Тесіктерді тесіп-кеейту жне ішкі беттерді деу

Тесіктерді кеейту. Токарь тобындаы станоктарда кескіштермен деу тесу мен гілеу арылы деумен салыстыранда длдікті жоары жне беттерді кедір-бдырлыыны тмен болуына ол жеткізуге ммкіндік береді.

Тесіктерді деу кезінде жылдам кескіш жне атты орытпалы кескіштер олданылады. ртрлі тесіктерді стандартты кесу кескіштерімен деу слбалары 2.6-суретте келтірілген.

2.6-сурет. Кесіп кеейту кескіштерімен тесіктерді деу слбалары:

а – диаметрлері 100…150 мм тесіп тетін тесіктерді кесіп кеейту; , б, в – диаметрлері 100…150 мм тесіп тірелетін тесіктерді сатылап кесіп кеейту; г – тередігі 100…150 мм одан жоары тесіп тетін жне тесіп тірелетін тесіктерді кесіп кеейту; д – дл осы тесіп тірелетін тесіктер шін

 

Ішкі кертпештерді кесуді бойлы (2.6-сурет а) жне клдене (2.6-сурет б) берілістер арылы орындауа болады [10]. Бойлы беріліс арылы кесу кезінде кескіш стаышын 50 брыша бру керек.

Тіке тетін тесіктерді стаыш кескіштермен тесу кезінде кескіш зегін стаыш осіне перпендикуляр орналастырады (2.6-сурет г), ал соына шейін тпейтін тесіктерді деуде - 45 жне 600-а брып (2.6-сурет д) бекітеді.

Тесуді е арапайым жне ке тараан слбасы – тесіктерді ралкймешікте консольді бекітілген кескішпен деу болып табылады.

Тесіктерді тесу. Бры кескішпен салыстыранда крделірек аспап болып саналады да, оны 5 ткір жзі болады: екі басты (а-в) жне (с-d), екі кмекші (в-е) жне (d-f), сонымен бірге аралы ткір жз (а-с) (2.7-сурет) [10].

 

2.7-сурет. Брыны кесу блігіні геометриялы параметрлері

 

Кмекші ткір жздер – брыны барлы жмыс беттері бойымен жретін брандалы жиектер. Жону тсіліне байланысты брыны арты беті конусты, брандалы, цилиндрлі жне жазы болуы ммкін. Басты кесу жазытыында бры зіне тн геометриялы параметрлері бар кескіш формалы болады.

Пландаы басты брыш 80-1400 аралыында болады. Бры тбесіні брышы 2 -ге те, аспапты болаттан жасалан брыны пландаы кмекші брышыны орташа мні 1=2…40.

Аралыты еіс брышы (аралы ткір жз проекциясы мен басты ткір жзді бры осіне перпендикуляр жазытыа проекциясыны арасындаы брыш), детте =550. Арты кмекші брыш .

Тесіктерді гілеу. Тесіліп ойан тесіктерді диаметрлерін лайту, сонымен бірге йылан немесе алыпталан дайындамаларда тесіктерді жасау шін бірттас немесе отырызу гісі олданылады (диаметрі 32...100 мм болатын тесіктерді деу шін). гілерді трт кескіш жиектері болады жне ралбілікті кмегімен станокты арты тырыны сйеутлкесінде бекітіледі.

Кішігірім припускті алатын жне ш немесе трт табашамен баытталан гімен делген тесікті диаметрі мен тзу сызытылыыны брымен деумен салыстыранда длдігі жоары болады. гілеу кезіндегі берілістер де тесумен салыстыранда лкен болады. гімен делген тесік бетіні кедір-бдырлыы тмен боландытан, гілерді тек ана аралтым деуде емес, тесуден соы тесіктерді жартылай таза деуде де, аралтым гілеуде де, тіптен тесіктерді соы деуде де олданады.

гілеуді геометриялы параметрлері 2.8-суретте крсетілген. гі тісінде ш ткір жз болады: басты (а-в), тпелі (в-с) жне кмекші (с-d) (2.8-сурет а).

