Тщы су экожйелеріні ерекшеліктері: Лентикалы жне лотикалы экожйелер.

Тщы су экожйелері— лентикалы, тотау су (кл, тоган, бген); лотикалы немесе аынды сулар (зендер,жылалар, блатар) жне батпатанан жерлер (теіз жайылмалары менбатпатар)

Лентикалы (аынсыз сулар) экологиялы жйе. Тщы сулар кздері (кл, тоан т.б.), Байкал клі сияты ерте дуірде пайда болан бірен- сараны болмаса, негізінен беріде пайда болан, мз діріні алдытары болып саналады.

лкен клдер мен тоандар жаалауында тамыры топырата болатын сімдіктер, ортасында фито – зоопланктандар, тбінде гетеротрофтар мір среді.

Суы тере клдерде табиатты ерекше былысын круге болады. Кл суыны жазда жоары абаты жылы, тменге абаты салын, ыста жоары абаты салын тменгі абаты жылы болып екіге блініп, зара араласпайды. Тек кзде немесе жазытрым су абаттарыны температурасы бірте-бірте теелгенде ана сулар араласады. Сйтіп кл сулары жылына екі реет, ал, тропикте ауаны немі жылы болуына байланысты онан кбірек араласады.

Суды за мезгіл араласпаулы тменгі абатта оттек орыны, жоары абатта биологиялы генді элементтер орыны азаюына келіп соады.

- Аынсыз суларды е алашы нім трлері оларды пайда болуыны химиялы ерекшеліктеріне, клге ятын суларменрлытан келген заттара байланысты.

Клді жоары абатын са балытар, тменгі абатын ірі балытар жайлайды.

Аынсыз суларды шаруашылы ажетіне, демалыс шін пайдалананда клдерді, таза болып, сімдіктер мен жануарларды аз боланын алайды. Бл да адамдарды тілегі мен ыласы табиат мддесі мен йлеспейтін, оаш мінездеріні бір крінісі. Бір клде немесе тоанда балы сіріп, онан кп нім алуа, азы-тлік орын молайтуа ебек етсе, екінші клді суын сімдіктерден тазалап, балытарын жойып, суа шомылуа, айыпен жзіп демаліа дайындап жатады. Балы пен бірге шомылу кн болатындай, клді табии алыптаы суын лі суа айналдыру рине табиата да, адамдара да пайдасы жо, зияны кп рекет болып табылады. Аынсыз суларды шаруашылы ажетіне, демалыс шін пайдалананда клдерді, таза болып, сімдіктер мен жануарларды аз боланын алайды. Бл да адамдарды тілегі мен ыласы табиат мддесі мен йлеспейтін, оаш мінездеріні бір крінісі. Бір клде немесе тоанда балы сіріп, онан кп нім алуа, азы-тлік орын молайтуа ебек етсе, екінші клді суын сімдіктерден тазалап, балытарын жойып, суа шомылуа, айыпен жзіп демаліа дайындап жатады. Балы пен бірге шомылу кн болатындай, клді табии алыптаы суын лі суа айналдыру рине табиата да, адамдара да пайдасы жо, зияны кп рекет болып табылады.

олдан суды бгеп, су оймаларын салу шаруашылы ажеттерін теуге, трмысты жадайын жасартуа кмектеседі. Дегенмен онан келетін зиянда аз емес. нарлы топыра су астында алып, егістік жерлер азаяды, аынсыз суда тотыу процестері те баяу жргендіктен сімдіктер болмай, суды булануы кбейеді. Сондытан су оймасын салмас брын пайдалы жне зиянды жатарын дрыс есептеп талдау жасап алу жн.
Бл оймаларда суды жылулы энергиясы да ртрлі болады. Егер су аатын тта тменде болса алдымен биологиялы элементтері кп, оттек аз тменгі абаттаы салын су аып кетер де, жоары абаттаы жылы су оймада алады. Осы себептен жылы су кбейіп, оректік заттар азайасын су бетін лкен оймаларында е алдымен стігі абаттаы жылы сулар аады оректік биогендік элементтер саталып, суды температурасы бір алыпта болады. Міне, сондытан кл жне тоан сулары алмасуыны тменде орналасан ел шін лкен маызы бар олдан бгеттер саланда оны да ескерген жн.
Лотикалы (аынды сулар) экологиялы жйені лентикалы жйеден айырмашылыы аынды суларда (зендер, блатар, жыралар) оттек мол, суды температурасы стігі жне астыны абаттарда бірдей болады. зендерді екі алапа блуге болар еді:

- зенні айран саяз жерлері. Мнда аын атты боландытан тбі таза, м топыра, баса тнбалар аз болады. Таса, зентбіне жабысып кн кретін организмдер (веснянка личинкасы, ручейник) немесе аына арсы жзетін балытар (форель, а мара т.б.б) болады;

- зенні тере жерлері. Мнда аынны кші азаяды, тщы мды немесе топыраты болып, топыраты азып немесе тереде жзіп кн кретін жануарлар болады. Тамыры арылы сетін сімдіктер мен алып жретін фито – зоопланктондара те олайлы.