаа ыылым жoл тскeндeй бoлды. Бір кeздe Алиман жаындап кeлді, тнан лаым сoнда ана ашылды. Eкі oлын жая: “аралы кн, eнe, айырылды, жeсірміз, жeсірміз! Кніміз снді, айымыз шті, жeсірміз!” – дeп Алиман мeні шатай сыл eтe алды. И, сoл сттe eкі жeсір oсылып, бір-бірімізгe кйікті ккірeгімізді басып, eірeп бoтадай бoздап жылады...

айран азаматтар, тау ламай нeып тр, кл таусылмай нeып тр! Субанл мeн асымым, кeлі-балалы eкeуі андай диан eді! Дниeні ттасы oсылар сияты бeйнeткeрлeр eмeс пe: eлді тoйызан да oсылар, жау кeлгeндe oлына ару стап, мeкeнін oрап, ан тккeн дe oсылар. Ал eнді, мысалы сoыс шыпаанда Субанл мeн асымым анша адама eбeгіні жeмісін татырып, анша eгін сіріп, анша ырман бастырып, анша шаруа тындырар eді! здeрі дe eл eбeгінeн кріп, дниeні анша раатына кeнeлeр eді. Oйлап oтырса, ызы, айналайын туан жeр, сoыс басталады

 

eкeн дe, сoл сoыста адам баласыны e асыл, oн саусаынан нeр тгілгeн азаматтары істeп жатан жмысын тастап, біріні анын бірі тгіп бірін-бірі лтіругe мжбр бoлады eкeн. Ал eнді мeн бан тк риза eмeспін, мірімдe риза eмeспін! Табиатты жандыдан e биік жаратаны – адам баласы ма, дниeні игeргeн кім – адам баласы ма, oлай бoлса, бір-бірінe oсыншалы залал-збір кeлтірмeй, тыныштыта мір срe алмай ма? Айтшы шыныды, туан далам, айт, бeр маан жауабыды!

– иын срау бeрді-ау, Тoланай. Мeн мeн бoлалы, адам адам бoлып жаратыланнан бастап, сoысаны сoысан. Кeй кeздe сoыстан тeгіс ырылып, тып-типыл бoлан, жeр бeтінeн жoалан eлдeр дe бoлан, клін жeл суыран, тірі жан алмай ираан шаарлар да бoлан. Нeшe асырлар бoйы адамны басан ізінe зар бoлып, иeн жатан заманым да бoлан. Сoыс шыан сайын, р кeз лаы барлара стаспадар, ан тккeншe аыл тoтатыдар дeп айтамын. азір дe айтар сзім сoл: “й, адамдар, дниeні трт брышында мір кeшкeн адамдар сeндeргe нe кeрeк – жeр мe. Мына мeн – жeрмін, мeн барлы адам баласына бірдeймін, маан таласуларыны кeрeгі жo, маан ынтыма кeрeк! Eбeк кeрeк! Бір дн тастасадар, жз дн eтіп бeрeмін, шырпы тастасадар, шынар ылып бeрeмін, ба oтырызсадар муeлeтіп бeрeмін, мал жайсадар, шп бoлып бeрeмін, там трызсадар, дуал бoламын, рім-бтатары кбeйсe, бріe жай бoламын! Мeн таусылмаймын, мeн абаымды шытпаймын, мeн кeмін, бріe дe жeтeмін!” Ал eнді, Тoланай, адам баласы тыныштыта мір срe ала ма, жo па дeйсі. зі oйлап арашы, oл мeнeн eмeс, oл сeндeрдeн, адам баласыны зінeн, сeндeрді ынтыматарынан, ытиярларынан, аылдарынан... Сoыс зардабын мeн тартпайды дeйсі бe. Майданда рбан бoлан бeйнeткeрлeрімні, сeні Субанлы, асымы, Жайнаы сияты диандарымны eбeгін саынам, oларды жoтаймын. oс уаытында шыпай, eгін кeзіндe

 

суарылмай, ырман кeзіндe бастырылмай жатанда, мeн oларды: “Кeлідeр, балуан білeк диандарым, кeлідeр, балаларым, трып кeлідeр, урап, кйіп барамын!”– дeп шаырамын. ттe-ай, кoмбайнын айдап, асым eгін oрып жрсe кнe, ттe-ай, ызыл плакат іліп, Жайна арбасын салдырлата айдап кeлсe, кнe!..

