Оршаан орта мселелеріне байланысты Р халыаралы ынтыматастыы

оршаан ортаны орау мселелерін шешуге Б (Біріккен лттар йымы) лкен лес осып отыр. Табиатты орау ызметіне Б-ны барлы басты органдары мен мамандандырылан мекемелері: Бас Ассамблея, Экономикалы жне леуметтік кеес (ЭКОСОС), Айматы экономикалы комиссиялар (мысалы, Еуропалы экономикалы комиссия), Халыаралы ебек йымы (MOT), Білім беру, ылым жне мдениет мселелері жніндегі Біріккен лттар йымы (ЮНЕСКО), Халыаралы реконструкция жне даму банкі (МБРР), Атом энергетикасы жніндегі халыаралы агенттік (МАГАТЭ), Дниежзілік денсаулы сатау йымы (ВОЗ), Халыаралы теіз йымы (ИМО), Дниежзілік метеорологиялы йым (ВМО) жне т.б. атысады.

Негізгі баылауды Б шеберіндегі оршаан ортаны орау мселелері жніндегі жаа кіметаралы орган — оршаан орта жніндегі Б бадарламасы, (ЮНЕП) жзеге асырады. ЮНЕП — Б-ны негізгі кмекші органы болып табылады. 1975 жылы зіні ызметіні алашкы кезінде ЮНЕП оршаан ортаа байланысты мынадай бірінші кезектегі алты міндетті айындады: елді мекендер жне денсаулы сатау; рлыты экологиялы жйелері; алаларды оршаан ортасы; мхиттар; уат; длей апаттар.

ЮНЕП ш дегейде жмыс істейді:

Бірінші дегейде коршаан ортаны бсекелес мселелері жнінде жне осы салада атарылып жатан шаралар жнінде апарат береді. Б-а мше мемлекеттер жыл сайын оршаан ортанын ахуалы туралы баяндамалар тапсырады, осы баяндамалардан аталан апараттар алынады.

Екінші дегейде жекелеген елдерге, халыаралы кіметтік жне кіметтік емес йымдара атысты бкіллемдік клемде бадарламалы шараларды жзеге асыруды міндеттері мен стратегиясын белгілейді. Осы денгейде ажетті шаралар мен оларды орындаушылары туралы мселелер шешіледі, наты бадарламалар жасау шін дістемелік негіз амтамасыз етіледі.

Одан рі, екінші дегейде олдау тапан бадарламалар мен жобаларды оршаан ортаны олдау оры аржыландырады. олдау млшері тиімділікке, яни аржылы кмектін бадарламанын тпкі масатын іске асыруа аншалыты ыпал ете алатындыына байланысты болады. Толы аржыландыру ерекше жадайларда ана, яни жобанын орындалуы аса ірі жоба бойынша зірлік жмыстарын жргізумен ттас келетін болса, іске асырылуы ммкін.

ЮНЕП зі ызмет істеген жылдары кптеген табиат орау шараларын жзеге асырды. оршаан ортаны аса ауымды мониторинг жйесі рылды жне оны рамдас бліктері ретінде — оршаан орта бойынша апарат кздеріні Халыаралы анытама жйесі (ИНФОТЕРРА) жне уелетті уытты химиялы заттарды халыаралы тіркеушісі рылды.

Сондай-а Б шеберінде Орныты дамыту жніндегі комиссия жмыс істеді. Ол Б-ны Экономикалы жне леуметтік кеесіні (ЭКОСОС) кмекші органы болып табылады. оршаан ортаны сатаумен айналысатын 200-ден астам халыаралы кіметтік емес йымдар бар. Мысалы, 1948 жылы Францияда рылан табиат жне табиат ресурстарын орауды Халыаралы одаы (МСОП); старды орау жніндегі Халыаралы кеес, Хайуанаттарды орау жніндегі Дниежзілік федерация; Альпі аудандарын орау жніндегі Халыаралы федерация. Туелсіз мемлекеттер достастыы (ТМД) шеберінде 1992 жылы апанда «Экология жне оршаан ортаны орау саласындаы зара рекеттестік туралы» келісімге ол ойылды. Бл келісімге: азастан, зірбайжан, Армения, Белоруссия, ырызстан, Молдова, Ресей Федерациясы, Тжікстан, Трікменстан, збекстан, Украина ол ойды. Келісімді іске асыру шін: Мемлекетаралы экологиялы кеес, Мемлекетаралы экологияльщ ор рылды. ТМД шеберінде табиат орау ынтыматастыын дамытуда Парламентаралы ассамблея маызды рл атарады. Оны рамында оршаан ортаны оргау жніндегі блім рылан.

азастанда оршаан ортаны орау жніндегі р трлі мемлекеттік жне оамды йымдар, сондай-а халыаралы кіметтік емес экологиялы «Гринпис» йымы жмыс істейді. Басты мемлекеттік орган Табиат ресурстары мен оршаган ортаны орау министрлігі болып табылады. Аралды тару жніндегі комитет, «Табиат» экологиялы одаы, «Невада-Семей», «Каспий табиаты» (Атырау), «Ккті сатау», Ауымды экологиялы ор, «Жастар экология мен мдениет шін» азаматты озалыстары, «Тау» орталыы (Алматы) жне баса да оамды мемлекеттік емес экологиялы йымдарды белсенді ызметтерін атап туге болады.