Азастан Республикасындаы метрологияны даму тарихы
2013 жылы азастанны метрологиясы зіні азастандаы сіп ркендеуіні 80 жылды тарихын атап тті.
азастандаы лшеу техникасы мен лшемні даму тарихы Ресейдегі метрологияны алыптасуымен тыыз байланысты.азастан территориясындаы алашы кесе 1923 жылы Семей бліміні Омск салыстырып тексеру палатасы ретінде пайда болды. Оны масаты приборларды олдануа жарамдылыын анытау болатын. Салыстырып тексеру палатасы ндірістегі, сатылымдаы приборларды лшемдері мен наты лшем мндерін салыстырып тексерді. Бны салыстырып тексеру, ал кесені Салыстырып тексеруші орган деп атады.
1925 жылы Семей бліміні аты зіндік жеке салыстырып тексеру палатасына ауыстырылады. Оларды жмыс аумаына Семей жне Жетіара облыстары кірді. азастанны алан территориясы азастан Республикасынан тыс орналасан салыстырып тексеру кеселеріне арасты болды (Саратов, Оренбург жне Орта Азия лшем жне таразы палаталары).
1929 жылы 1 азанда Семейді лшем жне таразы палатасыны аты азастанны айматы лшем жне таразы салыстырып тексеру палатасына згертілді, оны Вильковский Н.З. басарды.
аза Халы Комисарлар Кеесіні шешімі бойынша 1930 жылы азаты айматы палатасы Семейден республиканы астанасына Алматыа кшіріледі.Бл кезде азастанда тек арапайым приборлар таразы, кірлер, сыйымдылы пен зынды лшемдер мен манометрлер болан еді.
азастандаы ндіріс пен мдени-эканомикалы мірді дамуы, салыстырып тексеру органдарды саныны суі мен приборларды тексеру номенклатурасыны кееюіне келді.
1931 жылы азастанны Айматы салыстырып тексеру палатасыны аты азастанны айматы стандарттаубюросына ауыстырылды. Айматы бюроа метрология мен стандарттауды олданылу масштабтарын кеейтіп, халы шаруашылыыны барлы салаларындаы сапа мен ндіру дегейлерін ктеру шін тиімді амалдарын табу тапсырылды.
1933 жылы азастанны айматы стандарттау бюросыны аты аза ССР ІІХК лшем мен таразыны кілетті басару басармасына ауыстырылды. Одан кейін 1935 жылы аза ССР ІІХК лшем мен таразы бліміне згертіледі, ал 1938 жылы аза ССР лшеу ралдары мен лшем істері жніндегі кілетті басару комитетіне ауыстырылды.
Басаруды рылымы орталы аппараттан жне 14 облысты лшеуіш ралдардан жне лшем жмысыны басармаларынан ралды. ызметкерлер рамы облыстарды осанда 129 адамнанралды.
1955 жылы 1-ші дрежелі Алматы мемлекеттік басару зертханасы рылды, кейіннен Республикалы мемлекеттік адаалау зертханасы болып аты ауысты.
азастандаы метрологияны арынды дамуы 60 жылдардан басталды. Осы кездері облыстарда 2-ші жне 3 ші дрежелі зертханалары салынып жатты.
КСРО Мемстандартыны азастан Республикалы басармасы 1971 жылы апанында рылды.
КСРО Мемстандартыны негізгі масаты болып келесілер табылды: елімізде стандарттау жне метрология жйесін жетілдіру, німдерді ндіру жне пайдаланудаы шыындарды азайту, ндірісті техникалы дегейін арттыру жне нім сапасын жоарлату.
70 жылдары Алматыда физикалы шама бірліктерді айта аралуына жне оларды саталуына арнайы имараттар салыну негізделді. рылысты бітуіне байланысты 1974 жылы аккустикалы лшеу ралдарын, жоары кштерді лшеу ралдарын, жылдамдыты жнедірілді, жоары жне тмен температураны, ысымды, жоары жиілікті тексеруге арналан жаа зертханалар рылды. Бл зертханалар тек ана азастан ксіпорыны ана емес, сонымен атар Орта Азия жне Батыс Сібір елдерін де амтамасыз етіп отырды.
1972 жылы апшаайда радиациялы баылау ралдарын тексеру зертханасы рылды. Зертхана лгілі ралдармен жабдыталынды, мнда альфа, бетта, гамма сулелерін лшеу ралдарымен тексеруге мкіндік болды. Бл 1996 жыла дейін Республикадаы жалыз зертхана болып келді.
70 жылыды басында скемен, Шымкент жне Жамбыл облыстарында зертханалар салына бастады, олар 2-ші жне 3-ші дрежелі жаа тексеру ралдарымен жабдыталынды.
1975 жылы лшеу техникасын жне стандартты адаалайтын азастанРеспубликасыны мемлекеттік зертханасы стандарттарды ендірілуі мен саталуын, ндірілетін німні сапасын, німді ндіру мен зірлеудегі метрологиялы амтамасыз етілуін адаалайтын азастан Республикалы стандарттау жне метрология орталыы болып айта рылды.
1977 жылы КСРО Мемстандартынытапсырысы бойынша Алматы сатандарттау жне метрология орталыында тсті металдар рамындаы мемлекеттік стандарты лгілер ндірісі рылды.
1992 жылы Р - сы з алдына дербес мемлекет болуы мемстандарт жйесіні жне республика экономикасыны згеруіне себепші болды, йткеніКСРО Республикаларымен байланыс зілген еді.
Республикадаы мемстандартты крделі тапсырмасы болып келесілер табылды: азастандаы лтты эталонды базасын ру жне дамыту, лтты нормативті жаттарды жасау жне оларды халыаралы талаптарын йлестіру. Жоарыдаы крсетілген талаптарды жзеге асыру шін Р - ны кіметі 1993 жылы 18 атарда "лшем бірлігі туралы" Р- ны Заы абылданды.