2.8-сурет. атты орытпалы тілімшелі гілерді геометриялы параметрлері: а – тісті кесу ыры; – айналма жону

гі мен дайындама материалдарыны асиеттеріне байланысты гілерді алдыы брышы , арты брышы , брандалы бунаты еіс брышы болады. Жылдам кескіш гілер шін пландаы басты брыш , атты орытпалы гілер шін . Басты ткір жзді еіс брышы . Жоаны беріліс баыты бойынша озалуы шін брышы теріс мнді болуы тиіс. тпелі ткір жзді орташа зындыы 1 мм, ал =0,5 болуы керек.

Радиалды баытта гі дірілін жою шін саиналы жонуды (2.8-сурет ) жргізеді. Осы саиналы жонуда орналасан в-с ткір жзіні Д1 диаметрі гіні сырты Д диаметрінен 0,4...0,8 мм шамасында кем болады. Шынытыру жасалмаан болаттардан жне салындатылан дайындамаларды деу кезінде атты орытпалы гілерді кесу жылдамдыы v=40…150м/мин, ал салындатылан шойындардан жасалан дайындамаларды деу кезінде v=50…175 м/мин болады.

Тесіктерді ылау. Диаметрі 10 мм-ге дейінгі тесіктерді тесуден со кеейтеді. Одан лкен диаметрлі тесіктерді гімен немесе кескішпен дейді, сонан со ана бір немесе екі кеейткішпен тазалап кеейтеді. Тазалап кеейтуді салыстырмалы кесу тередігі аз болады (t=0,05…0,30 мм) , бл з кезегінде тмен дегейдегі кедір-бдырлыа жне делетін бет длдігіні жоары квалитетіне ол жеткізуге ммкіндік береді.

ылаышты зындыы алу блігі жне зындыы млшерлеуші блігі (2.9-сурет а) болады. зындыы болатын млшерлеуші блік жмыс кезінде ылаышты баыттауа ызмет етеді. Ал зындыы болатын млшерлеуші блік йкелісті азайту жне ылаышты соысы есебінен тесік диаметріні лаюына жол бермеу шін конус жасайды. Конус диаметрлеріні айырмасы 0,03...0,05 мм райды.

 

2.9-сурет. атты орытпалы тілімшелі отырызу ылаышы:

а – алу блігімен; – айналма жонумен; б – еіс (брандалы) тістермен

 

Алдыы жне арты брыштарды ылаышты кесу блігіне жне делетін дайындама материалына байланысты тадап алады. Аспапты болаттардан жасалан ылаыштар шін , ал атты орытпалы ылаыштар шін . Ал арты брыш делетін материал жмса болан сайын, брыш та лкен болуы тиіс.

ылаышты млшерлеуші блігінде екі мм болатын цилиндрлік иыжиек болуы тиіс, ал кмекші арты брыш .

2.9-суретте алу блігі саиналы жонумен алмастырылан ылаыш слбасы келтірілген. Мндай ылаыштар делген бетте тмен кедір-бдырлыты амтамасыз етеді.

Жоа тезірек жылжу шін, бл кбінесе жмса материалдан жасалан дайындамаларды деуде маызды, ылаыштарды еіс (брандалы) тістермен жасайды (2.9-сурет б). Тістерді еіс брышы . Дайындама материалы жмса болан сайын, брышы да лкен болуы керек.

Технологиялы тозуа сйкес келетін ылаыштарды орташа тзімділік периоды болаттан жасалан дайындамаларды деу кезінде 18...84 мин раса, шойыннан жасалан дайындамалар шін 36...150 мин райды.

Диаметрі 10...80 мм болатын атты орытпалы ылаыштар шін кесу жылдамдыы дайындама материалына, кесу тередігі мен беріліске байланысты салындатылан жне шыныпаан болаттан жасалан дайындаманы деу кезінде 10...50 м/мин раса, салындатылмаан шойынды материалдар шін 10...18 м/мин болады.

Тесіктерді тартажону. деуді бл трі массалы, ірі сериялы жне сериялы ндірісте кеінен олданылады. німділік, длдік жне кедір-бдырлы трысынан аланда тесіктерді тарту металдарды кесіп деуді алдыы атарлы тсілдеріне жатады. Тесіп кеейтумен салыстыранда, мысалы, тесіктерді тартуды німділігі 8-9 есе жоары болады.

