Асты тымын себетін машиналарды трлері

Сеялкалар егу дістеріне, андай тымды егуге арналандыына жне трактормен алай агрегатталатындыына байланысты ш трлі болады. Себу тсілдеріне арай атарлап егетін, тар атарлап егетін, ялап егетін, шаршы-ялап егетін, днді бір-бірлеп егетін жне шашып егетін сеялкалар болады. Бл сеялкаларды жмысшы мшелеріні рылысы да р трлі. Себетін тым тріне байланысты асты сеялкасы, шп сеялкасы, атарлы даылды сеялка, жеміс сеялкасы жне арнаулы сеялкалар здері арналан даыл тымын егеді жне соан сас даылдарды себеді.Трактора агрегатталуына байланысты сеялкалар тіркемелі жне асплы болып блінеді.

Сеялкалар здеріні андай жмыса арналандыына байланысты бірнеше талаптара сай келуі керек. Асты сеялкалары асты тымдас, брша тымдас даылдарды ртрлі тымдардын тарыны жне дн шамасы асты дндеріне жаын баса да тымдарды барлыын себуге тиіс. Бл сеялканы себу нормасыны згеру шегі лкен болуы керек. Бидайдікі 90-250кгк.га,слынікі 100-275кгк.га т.с.с. ойылан себу нормасынан ауыту 3 проценттен арты болмауы керек. Сеялканы оылан себу нормасын дл себуі жне себу аппаратыны ркайсысы бірдей тым себуі тиіс. Керісінше болса, тым жер бетінде біркелкі орналаспайды жне жеке сімдікке тиетін коректену алаы да ртрлі болады.

Сеялка сошниктері тымды берілген тередікке кмуге тиіс, ауыту 1 см шамасындай ана болуы керек. Сол сияты тымды жасырмай топыра бетінде де алдыруа болмайды. Сошниктер ойылан атар аралыы да 1 см шамасынан арты ауытымауы кажет.

Шаршы ялап егетін сеялкалар бір яа саны бірдей тым себуі керек жне оларды заымдануы 1,5% шамасынан аспауы тиіс. Барлы сошниктерден тскен тым, клдене жне зынды баытымен лшегенде, бір тзуді бойында болуы керек.

Днді бір-бірлеп себетін сеялкалар кем дегенде 80% тымды бір-бірлеп себуге тиіс. Себілмей аланы 2%, заымдануы 0,5% шамасынан аспауы керек. Шаршы – ялап егетін сеялкалар. Аспалы жгері сеялкасы СКНК-8 жгері мен баша даалдарыны тымдарын шаршы-ялап жне днді бір-бірлеп себуге арналан. Бл сеялка негізгі тыммен бірге тйіршіктелгшен минералды тыайтыш та себеді. Тым себетін аппарат, жасырыш дгелек, сошник- брі біріктіріліп бір жмысшы блік райды. Сеялкада барлыы осындай сегіз блік бар. Оларды тртеуі о жатаы блік, тртеуі сол жатаы блік болып табылады. О жатаы бліктер тыайтыш ясын тым ясыны о жаына, сол жатаы бліктер сол жаына жасайды. Соан байланысты сошниктегі тыайтыш тсетін уыс не о жаында не сол жаында орналасады.

Себу аппараты – ялы диск. Ол озалысты жасырыш дгелектеншынжырлы беріліс арылы алады. Дискіні ырында бір ана сиятын жиырма трт я жасалан. Сеялка осындай дискіні сегіз трімен жабдыталады. Оларды бір-бірінен айырмашылытары алындытарына байланысты , яни олар 6,7 жне 8 мм болады. Сеялка трактормен аспалы трде агрегатталады.

Аспалы жгері сеялкасы СКНК-6 рылысы мен жмысы СКНК-8 сеялкасінікі сияты. Айырмашылыы СКНК-6 сеялкасында алты жмысшы блік жне тыайтыш себетін ш аппарат бар. Сеялканы жріс дгелегі темірден жасалан. Баса блшектерінде оншама айырмашылы жо.

СКПН-8 сеялкасы тымды днді бір-бірлеп себуге арналан. Оны СКНК-8 сеялкасынан айырмашылыы я жасайтын ондырылары жо. Атап айтанда сошниктердегі блгіш пен клапандар болмайды, тйін стаыш механизммен жабдыталмаан. Бл екі сеялканы баса блшектері бірдей болады.

СКПК-6 сеялка – СКНК-6 сеялкасыны згертілген трі. Онымен тымды бір-бірлеп ана себеді. Сондытан я жвсайтын ондырылары болмайды жне ол тіркемелі етіп жасалан.

ызылша сеялкасы СТСН-6А да ант ызылшасыны шамасы бірдей тымын бір-бірлеп себуге арналан. Сеялка алты атарлы, атар аралыы 45 см, егу тередігі 3-6 см. Бл сеялканы жмыс технологиясы жгері сеялкаларынікі сияты. Мнды да дискілі себу аппараты бар. Оны ялары дискіні ырына жасалан. Сол диск тік жазытыта айналады да рбір я бір-бір днді ілістіріп, сошник жасаан арышаа тастап отырады. Ол дндерді бір-бірінен орналасу ашытыы дискідегі яларды ара ашытыына байланысты. СТСН – 6А сеялкасыны егуін немесе шеуін біріктіп агрегаттауа болады.

