Пластмассалардан жасалан детальдарды дайындау

Полимерлік материалдар шикізатына табии газ, мнайды айта деуді газ тріздес німдері, кокстік химия жне аашты айта деу алдытары жне т.б. материалдар кіреді.

Полимерлік материалдар негізгі екі компоненттен, яни полимерлер асиеттеріне сер ететін байланыстырыштар мен толытырыштардан трады. Полимерлік материалдарды екі топа бледі:

- термопластикалы, блар жылу серінен балиды, ал салындатанда атады, айта ыздыру оларды пластикалы жадайын амтамасыз етеді (айтатын деріс);

- термореактивтік, блар бйыма айта дегенде жылуды серінен алдымен жмсарады жне біртіндеп балиды, сонан со атты жне ерімейтін жадайа ауысады да, айта балиды (айтпайтын деріс).

Пластмассалар атты, жартылай атты жне жмса болып блінеді.

атты пластмассалар – модулі жоары серпімді (200С-та 1000 МПа) жне зілер кезінде аз згеретін аморфты рылымдаы атты серпімді материалдар.

Жартылай атты пластмассалар – модулі орташа серпімді (200-та 400МПа) жне зілер кезінде жоары салыстырмалы рі алдыты згеретін кристалды рылымдаы атты серпімді материалдар.

Жмса пластмассалар – модулі тмен серпімді (200-та 200МПа-дан аспайды) жмса жне эластикалы материалдар.

Кп жадайларда пластмассалар крделі кп компонентті оспалар болып саналады, олара полимер материалдары, толытырыштар, пластификаторлар, тратандырыштар, байланыстырыш заттар, катализаторлар (жылдамдатыштар) жне бояыштар кіреді.

Толытырыштар алдын ала дайындалан тртіпті рылымдаы байланыстырушы заттара (ааздар, маталар, йнекматалар) жне нта трізділерге (кварц ны, ааш нтаы, тальк, графит, асбест, металл ышылдары, темір нтаы) блінеді.

Пластификаторлар полимерлік материалдарды технологиялы асиеттерін жасартады (эластиканы жоарылатып, блінгіштікті азайтады жне т.б.). Олара минерал майлары, соя майы, трикризол-фосфат жатады.

Тратандырыштартермиялы деструкция мен полимерлік материалдарды тозуын тежейді. Стабилизаторлар атарында аминдер мен фенол туындылары, топаналдар, кальций, барий жне орасын стеараттары, дифениламиндер олданылады.

Тыыздыыны аздыы, агрессивті ортаа арсы тра алатындыы, электр ошаулаыш жне антифрикциялы асиеттері, бйыма деуге оайлыы пластмассаларды машина жасауда ке клемде пайдаланылуына себін тигізеді. ара металды пластмассамен ауыстыран кезде детальдарды массалы ндірудегі зіндік н 1,5-3,5 есеге азайса, тсті металдарды алмастыранда – 20 есе азаяды.

Детальдарды пластмассадан ртрлі тсілдермен дайындайды:

- бастапы материалдарды престеу (жомдау) арылы;

- арнайы ю машиналарына ю арылы;

- пластикалы жадайа дейін ыздырылан термопласт табаын пневмо- жне вакуумды формалау арылы;

- текстолитті, гетинаксты жне баса да осы типтес термопласт материалдарды ыздырылан табашаларын алыптау арылы.

Пресс-формалардан оай ажырату шін детальдарды пішіндері арапайым болуы тиіс. Деталь конструкциясындаы рсат етілген абыраны ртрлілігі 30%-дан аспауы тиіс. абыра алыдыын деталь лшеміне байланысты абылдайды: нта типтес фенопластар шін оны шамасы 1,0...6,5 мм аралыында, аминопластар шін – 1,0...3,5 мм аралыында, шайырлы пластмассалар шін- 1,5...8,0 мм болуы тиіс.

Детальді аттылыын жоарылату шін олара аттылы ырларын жасайды. Оларды алыдыын кршілес абыра алыдыыны 0,6...0,8 блігіндей етіп алады.