Тесіктерді тарту кп ткір жзді аспап – тартажонышты кмегімен жзеге асырылады (2.10-сурет). Ішкі тартумен ртрлі тесіктер: шеберлі (цилиндрлік), оймакілтектік, кпырлы жне баса деледі. Цилиндрлік тесіктерді деу кезіндегі тартуа арналан припуск тесік диаметріне 0,5...1,5 мм-ді райды.

2.10-сурет. Тесіктерді тартып жону слбасы:

а – горизонталды; – вертикалды; 1 – атты тірек; 2 – дгелек тірек; 3 – делетін дайындама; 4 – тартып жону аспабы

обылау – тартуды бір трі, деу обылаыш деп аталатын тартажонышпен салыстыранда ысалау аспаппен жргізіледі. обылау кезінде аспап ысу кернеулігіне тап болса, тарту кезінде – созу кернеулігіне ие болады, сондытан да обылаышты зындыын 250...400 мм аралыында жасайды.

 

Бранданы кесу

Бранданы кескіштермен кесу. Бранданы кесуге арналан кескіштерді жылдам кескіш болаттардан жасайды. Брандаларды жылдам кесу шін атты орытпалы табашалары бар кескіштерді олданады. Мндай кескіштерді бірттас, днекерленген немесе тілікшелері механикалы жолмен бекітілген трлері болады.

Бранда тріне арай бранда кесу аспабыны типін тадайды. Бірліктік немесе кішісериялы ндіріс жадайында брандалар жасау шін ажетті зектік кескіштерді трлері 2.11-суретте крсетілген.

Жылдам кескіш зектік кескіштер цилиндрлік жне конусты сырты брандаларды жасау шін олданылады. зектік бгілген кескіш (2.11-сурет б) ішкі брандаларды салу шін ажет. Тбедегі арты брыш . Таза деуге арналан кескішті иыжиек бойынша алдыы брышы . Дайындама материалыны механикалы асиеттеріне байланысты аралтым деуге арналан кескіштерді алдыы брышы .

 

2.11-сурет. Брандалы зекшелі (а – б) жне фасонды (в – д) кескіштер типтері:

а-б – зекшелі; в-г – призмалы бір жіпті жне кпжіпті; -д – дгелек (дискілі) біржіпті жне кпжіпті

Бранданы жылдам кесуге арналан зектік кескіштер (2.11-сурет ) Т15К6, Т14К8 жне ВК8 атты орытпалардан жасалан табашалармен жабдыталады.

зектік кескіштермен салыстыранда призмалы жне шеберлік бранда жасайтын кескіштерді негізгі артышылыы – айталап штау саныны кп болу ммкіндігі; мндай кескіштерді арты брыштары болады.

Бір жмысты жрісті бар тередігіне бранда жасауа арналан кпжіпті кескіштерді (2.11-сурет г) пландаы брышы .

2.12-сурет. Жылдамкескіш болаттан жасалан брандалы зекшелі кескіш:

бйір жиектердегі арты брыштар

Призмалы жне шеберлік кескіштерді арнайы стаыштарда (атты жне серіппелі) бекітеді. Жылдам кескіш болаттардан жасалан зектік кескіштерді негізгі параметрлері 2.12-суретте келтірілген.

Метрикалы бранданы жасауа арналан кескіш профиліні брышы , арты брыш .

Дюймдік жне быршалы брандаларды жасауа арналан жылдам кескіш кескіштер приофиліні брышы , ал атты орытпалар шін – 540 31мин. Пландаы тбелік сйір брыш лкен жктемелерге шыдай алмаандытан, кескіштермен бранда жасау бірнеше жмысты жрістен со орындалады.

Трапеция тріздес брандалар шбрышты брандалара араанда ірі болады жне алынатын металды клемі де лкен болады. Технологиялы трыдан алып араанда трапециядальді брандаларды ш топа блуге болады: ірі (бранда адымы 25 мм жоары), орташа (бранда адымы 6...25 мм) жне майда (бранда адымы 5,5 мм тмен). Кп кірмелі брандалар шін кірмелер саны крсетіледі. Майда брандаларды бір жмысты жрісте профильдік кескішпен жасайды жне тек ана жоары длдікті брандаларды рлеуші кескішпен млшерлейді. Брандалар жасауды ртрлі слбалары 2.13-суретте крсетілген.