ызылшаны атар аралыын 60 см етіп егу шін СТСП-6 сеялкасынын пайдаланады. Оны крсетілген ызылша сеялкасынан айрмашылыы те атар аралыында. Екі сеялканы баса блшектері бірдей жасалан.

Тымды берілген тередікке шін сошникті оны дгелегінен тмен тсіру керек. Тік баытта есептегенде дгелек пен сошник екеуіні ара ашытыы берілген терендіктен 1-2 см кем болуа тиіс. ойылан терендікте сошник орныты жруі шін арнаулы серіппе орнатылан. Сол серіппені кмегімен сошник жерге жанышталып, батып жреді. Серіппені игеру кшін жер бетіні атты жмсатыына арай згертеді. Себу кезінде сошник дгелегі жерге те тере батпай біралыпты жрсе, серіппе кшіні дрыс реттелгені.

Сеялканы себу аппараттары лкендігі 3,5-4,5 мм жне 4,5-5,5 мм тымдарды ана себуге арналан. Сондытан да тымды себер алдында тесік млшері 5,5 мм, 4,5 мм жне 3,5 мм болатын електен ткізеді. Тесік млшерлері 5,5 мм електен тпеген жне 3,5 мм болатын електен етіп кеткен тымдар сеялкамен себуге жарамайды.

Електен ткен тымдарды себу шін сеялкада екі трлі диск олданылады.Оны беруі лкендігі 3,5-4,5 мм тымдарды, екіншісі 4,5-5,5 мм тымдарды себеді.

Кесте 1

Жетектеуші жлдызша саны	Жетектеуші жлдызша саны	Беріліс саны	лкендігі 3,5-4,5мм тымды себу	лкендігі 4,5-5,5мм тымды себу
1 метрдегі тым саны	Кгк/га	1 метрдегі тым саны	Кгк/га
		0,385		10,6	16,2
		0,356		9,8	14,9
		0,199		5,6	8,5
		0,118		3,4	5,1

Себілетін тыма арай діскіні тадап аланнан кейін себу аппаратын тиісті нормаа кою керек. Ол шін себу дискісіні айналыс санын згертеді, яни дгелектен дискіге айналыс беретін шынжырлы берілістегі жлдызшаларды алмастырады. Себу нормасын екі трге блуге болады: біріншісі – 1м зындытаы тым санымен, екіншісі- бір гектара егілетін тым малмаымен беріледі. таблицада себілетін тым нормасына байланысты жлдызшыларды алмастыру крсетілген.

Тым себуді нормаа ойаннан кейін тыайтыш шашуды да берілген нормаа ою керек.

СЗ-3,6 сеялкасы асты тымдас жне брша тымдас даылдарды тымын жне тйіршіктелген даылдарды тымын жне тйіршіктелген минералды тыайтыштарды себуге арналан. Сол сияты тым млшері жне себу нормасы асты тымына жуы даылдарды тымын да себуге болады. Сеялка наусы екіге блінген, біріне тым, екіншісіне тыайтыш салынады. Екі науаны арасын бліп тратын керегесінде апаты тесік бар. Тыайтыш бірге себілмейтін болса, екі науаны да тым шін пайдалануа болады. Ол шін аралытаы тесікті ашып ояды.

Сеялка абарлааш жйемен жабдыталан. Онымен себу аппаратыны білігіні айналып трандыын жне сошникті жмысын баылап отыруа болады. Тым себуге науалы катушкалар себу аппараты, тыайтыш себу шін шрифті катушкалы себу аппараты арналан. Аппараты шыан тым дискалы сошник жасаан арышаа тседі де жасырышпен жабылады. Сеялканы жол жру алпына гидроцилиндрмен келтіреді. Алым кедігі 3,6м; тарту кші 0,9-1,4 т трактормен агрегатталады.

СЗ-3,6 сеялкасыны бірнеше трлері шыарылады. Оларды зара айырмашылытары оншама кп емес. Мысалы СЗТ – 3,6 сеялкасында шптесін сімдіктерді майда тымдарын себетін осымша ондыры орнатылан. Оны штивті катушкалы себу аппараты мен жалды сошнигі бар. Ол шптін майда тымын асты тымдарыны атар аралыына немесе ірі шп тымдары стіне себе алды. Мндай ондыры ойыландытан СЗТ-3,6 сеялкасымен асты тымын, шптесін сімдіктерді майда тымдарын немесе ірі тымдарын минералдытыайтышпен осып бірге себуге болады. Ал СРН-3,6 сеялкасында дискалы сошниктерді орнынажер бедеріне икемделген сошниктер орнатылан. Баса блшектерінде айырмашылы жо.