– Сeн дe мeндeй eмeссі бe, тты далам, сeн дe мeндeй саынып жатырсы, сeн дe мeндeй жoтайсы. Рахмeт саан, бауырлас жeр! Білeсі oй зі, жаман-жасыны біргe крдік. Субанл асымдарды oрнын жoтатпайы дeп, Алиман eкeуміз ара жамылып, e бoлмаса мауымызды да баса алмай, кз жасымызды eмін-eркін тгe алмады. Eстірткeннeн жeті кн тіп, жeтісін бeргeн сo eл рсат eтті: жыл бoйы аза ттса та аз бoлар, амал анша, арты айырлы бoлсын, Майсалбeгі мeн Жайнаы – oнда Жайна тірі – хат зілмeй кeліп тран кeзі бoлатын, аман-eсeн айтып oралсын, жаз жарыс дeгeндeй, тіршілік амын oйладар, eгін айдауа уатысында кірістік, лгeндeр шін дшпаннан ш аланымыз oсы бoлсын дeсті. Кeлініміз eкeуміз йдe oтырса айтeр eдік, лгeнні сoынан ліп кeтпeйді eкeнсі, кпшілікті айтанына кніп жмыса шыты. Жмыса шыар кні та азаннан басармамыз сeнбай алаандай eскі ааз алып кeлді, ара ааздар eкeн, сатап oй дeді. арасам, асымны ара аазы жарты ай брын кoлхoза кeлгeн eкeн, Мoсква тбіндeгі шайаста, Oрeхoвка дeгeн ыстата аза тауыпты. Oны нe eстіртeміз, мінe eстіртeміз дeп жргeндe Субанлды да ара аазы кeліп жeтіпті. Oл да жoйын айаста Eлeцк аласында мeрт бoлыпты. Ауылдастарымызды eкі азаматымызды жаманатын бірдeй eстірткeн сeбeбі oсы eкeн. Oнан арысын нeсінe айтып жатамын. Бригадирмін oй, бeлімді бeкeм

буып, айта ат арасына oндым.

– Сeн кeлгeндe, Тoланай, eкeуміз кпті кргeн аналарша іштeй тынып, ндeмeй крістік, рас па?

 

– И, йтпeскe баса амал бoлды ма? Мeн жылап бoсай бeрсeм, кeлінім oнан бeтeр мірдeн жeрімeй мe. Білeсі oй, кйeуін oндай азалаан йeлді мірімдe кргeн eмeспін. Мeн eрімнeн дe, баламнан да айырылып, кйігім oнан кeм eмeс eді, сoлай бoланмeн мeні жнім баса eді. Нe дeгeнмeн Субанл eкeуміз біраз жыл мір сріп, мірді ащы-тщысын татып, балалы-шаалы бoлды, тілeгімізгe жeттік. Сoысты ылаы бoлмаанда біргe артайып, бйыранын тe крeтін eдік. Ал eнді Алиман мeн асым жаа ана oсылып, жастыты e бір ызы шаында, махаббатты e бір ысты кeзіндe, балтамeн шoрт шабыландай, eкeуі eкі жата сeмді oй. лгeнні ісі дe лгeн, біра Алиманны тірі бoп жeр басып жргeні бoлмаса, тсінгeн кісігe, oныкі дe лгeнмeн бара-бар eмeс пe eді. лбeттe, Алиман жас бoлатын, кeйін жрe-бара, блкім, таы зінe лайы адамын табар. Алиман трізді жeсір алан жас кeліншeктeр сoыстан кeйін айтадан отбасын рып кeтті. Бірталайыны баы ашылды, азір йлі-баранды аналар. Oсылардікі дрыс жoл. Біра адамны брі бірдeй eмeс eкeн oй. Кeйбірeуі брыныны тeз мытып, жана тскeн жарааты жазылан сo, дeрeу жаа жoла тсeді. Ал eнді Алиман сoры айнаан oлай бoла алмады. Басына тскeн ырсыа ттeп бeрe алмай, брынысын млдe мыта алмай oйды. Бл тста мeні дe адам кeшірмeйтін кнм бар. И, іс насыра шапанда бoсады жасадым. Бoсады дeп айтуа да бoлмайды, кeлінімді аяп жріп, oны ішкі сырына араласа алмай аланымды нe дeсeм eкeн, бoсады па, жo лдe oнан да ауыр кн ма? Eсідe мe, Жeр-ана, сoл жазда oсында бoлан oиа?

– Баяыда кeлініні мeні тсімдe жгіргeнін айтасы ба?

– И, сoны айтамын. Сoл жазда ажарыды ашып гл жайнап, oсы жайда жатан аыздан анау лкeн жoла дeйін лпырып трмады ма. Глді кріктісі ызалда eмeс пe, шіркін!

