Н.В.Беклемишов бойынша биоценоздаы организмдерді арым атынас типтерін крсетііз.Мысал келтірііз.

Биоценоздаы трішілік жне траралы атынастарды орыс зоологы В. Н. Беклемишев 4 типке: трофикалы (оректік), топикалы, форикалы жне фабрикалы деп блді.

Трофикалы (оректік) байланыстар – бір тр баса тірі особьтармен, лекселермен немесе оларды соы німдерімен (экскременттерімен) оректену. шып жрген насекомдармен оректенетін стар, кмен оректенетін оыздар, сімдіктер шірнесін (нектар) жинайтын аралар здеріне орек болатын трлермен тікелей байланыса тседі. орегі шін екі тр бсекеге тскенде оларды арасында жанама оректік байланыстар пайда болады. йткені біреуіні тіршілігі екіншісіні орекпен амтамасыз етілуіне сер етеді.

Бір трді тіршілігі серінен тіршілік ортасыны физикалы немесе химиялы згеруін топикалы байланыстар деп аталады. Бл байланыстар алуан трлі болады. Бір трді екінші трді тіршілік ортасымен амтамасыз етуі (мысалы, ішкі паразитизм, жануарлар ініндегі комменсализм) - баса трлер оныстанатын немесе баса трлер оныстанудан ашатын субстрат руы, оршаан кеістіктегі жарыа, ортаны блінген соы німдермен аныуына, суды, ауаны, температураны згеруіне сері. Киттер терісіне оныстанып тіршілік ететін теіз организмдері (кейбір шаян трлері), сиыр кіндегі шыбын личинкалары, ааш дігегіндегі ыналар здеріне тіршілік ортасы немесе субстрат болып табылатын организмдермен тікелей топикалы байланыса тседі.

Топикалы байланыстар негізінде биоценозда консорциялар (тіркесім) – андай да бір трді (консорцияны орталы мшесіні) денесінде (ішінде, сыртында) оныстанатын ртрлі организмдер топтары тзіледі. Кп жадайда бір консорцияны мшелері алуантрлі трофикалы атынастармен байланысты. Консорциялар орта тзе алатын сері бар кез келген трді айналасында тзіле береді. В. Н. Беклемишев аарандай, «микоризалы саыраулатары, дідері мен бтатарында эпифитті мктері жне ыналары бар араай – ондаы оныстанан кптеген буынаятыларымен бірге крделі консорция, бл - крделі лем». Тоалтіс (полевка) ішкі мшелеріндегі бактерияларымен, арапайымдыларымен, гельминттерімен, эктопаразиттерімен де консорция тзеді.

Жекелеген консорцияларды крделілігі ртрлі дегейде болуы ммкін. Консортивті байланыс сандары кп трлерге биоценозды ішкі ортасын тзетін сімдіктер жатады. рбір ірі консорцияны мшесі з кезегінде одан кіші консорцияны орталыы бола алатындытан, бірінші, екінші, тіпті шінші атардаы консорциялар болуы ммкін.

Топикалы немесе трофикалы (оректік) байланыстар организмдер тіршілігінде лкен рл атарып, биоценоз тіршілігіні негізін райды. р трге жататын организмдерді бір-біріні жанында болуын осы типтегі байланыстар амтамасыз етеді.

Сонымен, биоценоз – трлер арасындаы тыыз трофикалы жне топикалы атынастар негізінде тзілетін бір-бірімен байланысан консорциялар жйесі.

Бір трді баса тр арылы таралуы форикалы байланыстар болып табылады. детте таратушылар рлін жануарлар атарады. Жануарлар арылы сімдіктер тозада­рыны, спораларыны, тымдарыны таралуын зоохория, ал майда насекомдарды таралуын форезия деп атайды. Тасымалдау арнайы жне ртрлі ралдар арылы іске асады. Жануарлар сімдіктер тымын 2 трлі жолмен: пассивті жне белсенді (активті) таратады. Жануар денесіні сімдікке абайсызда, кездейсо жанасуы нтижесінде тымны арнайы сінділерімен, ілмектерімен, армашалармен жабысып таралуын пассивті таралу дейді (тйежапыра, итошаан). детте мндай тымдар жануарлар терісіне, жніне жабысып тарайды

Жануарларды, старды жемістер мен жидектерді жеп, орытылмай алан тымдарыны соы німдерімен (экскремент) сырта блініп таралуын – белсенді (активті) таралу дейді. Саыраула спораларын таратуда насекомдар лкен рл атарады. Соан араанда, саыраулатарды жемісті денесі таратушы-насекомдарды еліктірсе керек.

Жануарлардаы форезия негізінен ртрлі кенелер арасында ке тараан. Форезия арылы насекомдармен бірге кейбір нематодтар да тарайды. К шыбындарыны аятары кбіне щетка трізді болуы нематодтарды жабысып таралуына байланысты. Ірі жануарлар арасында форезия кездесе бермейді.

Организмні з інін, ясын саларда баса трлерді лі алдытарын пайдалануын фабрикалы байланыстар деп атайды. Мысалы, стар з яларын салу кезінде ааш бтатарын, жануарлар жндерін, тбіт, ауырсын, шп, жапыра жне т.б. алдытарды пайдаланады (39-сурет).

Траралы атынастарды крделі болуына байланысты рбір наты тр зіне олайлы орта жадайлары бар жерлерде бола беруі ммкін емес. Осыан байланысты трді таралуыны физиологиялы жне синэкологиялы оптимумдарын ажыратады. Физиологиялы оптимум – бл трді арынды кбеюі мен суіне ыайлы барлы абиотикалы факторлар жиынтыы.