 

2.13-сурет. Бранда салу слбалары:

а – о жатан; – сол жатан тесіп тірелетін; б – о жатан тесіп тетін

 

Брандаларды шеберлік брандакескіштермен жне брандакескіш бастиектермен жасау. Брандакескіштер конструкциялары бойынша шеберлік, бырлы жне призмалы болады. Брандакескіштермен бранданы олмен жне ртрлі токарьлы, тесу жне брандакесу тобына жататын станоктарда жасауа болады. Дгелек брандакескіштерді станоктарда арнайы ысыларда орналастырып, ш-трт брамалармен бекітеді.

Сыртты брандаларды брандакескіш здігінен ашылатын бастиекті кмегімен жасау алдында арастыран дістермен салыстыранда длдігі жоары болады., бл кбінесе сериялы жне массалы ндірісте олданылады (2.14-сурет ).

 

 

2.14-сурет. Бранда кескіш аспаптар:

а – брандакескіш; – брандакескіш бастиектер; в – иыжиек ені; Н – брандакескіш биіктігі; d – бранда диаметрі

 

Ішкі бранданы брандаойыштармен жасау. Брандаойыштар олды жне машиналы болып блінеді. Машиналы брандаойыштармен бранда жасау тпелі жне тйы тесіктерде ртрлі станоктар топтарында: брандакескіш, тескіш, токарлы автоматтар мен жартылай автоматтарда жргізіледі. Брандаойыштармен бранда жасауды ажетті шарты ретінде керіимыл жасайтын рылыларды (аспапты жмысты жрісіні айналуын керіге ауыстыру) болуын айтуа болады.

Массалы жне ірісериялы ндірісте конструкциясы рама брандаойыштар (брандакескіш бастиектер) ке тараан.

 

 

Дайындамаларды фрезерлеу

Фрезерлеуді негізгі трлері мен слбалары. Жазы беттерді цилиндрлік немесе шетжаты фрезарлармен дейді. Цилиндрлік фрезерлеу кезінде фреза осі делетін бетке параллель болады; жмыс фрезаны цилиндрлік бетіне орналасан тістері арылы жргізіледі. Ал шетжаты фрезерлеу кезінде фреза осі делетін бетке перпендикуляр болады; жмыс фрезаны цилиндрлік жне шетжаты бетіне орналасан тістерімен орындалады.

Цилиндрлік жне шетжаты фрезерлеу екі тсілмен жргізіледі: беріліске арсы-арсылай фрезерлеу – бл беріліс баыты фрезаны айналу баытына арама-арсы болан жадайда (2.15-сурет а) жне жолай фрезерлеу (2.15-сурет ) – бл беріліс баыты фрезаны айналу баытына сйкес болан жадайда.

2.15-суреттен арсы фрезерлеу кезінде алынатын абатты е лкен алыдыы t фрезерлеу соында болатындыын (нкте 2) байауа болады. Ал жолай фрезерлеу кезінде тіс жмысты е лкен тередіктегі алыдытан кесуден бастайды.

 

2.15-сурет. Фрезерлеу слбалары:

а – арсы; – жолай; 1 – фрезерлеу басы; 2 – фрезерлеу аяы; кесілген абатты е лкен алыдыы; фрезерлеу жылдамдыы; беріс; фрезерлеу тередігі

 

 

Диаметрі 630 мм болатын стандартты шетжаты фрезарлармен ені 400 мм-ден асатын беттерді деуге болады. Ал іс жзінде диаметрі 800...1200 мм аралыындаы фрезалар да кездеседі.

Бір мезгілде бірнеше фрезалармен (2.16-сурет) немесе кпайналдырыты бастиектермен деу кезінде, негізінен горизонтальді-фрезерлеу станоктарында німділік седі, фрезерлеу длдігі артады жне станок уаты тиімді пайдаланылады.

2.16-сурет. Фрезалар жиынтыы:

а – цилиндрлік дискілі фрезалар; – брышты фрезалар; б, в –цилиндрлік жне дискілі фрезалар; г – цилиндрлік брышты жне фасонды фрезалар

 

Жазы беттерді фрезерлеу. Фреза мен дайындаманы орналастырып болан со дайындаманы фрезаны астына алып келу ажет. Лимб бойынша фрезерлеуді ажетті тередігін бекітеді, столды ктереді жне дайындама бетін олмен, сонан со механикалы беріліспен фрезерлейді.