Жалпы масаттаы детальдар шін (корпустар, маховиктер, алпашалар, тталар жне т.б.) фенолформальдегидтік шайырларды нтатары, суа жне химиялы тзімді, электрошаулау жне жылуа тзімді нтатар олданылады. Бл нтатарды барлы трлерін ысты жне йып престеу дісі арылы бйымдара айта дейді. Ірі бйымдар дірілныыздаыш формаларда алынады. Престелген бйымдарды жылдам суынуы бет аттылыы мен материалды жалпы беріктігін, ал оларды термостатта стау лшемдерді тратылыын жоарылатады.

Тісті дгелектер мен мойынтірек тсемелерін синтетикалы шайырды зіне сідіріп алан йнек материалдар немесе мата-маталардан тратын дайындамалар пакетін престеу арылы алады. Фрикциялы асиеттер, аттылы, соыа, дірілге жне ыстыа тзімділік пен деу технологиясы толытырыштар асиеттеріне байланысты болады. Эпоксидті шайырларды зілуге есептеген орташа беріктік шегі 100 МПа раса, табашалы толытырышы бар пластмассалардікі 300...950 МПа аралыында болады.

Талшыты толытырышы бар пластмассалар (мата целлюлозасы, асбестік жне йнектік талшытар, жнді тарамалар) беріктігі бойынша абатты материалдара жол беріп ояды, біра оларды машина детальдарын дайындауды технологиялылыы мен экономикалылыы бойынша басып озады. Талшыты толытырышы бар пластмассалардан крделі пішіндегі детальдарды кдімгі жне йып престеу дісі арылы жасайды. Газауалы толытырышы бар пластмассаларды тыыздыы тмен болады (пенопоропластар), оларды жылу ошаулаыштар, амортизациялайтын ралдар есебінде жне арнайы детальдар дайындау шін олданады.

Машиналарды сумен, жылумен, суаармен амтамасыз ететін инженерлік жне пайдалану жйесінде ке олданылатын болат бырларды бірнеше кемшіліктері бар, оларды ішіндегі е бастысы – тот басу. Оны салдарынан бырды ішкі абыраларында абаттар пайда болып, ішкі има тарылады да, суды тарату шін осымша энергия шыындауа тура келеді.

Болат бырларды орташа жмыс істеу мерзімі 5-15 жыл, ал бипластмассалардікі олданылатын шикізата байланысты болаттармен салыстыранда 2-10 есе жоары болады.

азіргі кезде йнекпластикпен апталан диаметрі 50 мм жне абырасыны орташа алыдыы 4,6 мм болатын сынатан ткізіліп дайындалан быр лгілері ндірісте шыарылан. Сынатар нтижесі мынадай орытынды жасауа ммкіндік береді: бипластмассалы бырлар ысты сумен амтамасыз ету жйесінде 45-50 жыл жмыс істей алса, бл крсеткіш суы сумен амтамасыз етуде 60-70 жылды райды. Бл бырлар сйытарды тасымалдауды – 400 С-тан суды айнау температурасына дейінгі режимде амтамасыз ете алады.

Пластмассалар декоративтік, антикоррозиялы жне антифрикциялы жабулар есебінде олданылады. Оларды газ-жалынды немесе йынды діспен жабады. Бастапы материалдар есебінде термопластикалы материалдар (полиэтилен, полипропилен, полиамид, капролактам, фторопласт, полиуретан) олданылады. Жабу алыдыы 0,50...0,35 мм аралыында болады.

Аталан тсілмен втулкаларды, отын сораптарыны білікшелеріні, кштік сораптар детальдарыны жне т.б. аптамаларына жабу жабуа болады. Пайдаланылатын пластмассаа байланысты дайындамаларды шадату алдында 180...3000С температураа дейін ыздырады. Шадату затыы 2...5с райды. Пластмассалы жабулар кміртекті болаттарды легірленген немесе тсті металдарды орнына пайдалануа ммкіндік береді.