Жйке талшыы рылысы
Жйке талшытары арылы импульс ткізу жылдамдыы
Жоспар:
1. Жйке талшыы арылы озу ткізу жылдамдыы, оан сер ететін факторлар.
2. Жйке талшытары топтары.
3. Жйке талшытары арылы озу ткізу задары
4. Жйке талшытары арылы озу ткізу ерекшеліктері
5. Парабиоз
Жйке талшытары арылы озу ткізу жылдамдыы ртрлі. Ертеректе жйкедегі процесстерді брі ас-аым уаытта жзеге асады деп жорамалданан, сол себептен жйкедегі импульс ткізу жылдамдыы сулені тарауы сияты анытауа келмейді деп есептелген. Алашы рет жйке талшыы бойымен озу ткізілуіні жылдамдыын Гельмгольц анытаан.
Жйке талшытары бойымен озу ткізілу жылдамдыы кптеген факторлара байланысты.
1.Зат алмасуы процестеріні арынына байланысты.
Бааны ыстаы жылдам.-20м/сек.
Бааны жаздаы жылдам.-40-45м/сек.
2.Жйкені функциялы маызына, яни атаратын ызметіне
байланысты. Адамда те жоарысы-120 м/сек, те баяу 0,5 м/сек.
3.Жйке талшытары жуандыына байланысты. Нерлым жуан
болса жылдамды жоары.
Талшытар жуандыына арай 3 топа блінеді:
а) А топ - барлы соматикалы эфферентті жйкелер жатады жне проприорецепторлардан келетін афферентті. Жылдамды 15-120 м/с, жуандыы 5-22 м, озу потенциалы затыы 0,4 - 05 мсек.
- альфа — 70-120 м/с
- бета - 40-70 м/с
- гамма - 15-40 м/с
б) В топ — 3-5-14 м/сек жылдамды, диаметр 2-5 мкм терморецепторлардан келген афференттік жйке жатады, барлы преганглионарлы симпатикалы талшытар, озу потенциалы затау А топа араанда П за-1-2 мсек.
в) С топ — 0,5-5 м/сек. Бл ауырсыну рецепторларынан келген жне барлы вегатативтік постганглионарлы талшытар. Оларды потенциалы онан да заыра. П-2 мсек.
озу откізу зандылытары (нервтен)
1. Екі жатылы ткізу. Бабухин-1847ж. Нилдік сом: Кейінірек Кюне бааны нзік блшы етінде.
2. Жйкені анатомиялы жне функциялы ттастыы.
3. озуды ошау ткізу
4.Декрементсіз ткізу
5. Жйке шаршамайды. Жйкені бл асиетін Введенский ашан. Ол 78 саат жйкені тітіркендіріп "мен шаршадым, ал баа жйкесі -жо" деген.
Жйке талшыы рылысы
Ол остік цилиндрден жне оны оршаан бір немесе екі абышадан трады:
1. аксоплазма
2. плазмалы мембрана
Бл екі структура остік
цилиндр тзеді.
3. Миелинді абыша
4. Шванн абышасы
5.Ранвье зілісі
I.Миелинді жйке талшыы (жйке).
Барлы афферентті-сезімтал, эфферентті-озаыш жне вегатативті жйке жйесінде -преганглионарлы жйкелер.
II. Миелинсіз-барлы постганглионарлы вегетативті жйкелер (симпатикалы жне парасимпатикалы) (преганглийлі миелинді симпатикалы, миелинсіз парасимпатикалы).
Миелинді абышаны ызметі:
а) электрлік изолятор
б) орекпен амтамасыз етеді
озуды жйке бойымен ткізілуі
Миелинсіз жйкелерде озу зіліссіз мембрананы зына бойымен озалады. Оларда озу ткізілуі салыстырмалы трде тмен жне Д пропроционалды, диффузиялы болады. Бл 1938 жылы ашылан. Жйкені созанда озу ткізу жылдамдыы згермейді: йткені мембрана атпарлы структура (Ходжкин) озуды озалысы мынандай: А жне В сегменттері арасында бастапы кезде ион алмасуы (озан жне озбаан участоктар) болады. Осыны нтижесінде В сегментінде Nа+ иондарына ткізгіштік артып, олар жасуша ішіне мтылады. Ал мембрана сыртында теріс заряд пайда болады. (деполяризация) - озу потенциалы, ол С сегментіне жылжиды, себебі А сегменті абсолюттік рефрактерлік кезенде. Деполяризация шамамен 5 мм амтиды.
Ре- жне деполяризация 1 секундада 500 рет жзеге асады жне жйке келесі импульсті реполяризация кезінде ткізе алады.
Парабиоз-"пара"-"маы жаны"-биоз-"мір".
Парабиозды алашы рет Н.Е.Введенский ошауланан жйке талшыында ашан. Парабиозды хлорофлорм, эфир, кокаин, тздар, ышылдар жне сілтілерді жоары концентрациялы ерітінділерімен, жоары жне тменгі температуралармен, сулелі энергиямен жне т.б. тудыруа болады. Барлы парабиоз тудыратын заттар Ранвье зілістері арылы енетіні аныталан. Парабиозды аймата зат алмасуы бсендеп, рефрактерлі кезе зарады. Введенский з тжірибесінде жйкені ртрлі аймаында (белгілі бір) жасанды трде функционалды жадайын згертіп ондаы телефонды былыстарды тыдаан.
Парабиоз 5 кезенен трады:
1. провизорлы немесе трансформациялы: кшті тітіркендіргіш серіне аздаан кідіріс бар, біра "кштерді салыстырмалылы" задылыы байалады.
2. тедестіру-бріне бірдей жауап. Абсолютті рефрактерлік кезе за, кшті тітіркендіргіштер бір-бірімен таласады.
3. парадоксальды-кшті тітіркендіргішке жауап жо немесе те лсіз; лсіз тітірксндіргішке — бар жне кштірек. озышты жне ткізгіштік бсендей тседі.
4. тежелу-жауап жо. Біра парабиоздаы айматы тітіркендірсек блшы етті лсіз тітіркенуін алуа болады. Демек, озышты бар, ткізгіштік жо. Бл те ыса кезе.
5. парабиозды жйкені ай блігін тітіркендірмесек те жауап жо. озышты та, ткізгіштік те жо. Парабиоз тудыратын затты алып тастаса кері процесс туады-барлыы алыпа келеді. Наркозды йы, жергілікті анастезия (рецепторлар мен сезгіш жйке парабиозы).