делетін бетті бойлы, клдене (перпендикуляр) баыттаы жне диагональ бойынша жазытытан ауытуы лекало сызышы абырасы мен делген бетті арасындаы жарыты мні бойынша аныталады.

Шетжаты жазы беттерді фрезерлеу. делетін бетті ортасын фрезамен жанасанша таап ояды. Клдене берілісті лимбісін нлге ояды, столды бастапы жадайа келеді, столды жадайын лимб бойынша фрезерлеу тередігіне сйкестендіріп ояды да, дайындаманы бар зындыы бойынша фрезерлейді.

делген бетті зімен абаттас жатан жазы беттерге атысты аландаы перпендикулярлытан ауытуын брыштама сресі мен делген шетжаты бетті арасындаы жарыты мні бойынша брыштамамен (900) тексереді.

Тікбрышты уыстарды, ойытарды жне кемерлерді дискілі фрезалармен фрезерлеу.делетін дайындама бетіні размерлеріне сйкес шжаты дискілі фрезалар тадалады: фреза ені кемер енімен бірдей боуы тиіс, фрезаны сырты диаметрін барынша кіші етіп тадау ажет, алайда кемерді толы тередік бойынша фрезерлеу кезінде ралбілік дайындамаа тимей труы шарт.

Сызбада берілген шамамен 1/3 тередікке те болатын фрезерлеу тередігін вертикаль берілісті лимбісі бойынша бекітеді.

Кілтекті ойытарды деу. Дайындаманы арнайы ысыштарда станок столына призмалара бекітеді. Кілтекті фрезаны фрезерленетін ойы размеріне сйкес тадайды.

тпелі кілтекті ойытарды (2.17-сурет а) горизонталды-фрезерлеу станоктарында шжаты дискілі фрезалармен дейді [10]. Ереже бойынша ойыты бір жмысты жрісте фрезерлейді, алайда ені бойынша ойы размері 11-ші квалитет шамасында болуы тиіс. Длдікті жоарылату шін ойыты бір немесе екі операцияда екі-ш жмысты жрісте фрезерлейді немесе слесарьлы деуге припуск алдыру арылы алдын ала фрезерлеуді іске асырады.

2.17-сурет. Кілтек ойытарын деу: а – кесіп тетін; – кесіп тірелетін; б – сегментті

 

Бл тсілді бірліктік жне кішісериялы ндірісте олданады. Тйы кілтек ойытарын (2.17-сурет ) стандартты кілтектік фрезарлармен бір-екі жмысты жрісте фрезерлейді. Сегменттік кілтектер ойытарын (2.17-сурет б) фрезер станоктарында стандартты фрезалармен ойы тередігі баытындаы беріліс бойынша фрезерлейді.

Фасонды жне исысызыты беттерді фрезерлеу. олмен беріліс беру дісімен фрезерлеу кезінде дайындама станок столына орналастырылады. шты фреза дгелектікті алу ммкіндігіне арай тадалады.

исысызыты контурды бірмезгілде олмен бойлы жне клдене берілістермен, механикалы бойлы жне олмен клдене берілістермен немесе керісінше фрезерлеуге болады.

Табалау бойынша дайындаманы деуді табалау сызыына шейін 1,5...2 мм жеткізбей бірнеше жмысты жріспен арсы фрезерлеу дісі арылы жзеге асырады. исысызыты профильді барлы бойымен шамамен бірдей припуск алан со, дайындаманы столды біралыпты жылжыта отырып, бойлы жне клдене баытта берілісті бірмезгілде беру арылы фрезерлеуге болады.

Соы таза жмысты жрістен со детальді размерлері мен рама пішінін тексеру ажет.

Дгелек айналу столыны кмегімен шты фреза арылы сырты жне ішкі исысызыты беттерді фрезерлеуге болады.

Беттерді ажарлау

Ажарлау трлері мен тсілдері. Ажарлауды е кп тараан трлеріне дгелек, сырты, ішкі жне жазы ажарлау жатады.

Дгелек ажарлауды трлері: осциллирлейтін жне кірекесетін. Осциллирлейтін ажарлау – абразивті аспап немесе дайындама айналмалы озалыспен атар ілгермелі-айтармалы озалыс жасайтын ажарлауды трі. Кіріп кесетін ажарлау – беріліс озалысы тек ана делетін бетке перпендикуляр баытта жретін ажарлауды трі.

