Клік техникасын жндеу жне ндірісті йымдастыру дістерін талдау
Машина паркін пайдалануды арындылыы, машина німділігі мен бірлік уатты суі, электрлік жне гидравликалы жетектерді кеінен олданылуы азіргі кезде жндеу ндірісіне жоары талаптар оя бастады. Сондытан да жндеу трлері мен дістеріні маызы артып тр. Машина жндеуді меншіктелген жне меншіктелмеген трлері болады.
Меншіктелмеген жндеу кезінде алпына келтіру операциялары жнделетін детальдар мен тораптарды берілген машина моделіні белгілі бір тріне тиісті екеніне байланысты жргізіледі. Бл жнделген блшектер жндеуден ткен со ай машинадан алынса, сол машинаа растырылады дегенді білдіреді. Негізгі кемшіліктері: жндеу ксіпорындарында лкен ндірістік аланы ажет болуы жне жндеуді заа созылуы. Жндеуді бл трі бірліктік немесе кішісериялы ндіріске лайыты.
Меншіктелмеген жндеу кезіндегі ндірісті йымдастыруды дісі – бригадалы (мбебап немесе арнайы бригадалар). мбебап бригадаларды жмысы кезінде бригаданы р мшесі кез келген торапты жндей алатындай боландытан жмысшылара жоары біліктілік талабы ойылады. Сонымен бірге р бригаданы зіні ажетті аспаптары мен жабдытары, осалы блшектері жне машинаны барлы тораптарын жндеуге арналан техникалы жаттамалары болуы тиіс.
Арнайы бригаданы жмысыны нтижесі мбебаппен салыстыранда жоарылау болады. Бл жадайда блшектеу-рау жмыстарын бір бригада орындаса, ал тораптарды жндеуді баса бригада жргізеді, жндеуді белгілі бір жмыс посттарында орындайды.
Меншіктелген дісті сипаты – бір маркадаы барлы машинаны блшектерін шешу жне дефектациялау кезінде меншіктейді, ал жнделіп болан немесе жаа детальдардан меншіктелген тораптарды жинайды да, берілген модельдегі машинаны кез келгеніне орналастырады. Машиналарды дайындау кезінде детальдар мен тораптарды зара ауыстырымдылыына негізделген бл діс азіргі кезде жндеуді негізгі дісі болып тр. Бл діс жнделетін блшектер партиясын ірілендіруге, сериялы ндірісті ерекшеліктерін пайдалануа, яни ішкізаводты мамандандыруды жргізуге, жоары німділікті жабдытарды олдануа, технологиялы дерістерді механикаландыру жне автоматтандыруа, жеке операцияларда жмысшыларды мамандандыруа ммкіндік береді. Меншіктелген діс сонымен бірге ндірісті йымдастыруды алдыы атарлы дістері: агрегатты- торапты жне аымды дістерді олдануа ммкіндік жасайды. Жндеуді йымдастыруды агрегатты-торапты дісі крделі жндеу кезінде толы, ал аымды жндеу кезеде айналма ордан келіп тсетін жнделген детальдармен блшектеп ауыстыруды арастырады.
Айналма ор дегеніміз – машина паркіні меншіктелген жндеуін амтамасыз етуге арналан жнделген жина бірліктеріні белгілі бір оры. Алашында бл ор жаа тораптар мен кейбір блшектерді алпына келтіру негізінде жинаталады, ал аымдаы толытырылуы тораптарды жндеу есебінен жргізіледі.
Бл діс жндеу ксіпорындарында да, пайдалану жадайында да, яни рылыс нысандарында олданыла береді. Сонымен атар жндеуді йымдастыруды агрегатты-торапты дісі ндірісті кптеген салаларында, мысалы, автомобильдерді, вагондарды, тракторларды, экскаваторларды, станоктарды жне т.б. жндеуде ке олданыс табуда.
Машина жндеуді йымдастыруды агрегатты-торапты дісін жргізу кбінесе арнайы ксіпорындарда крініс табады. Бл ксіпорындар рамында агрегатты діспен жндеу участоктары бар, оларды функцияларына айналма орды ру жне оны ажетті дегейде стап тру, оны сатауды, тасымалдауды, жндеуге беру мен жндеуден алуды амтамасыз ету кіреді.
Жнделген тораптар мен агрегаттарды машиналарды жндеу орнына жеткізу автожолдаы немесе теміржолдаы жылдам монтаждау кешені (2.4-сурет) кмегімен жзеге асырылады 
.
2.4-сурет. Темір жолдаы жылдам монтаждау кешені:
1 – сталы блімі бар трын вагон; 2 – тартосьті платформа; 3 – экскаваторды жріс арбашасы; 4 – озалтышты контейнер; 5 – экскаватор агрегаттары; 6 – шміш; 7 – автомобильдік кран
Теміржолдаы жылдам монтаждау кешеніні жмысы кезінде жндеу алаы жнделетін машиналарды жмыс орнына жаын жерден тадап алынады. Жндеу алаына айналма ор тораптарыны контейнерлері, монтажды кран, пісіру агрегаты жне баса да жабдытар жеткізіледі. Гидрокранды ондырылары бар автошеберханаларды олдану кезінде (2.5-сурет) автономды монтажды кранды олдануды ажеттігі болмайды.