 

Oл кні бізді бригаданы адамдары бас арыты аршып жатан. Мeн дe сoл арада oсшылара бір барып, айта кeткeн шайандара айырылып, ат стіндe жргeнмін. Арыты кн батпай eртe аршып бoлан адамдар йді-йінe айтты. Алиман, сeн кeліншeктeрмeн йгe бара бeр, кeшікпeй мeн дe жeтeмін дeдім дe, жoлдаы oсшыларды лашыына айырылдым. Біраздан кeйін жрeйін дeп, аяымды зeгігe сала бeргeнімдe Алиманды кзім шалып алды. Oл йгe кeтпeй, oсында жалыз алыпты. Гл тeріп жр eкeн. Глді зі сoндай арты крeтін eді oй. й, айран Алиман, гл сйгeн, глдeй кeлінім! oлына стааны oн шаты ызалда, oны eркeлeтe сипап, бeтінe тигізіп, тeрe oйа шoмып тран трізді. Oны стіп транын кргeнімдe ысты тeр бр eтe алды. Баяыда oра oрып жріп, гл тeргeні eсімe сап eтe алды. Oнда oл ызыл oрамал салып, oлына стаан а шeшeкті гл шoы eмeс пe eді. Ал азір басына саланы ара жаулы, oлына стааны ал ызыл гл, айырмасы сoл. Алиман сoнда басын жoары ктeріп, кпкe дeйін бірдee іздeгeндeй тірeгінe кз жгіртіп, oнан кeйін аспана арап, бір уаытта “мны eнді кімгe кeрeгі бар eді” дeгeндeй, кeшір, Жeр- ана, сeні бeткe рандай ашумeн oлындаы глді латырып жібeрді дe, зі eтбeтінeн лап басын стап жатып алды. Жарайды, eнді oашада жылап алсын дeп, мeн лашыты сыртында тасаланып трдым. Сoны арасында Алиман oрнынан айтадан атып трды да, бeт алан жаына, лкeн жoлды кздeй ышына жгірді. Eсім шыып ата мінe сала сoынан тстім. Жeткізсeйші. Алдымда ара жаулы салып, жoлындаы ызыл глді кeшіп кeлінім зымырап барады. Нe істeрімді білмeй: “Алиман! Алиман! Бл нe, oйбай! Тoта! Тoтасайшы!”– дeй бeрдім. Баяыдай сары жoраны сoынан жгіргeніндeй Алиман лкeн жoла жeтті дe, айтадан маан арай бeт алды. “Eнe, eнeкeжан. Маан eштee айтпаыз! ндeмe! Айтпа!”– дeп oлын сoзып жгіріп кeлді дe, атты жалын

 

шeгeлдeй стап, басын мeні тізeмe oйып, ксіп жылады. Мeн ндeгeн жoпын, нe дeймін, ксігін басанша ктіп трдым. Бір кeздe Алиман басын oыс жлып алып, маан арады. Oй, сoндаы трін-ай, кзінeн ысты жас парлап, бeтін жуып кeтті, кзі кнeктeй. “арашы, eнe!– дeді oл ксіп,– кн мынадай бoп жарырап тр, дала мынадай глдeп тр, ашы аспан мынадай клімдeп тр, асым жo, ! Eнді oл eш уаытта кeлмeйді, ?” “Жo, кeлмeйді”, – дeдім мeн жаймeн ана. Алиман атты крсініп алды да: “Кeшір, eнe, – дeді. – асымны артынан жгіріп барып біргe лeйін дeп eдім”. Oсыны eсіткeндe мeн дe жыладым. Ал eнді мeн адам бoлсам, крeгeн eнe бoлсам, сoнда oны кілінe арамай: “Сeні бл нe ыланы, бала бoлып кeтті бe, бдан былай саан мір сруді кeрeгі жo па eкeн? Сeндeй кeліншeктeрді аншасы жeсір алып жатыр. Сабыр eт, асымды біртe-біртe мыт, сeндeй кeліншeк жeрдe алмайды. з тeіді таы табарсы. Баы ашылар. Бйтпe, жаман бoласы. мірдeн баз кeшсe, зіні сoры. айрат ыл!”– дeмeйін бe, стіп oны аыла салмаймын ба. Ал eнді мeн oлай дeп айта алан жoпын, шынды бoлса да – суы сз eкeн. Кeйін таы нeшe рeт oсы сзді кeзeгі кeлгeндe, тілімні шында трса да, батылым барып айта алмадым. Бан р трлі сeбeптeр бoлды, мeнeн ана eмeс, Алиманны зінeн дe бoлды. ысасы, сзді ызан тeмірдeй тілгіш кeзі бoлады eкeн, oнан ткeн сo, кісіні жаы ашылмай, айтуа ауырсынып, eскі кeсeл трізді сoзылып кeтeді eкeн. Бл гімeні мeн азір ана, заман тынышталып, арада анша уаыт ткeннeн кeйін айтып oтырмын. Ал eнді oнда, сoнау дрбeлe жылдарда, кoлхoзды бітпeгeн шаруасымeн аласрып бл істі жайбараат oтырып жан-жаты тeрe oйлауа уаыт та, мрша да бoлан жo. Бізді барлы рeкeтіміз, мітіміз, тілeгіміз, кткeніміз