Дгелек ажарлау 2.18-суретте крсетілген тсілдер бойынша жзеге асырылады.

Осциллирлейтін ажарлау кезінде деталь 2 немесе дгелек 1 з осі бойынша ілгерілемелі-айтармалы озалыс жасайды, бл кезде осарлы жмысты жрістен со тередікке беріліс беріледі. Бір жмысты жрісте ажарлау кезінде кіші бойлы беріліспен берілген припускіні z(мм) барлыы немесе барлыына дерлік алынады, мнда ажарлау дгелегіні сатылы немесе конусты трі олданылады.

Кірекесетін ажарлау кезінде дгелек биіктігі делетін бет зындыына те (немесе лкен) болуы тиіс; припускіні алу дгелекті радиалды баытта здіксіз немесе периодты берілісі кезінде жзеге асырылады.

 

2.18-сурет. Дгелектік ажарлау тсілдері:

а – осарлы жмысты жрісті тередігіне бойлы жріспен беру; – кесу тередігіне дгелекпен; б – деу еніне радиальді баытта кесіп беру; в – кемерлерді радиалды беріспен тізбектеп кесу; 1 – ажарлау дгелегі; 2 – деталь; t – ажарлау тередігі

Ал ішкі ажарлау бойлы жне клдене беріліс дісімен жргізіледі. Бойлы беріліспен ажарлау кезінде беріліс дгелекті детальді бір айналандаы биіктігіні трттен ш блігінен аспауы тиіс. делетін бетке перпендикуляр баыттаы беріліс столды рбір жеке немесе осарлы жргісіне здіксіз немесе зіліспен беру арылы орындалады.

Жазы ажарлау тсілдері 2.19-суретте келтірілген.

 

2.19-сурет. Дгелек жиегімен жазыты ажарлау тсілдері:

а – клдене берусіз кесу; – тередікке беру (кп) жне делетін бетке перпендикуляр баытта (аз) беру; б – дл сол тередікке аз беріспен жне делетін бетке перпендикуляр баытта кп беріспен беру

 

атты шатамалы детальдарды абразивті деу трпайы ажарлау жне таза ажарлау операциясы болып блінеді.

Трпайы ажарлау детте ірі тйіршікті дгелекке тередікте лкен бойлы беріліс беру арылы орындалады. Таза деуге арналан припускіні ажарлауа берілген барлы припускіні 10...30%-ы есебінде абылдайды. Таза деу кезінде кіші берілістерді тадайды.

Сырты жне ішкі цилиндрлік беттерді ажарлау. Дгелекті ажарлау станоктарында кбінесе дайындаманы жылжымайтын центрлерге орналастырады. Станок центрлері мен дайындаманы центрдегі тесіктеріні кш ктеретін беттері станокты жылжу сызыына параллель бір осьті бойында жатуы жне де оларды конустарыны брыштары сйкес болуы тиіс.

Ажарлау станоктарында дайындамаларды кбінесе центрлік жне консольдік ралбіліктерге бекітеді. ралбіліктерді трлері: атты, ысыш, жылжымалы элементтермен, гидравликалы ысыммен (2.20-сурет).

 

2.20-сурет. Ажарлау шін дгелек ралбіліктері:

а – гильза белбеулерін ажарлау шін центрлік; – цангалы ысыш; б – гидропластпен; 1 – гильза; 2,4,8 – гайкалар; 3 – ралбілік; 5 – цанга; 6 – конус; 7 – дайындама; 9,14 – брандалар; 10 – втулка; 11 – тыынжыл; 12 – центрлегіш втулка; 13 – гидропласт

абырасы жа дайындамаларды ажарлау шін, мысалы, гильза, втулка т.б., дайындаманы осьтік баытта сер ететін кштермен ысып бекітетін ысылар олданылады.

Центрлік емес дгелектік ажарлау. Центрлік емес ажарлауды (2.21-сурет) мні мынады: ажарланатын дайындама 2 ажарлау 1 жне жетекші 3 дгелектерді арасына орналастырылады да, оларды тірек пыша 4 стап трады. Дайындама центрі екі дгелекті де центрлерін байланыстыратын сызытан біршама биік болуы тиіс, яни шамамен 10....15 мм жне одан да кп.