Тар атарлап егетін СЗУ-3,6 сеялкасы асты тымдарын тар атарлы діспен себуге арналан. Оны сошнигіндегі тар атарлы діспен себуге арналан. Оны сошнигіндегі дискалары зара лкен брыш жаса орнатыландытан арыша ке сызылады; сол ке арышаа тым екі болініп, атар аралы 6 жне 9 см болып тседі. Бір сошникті ізіне ара ашытыы 6 см, ал крші сошникке 9 см болып орналасады. Арыша ке боландытан оны СЗ-3,6 сеялкасыны жасырышы жасы жаба алмайды. Сондытан тым жасыру шін серіппелі тісі бар шлейф орнатылан.

Престеуші СЗП-3,6 сеялка ылалы аз аудандарда жне эрозияа шалдыан топыратара асты тымын себу шін олданылады. Бл сеялканы ерекшілігі себілген тым атарларыны стін басып, ныыздап отырады. Сеялка салмаы сошник артында жреті, трт блікке біріктірілген 24 атоа тседі. Ол катокты райсысы бір атарды стінен таптап теді. Сйтіп тымны тез ніп шыуына жасайды жне топыраты желмен шып кетуіне жол бермейді.

СЗЛ-3,6 сеялкасы атар аралыын 7,5 тередігін 2-3 см етіп талшыты зыыр тымын себуге арналан. Ол шін СЗ-3,6 сеялкасындаы дискілі сошниктер жалды сошниктермен армастырылан. Жалды сошниктерде себілген тымды екіге блетін орнатылан. Сйтіп бір сошник жасаан арыша, арасы 7,5 см болып, екі атар тым орналасады. Себілген тымды жабу ызметін шынжырлы-саиналы жасырыш атарады.

Аспалы сеялкалар СЗН-10, СЗН-16, СЗН-24 асты тымдарын жне шамасы мен себу нормасы асты тымдарына жуы баса да тымдарды себуге арналан. Оларды зара айырмашылыы тек аым кендігіне жне атар санына байланысты, яни СЗН-10 он атарлы, СЗН-16 он алты атарлы, СЗН-24 жиырма трт атарлы. р атарды аралы шамасы 15 см. Баса блшектері СЗ-3,6 сеялкасынікіндей, те трактора аспалы трде агрегатталады. Ол шін гидравликалы жйесі бар тіркегіштер олданылады. азір бл сеялкалар ндірісте шыарылмайды.

Тіркемелі аызды сеялкалар СЗС-9, СЗС-2,1 эрозияа шалдыан жерлерді жалпа кескіші бар культиваторлармен дегенне кейін аызда асты тымын себу шін олданылады. Бл сеялкалар, престеуші СЗП-3,6 сеялкасы сияты, себілген тымды топырапен тыыздап, атарларды таптап кетеді. Ол шін блар да катоктармен жабдыталан. Аталан сеялкалара, ттік трізді сошниктер орнатылан. Оны шына алмастырылатын тзу дзді тмсы орнатылса, сеялка СЗС-9 деп маркаланады, ал ттік шына екі дзді жебе трізді пыша бекітілсе, СЗС-2,1 деп аталады. Ол тыммен бірге минералды тыайтышта себе алады.

Сыдыра жыртыш дискілі сеялка ЛДС-6 бір мезгілде ш трлі жмысты атарады. Ол бір мезгілде топыраты дейді, асты тымдарын жне тыайтышты бірге осып себеді жне майдалайды, тегістеп, ныыздалайды. ЛДС-6 сыдыра жыртыш сеялкамен жыртылмаан аыза кздік даылдарды себуге немесе топыра кыртысын аудармай, жалпа кескіші бар культиватормен кзде нделген зябьке, кктемге жазды себуге болады. Агрегат дискалары біржаты сыдыра жыртыштан, сеялкадан жне дискілі тырмадан ралан. Сыдыры жыртыш дискілеріні щабуыл брышы 28-30 С. райсысы алты дискеден ралан алты батареясы бар. Себу аппаратынан шыан тым сыдыра жыртыш дискілері сызан арыша тседі. Батареялар бір жаты орналасандытан тымды келесі диска жауып кетеді. Соында дискілі тырмалар тіркелген. Олар кесек шымдарды сатайды, тым себілген топыраты стінен тыыздап басады. Сыдыра жыртыш сеялка артында ш тырма бекітіледі. Тырма екі батареядан ралан. Алдыы батареяда 13, артысында 12 диск бар.

Шаршы – ялап егетін сеялкаларды трлері. Аспалы жгері сеялкасы СКНК-8 жгері мен баша даалдарыны тымдарын шаршы-ялап жне днді бір-бірлеп себуге арналан. Бл сеялка негізгі тыммен бірге тйіршіктелгшен минералды тыайтыш та себеді. Тым себетін аппарат, жасырыш дгелек, сошник- брі біріктіріліп бір жмысшы блік райды. Сеялкада барлыы осындай сегіз блік бар. Оларды тртеуі о жатаы блік, тртеуі сол жатаы блік болып табылады. О жатаы бліктер тыайтыш ясын тым ясыны о жаына, сол жатаы бліктер сол жаына жасайды. Соан байланысты сошниктегі тыайтыш тсетін уыс не о жаында не сол жаында орналасады.