Таырып. Макроэкономикалы тепе-тедік

Дріс масаты: Макроэкономикалы тепе-тедік теориясына тсініктеме беру. Экономикалы даму жне экономикалы су теорияларын кеінен тсіндіру.

Жоспары:

1. Экономикалы суді теориялары. Мультипликатор жне акселератор эффектісі.

2. Макроэкономикалы тепе-тедік теориялары.

Негізгі сздер: Мультипликатор, акселератор, экономикалы су, жиынты сраныс, жиынты сыныс.

Иллюстрациялы материал: слаид, кесте, схема

1. Экономикалы суді теориялары. Мультипликатор жне акселератор эффектісі.

Макроэкономика – бл лтты экономиканы жалпы баытын жне даму задылытарын зерттейтін экономикалы ілімні блімі. Макроэкономика экономиканы жалпы бірыай арастырады, оны тлалары болып кімет, ксіпода, орталы банктер, ндірушілер жне ттынушылар жалпы тла ретінде мемлекет клемінде арастырылады. Макроэкономика тауар клемі мен баасын агрегатталан, жинаталан лшемдермен арастырады. Мнда ашылан задар кіметті экономикалы саясатын жасауа негіз болып табылады.

Макроэкономикалы аспектіде лтты экономиканы рылымы елді ндірістік ресурстарыны бір-бірімен наты алыптасан атынастар жйесімен оларды млшеріні экономикалы агенттер арасында ндіріс блумен, сонымен атар лтты німні ндірілу, блу, айырбас жне ттыну процесінде алыптасан рамды блінуімен сипатталады.

лтты экономикалы ызмет ету нтижесін лшеу шін теория мен шаруашылы практикада р трлі крсеткіштер олданылады. Бл крсеткіштерді бірнеше трі лтты ндірісті клеміні шамасын баалау шін олданылады. Оан жататындар: жалпы оамды нім, тпкі оамды нім, таза оамды нім, таза лтты нім, жалпы іштік нім, лтты табыс, жеке табыс, арадаы нім.

лтты есепті Б статистикалы комиссиясы жасаан стандартты жйесі лем практикасында 1953 ж. бастап олданылып келеді.

ндіріс арынын жеделдетуге ол жеткізу шін, Батыс елдеріні ртрлі мектеп кілдері экономикалы суді моделі мен формулаларын жасап, алдаы уаыта болжау рады.

су формуласынын негізінде кейнсті "мультипликатор" теориясы жатыр. Ол кейінірек "акселерация" теориясымен толытырылды.

Мультипликатор – кбейткіш, ал акселератор - бл дайын нім сранымыны сушілігіне деген интенсивті сушілік коэффициенті "Мультипликатор" ымын аылшын экономисі Кан 1931-ші жылы ендірген, кейінірек Дж. М. Кейнс зіні "Жмыспен амту, сім жне ашаны жалпы теориясы" (1936) кітабында дамытты.

Мультипликационды эффекті масштабын болжау шін Дж. Кейнс ендірген туекелділікті мні зор : ттыну шыындары млшері мен осы дегейдегі табыс – “орташа ттынуа бейімділік” – арасындаы туелділік. Орташа ттынуа бейімділікті (“АРС” – арылы белгіленеді) экономикалы ылымда “психологиялы фактор” ретінде тсіндіреді себебі адамны ттыну тауарларын сатып алу ниетін крсетеді. Ттынуа бейімділік дегеніміз лтты табысты ттыну блігіні (С) барлы лтты табыса атынасы (Y).

жне “шектеулі ттынуа бейімділік" (МРС) дегеніміз кез келген ттынудаы згеруді табыстаы згеруіне атынасын крсетуі,

2. Макроэкономикалы тепе-тедік теориялары.

Жиынты сраным — тауар мен ызмет крсетуді ртрлі клемін байататын модель.Сондытан ттынушы, ксіпорын жне кімет кез келген баа дегейінде сатып алуа дайын. Жиынты сыным — кез келген баа дегейіндегі наты ндіріс клемі дегейін байататын модель.

Егер ндіріс дегейі ресурстарды толы олдаанда Ж тепе-тендігін руа талап етілген дейгейден тмен болса, онда сраным сынымнан траты трде артып отырады. сыным ешандай арта алмайды, себебі ресурстар толы олданылып біткен. Ал сранымны шексіз арты болуы инфляцияа рындырады.

лтты экономиканы тепе-тедікте ызмет етуі деп, барлы бір-бірімен байланысты нарытарда сраныс пен сынысты те болан жадайы тсініледі.

Жалпы экономикалы тепе-тедік идеясы бдан кп брын экономист-классиктерді назарын аударан А.Смитті айтуы бойынша, ндірушілер мен ттынушыларды бір-біріне еркін сер еткен жадайында хаос орын алмайды. Бл жадайда индивидтерді жеке табыс кздеп жасайтын іс-рекеттерінде экономикалы тртіп орын алады. Осы болмыс баршаа олайлы жалпы тепе-тедікке жетуге ммкіндік келеді.

Жетілген бсеке жадайында жалпы тепе-тедік болу ммкіндігін тыш длелдеген Л.Вальрас.

Микродрежедегі жалпы экономикалы тепе-тедікті болуы тауарларды, ызметтерді жне ндірістік ресурстарды р трлеріні сранысы мен сынысыны те болуымен байланысты, ал макроэкономикалы тепе-тедік жиынты сраныс пен жиынты сынысты теесуімен белгіленеді.

Басаша айтанда, Вальрасты заы бойынша, егер кейбір нарытарда арты сраныс болса, онда баса нарытарда да осы клемде арты сыныс болуа тиісті. Нтижесінде, арты сраныс пен арты сынысты сомасы, ашан болмасын нлге те болады.

лтты экономикалы тепе-тедікке жету шін А.Маршаллды неоклассикалы концепциясы ке олданылады. Оны мні: ндірушілер мен ттынушылар здеріні сату жне сатып алу жоспарларын экономикалы коньюктураны жадайын йлестіреді. Нтижесінде, нарытаы тепе-тедік сраныс баасыны сыныс баасынан арты болуыны арасында орнайды. Осындай арты болушыларды есепке ала отырып, ндірушілер сыныс клеміне сіреді, немесе тмендетеді.

Экономикалы тепе-тедік тсінігіне жетімсіз информация, экономикалы субьектілерді болжауларыны ателіктеріні немесе мемлекетті экономикалы саясатыны трасыздыыны нтижесінде пайда болан, экономикалы коньюктураны ауытуларын жатызады. Бл жадайда, экономикалы субьектілерді ктімдеріне сйкес келетін экономикалы болмысты практика жзінде андай болмасын, ол тепе-тедік болмысы деп йарылады. Ал эконмикада рационалды субьектілер рекет еткендіктен, оларды ктімдері орынды деп есептеледі, оларды тепе-тедікке жету шін мемлекетті кірісуі ажет болмайды.