Ажарлау дгелегіні шеберлік жылдамдыы Vg=30….65 м/мин, ал жетекші дгелектікі Vж=10...40 м/мин. Дгелек 3 пен делетін дайындама арасындаы йкеліс коэффициенті дайындама мен дгелек 1 арасындаы йкеліс коэффициентінен жоары боландытан, жетекші дгелек дайындаманы айналмалы беріліс жылдамдыымен vб айналдырады.

Центрлік емес-ажарлау жартылай автоматы мен автоматтарында цилиндрлік, конусты жне фасонды бетті айналу денелері типіндегі деталь дайындамаларын ажарлауа болады. Ажарлауды екі дісі олданылады: тпелі (берілісті бойлы беру озалысы дісі, 2.21-сурет а) жне кіріп кесетін (берілісті клдене беру озалысы дісі, 2.21-сурет ). Бірнеше жмысты жрістегі тпелі ажарлау кезінде длдікті 6-шы квалитетіне ол жеткізуге болады ( мкм).

Кірекесетін ажарлаумен (2.21-сурет ) дгелек детальді жне формасы конус болып келетін дайындамаларды дейді. Бл дісте дгелектер осьтері параллель немесе жетекші дгелек кіші брышпен ( ) орналасады, ал делетін дайындаманы осьтік жылжуына ондырылан тірек кедергі жасайды.

2.21-сурет. Центрлік емес дгелектік ажарлау слбалары:

а – тпелі; – кесу

Жануыштау. Ілгерілемелі-айтармалы жне айналмалы озалыс жасау нтижесінде абразив дндері бетті дейтін абразивті айратарды кмегімен іске асырылады. Жануыштауды ішкі цилиндрлік, конусты жне баса беттерді (тесіктерді), кей кездері сырты цилиндрлік беттерді деуге олданады.

Бабына жеткізу жне жа ысылау. Абразивтік жеткізу айналу денелері типіндегі деталь дайындамаларды деуді соы дісі болып табылады, олар размерлерді кіші ауытуларын, делетін беттер формасыны ауытуларын жне Ra 0.16…0.01 мкм амтамасыз етеді. Бабына жеткізуді ол ысымасы кмегімен, сонымен бірге планетарлы жне эксцентрикті механизмі бар жазы-жеткізу станоктарында орындайды. Бабына жеткізу кезінде паста тріндегі абразивті нтатарды пайдаланады.

Аса ажарлау. Бл детальдарды ртрлі беттерін, оны ішінде цилиндрлік беттерді, абразивті айратарды кмегімен соы деу (2.22-сурет).

 

2.22-сурет. Аса ажарлауды принципиалды слбасы

 

Аса ажарлау нтижесінде бетті кедір-бдырлыы Ra 0.012…0.100 мкм-ге дейін тмендейді. Беттер размерлері мен макрогеометриясыны згеруі айтарлытай байалмайды. деу онша лкен емес жылдамдыта (2,5 м/с дейін) майлау заттарын (май мен керосин оспасы) осу арылы кішіднді айратармен орындалады, аспапты деталь бетіне тсіретін ысымы да кп емес (0,1...0,3 МПа). ртрлі жалпыа арналан станоктарда деуді арапайым слбаларында келесі озалыстар жргізіледі: дайындаманы айналуы (айналу жылдамдыы 0,05...2,50 м/с), ілгерілемелі-айтармалы озалыс (аспап немесе дайындаманы тербелуі), аспапты орын ауыстыруы дайындама бетіні бойымен жргізіледі. Алынатын металл абатыны алыдыы 0,005...0,020 мм.

Жылтырату. Детальді размерлері мен формасыны ауытуларын жоймастан бетті кедір-бдырлы параметрлері шамаларын тмендетуге арналан ажарлауды трі. Бетті кедір-бдырлыы Rа0,012...0,100 мкм. Абразивті аспаптара жылтырату майнтаымен кмкерілген пластикалы дгелектер (киіз, мата, тері жне т.б.), ажарлау абышалары жне еркін абразивтер жатады. Абразивті материалдар атарында электркорунд, кремний карбиді, бор, хром, темір, алюминий тотытары, ГОИ майнтатары, алмазды жне эльборлы абышалар жне т.б. олданылады.