Ал аымды діс бір маркадаы машиналарды кп клемде жндейтін заводтарда олданылады. Жндеуді йымдастыруды аымды дісіні мні технологиялы дерісті, оны жру баытымен орналасан белгілі бір жмыс орындарында орындалатын жеке операциялара блінуінде. Бл діспен машиналарды жинау-блшектеу жне детальдарды алпына келтіру жмыстары йымдастырылуы ммкін. Ал технологиялы дерісті операциялара блу аымды желіні тактісімен (ритммен) сйкестендірілуі тиіс. Аымдаы жинау жмыстарын сйкестендірілген жинау постарында орындайды.
2.5-сурет. Бульдозерді агрегатты діспен жндеу кезіндегі гидрокранды шеберхананы орналастыру слбасы:
1 – айта жинаталатын бульдозер; 2 – айырма; 3 – алдыы тірек; 4 – шынжыртабанды арбаша; 5 – озалтыш; 6 –жиналатын бульдозер; 7 – гидрожабды; 8 – шеберхана; 9 – срелер; 10 – детальдарды жуатын шомылы;
- -------- айта жинаталатын агрегаттар; ________- жинаталатын агрегаттар
Посттар жылжымалы (салмаы ауыр емес машиналарды лкен сериясын жндеуде) жне траты (салмаы ауыр машиналарды кіші сериясын жндеуде) болуы ммкін.
Жндеуді йымдастыруды аымды дісі бкіл ндірістік дерісті наты жобалауды талап етеді. Цехтарды барлыы да (блшектеу, жндеу, жинау) бекітілген ритмге сйкес жинауды аымды желісін ажетті блшектермен амтамасыз етіп отыруы тиіс.
Жндеу дістеріне жасалан талдау классификациялы слбаны руа ммкіндік береді (2.6-сурет), оны блінуіні белгілеріне жататындар:
– алпына келтірілетін детальдар мен жина бірліктеріні орналастырылатын машинаа жндеу дісі шін ажеттілігі;
– технологиялы процесті бліну дрежесі ндірісті йымдастыру дісі шін.
Айтылан сипаттамаларына сйкес 2.5-кестеде негізгі техника-экономикалы крсеткіштер бойынша жндеу дістеріні сапалы баасы берілген [17].
Сонымен бірге 2.5-кестеде ндірісті йымдастыруды ртрлі дістерімен меншіктелген немесе меншіктелмеген жндеуді орындайтын жндеу ксіпорындарыны техника-экономикалы крсеткіштері келтірілген. 2.6-кестені талдау барысында меншіктелген жндеуді бсекеге тспейтін артышылытарын байауа болады.
| Жндеу дістері |
| Жекелеген |
| Жекеленбеген |
| Агрегатты -торапты |
| Аымды |
| Тйыты |
| Арнайы бригадалар |
| ндірісті йымдастыру дістері |
2.6-сурет. ндірісті йымдастыру жне жндеу дістеріні жіктелуі
2.5-кесте
ндірісті йымдастыруды ртрлі дістері кезіндегі жндеу ксіпорындарыны техника-экономикалы крсеткіштері
| Крсеткіштер | Жндеу дісі | ||
| Бір жндеуді зіндік ны | Меншіктелмеген | Меншіктелген (меншіктелмегенге пайызбен) | |
| агрегатты-торапты | аымды | ||
| німді шыару: -бір ндірістік жмысшыа -1 м2 ндірістік аудана | |||
| айтару оры |
2.6-кесте
Жндеу дістеріні сипаттамасы
| Крсеткіштер | Жндеу дісі | |||
| Меншіктелмеген | Меншіктелген | |||
| тйыты | арнайы бригада | агрегатты-торапты | аымды | |
| Технологиялы процесті блшектеу дрежесі | блшектенбеген | аз блшектенген | тораптар бойынша блшектеу | толы блшектеу |
| Жндеу уаыты | те за | за | нормадан тмен | е ыса |
| Ебек шыындары | те жоары | жоары | нормативтік | нормадан тмен |
| Жндеуді зіндік ны | те жоары | жоары | отайлы | отайлыдан тмен |
| Ебек німділігі | те тмен | тмен | жоары | е жоары |
| Негізгі орды пайдалану | те тмен | тмен | толы | толы |
| Кадрлар мбебаптыыны дрежесі | ке мбебапты | мбебап | мамандандыру | ауымы аз мамандандыру |
| Жмыс орнын материалмен, аспаппен, техникалы жаттамамен жабдытау | те иын | иын | алыпты | жеіл |
| Сапаны баылау дісі | машиналарды сынау | тораптарды сынау |