Темірсталы-механикалы жне ысыммен деу арылы жндеу

 

Темірсталы-механикалы деуді трлеріне жататындар: аралау, ыру, ысылау, жапсырмалар ою, штифтеу жне желімдеу. Аралау, ыру жне ысылау – осылыстарда ажетті длдікті алу шін орындалатын келтіру жмыстарыны рамдас бліктері. Жапсырмалар ою мен штифтеуді балыту мен днекерлеу ммкін болмаан жадайда сызаттарды тзеу кезінде олданады. Жапсырмаларды ою арылы (4.3-сурет) картерлерді, корпустарды баса да клемді блшектерді абыраларын жндейді.

 

 

 

4.3-сурет. Жапсырмалар ою арылы детальдарды алпына келтіру слбасы:

1 – жапсырма (болат, мыс, алайы); 2 – тсеме; 3 – болат; 4 – сызат; 5 – сызаттар шеті бойынша диаметрі d тесіктер; а –жапсырма ені;

– жапсырма зындыы; – сызат зындыы

 

 

Сыштау (4.4-сурет) диаметрі 4...6 мм болатын мыс сыштарды ыса сызат болан жердегі брандалы тесікке біртіндеп браудан трады [8].

 

 

4.4-сурет. Детальдарды сышты олдану арылы алпына келтіру слбасы:

а – сызатты айналасындаы тазаланан орын; сызат шеттері бойынша тесіктер диаметрі; бранда диаметрі; – ызыл мыстан жасалан орама сым; сым диаметрі; б – сызаттарды сыштармен (тізбектеп) толтыру; z – крші тесіктер центрлері арасындаы ашыты; в – сыштармен толтырылан жік; 1 – сызат; 2 – тазаланатын бет контуры; 3 – мыс сым; 4 – бірін-бірі жабатын сыштар; 5 – безеуленген бет

 

ысыммен деп жндеу материалды пластикалы деформациялауа, детальды массасын сол кйінде алдырып, оны формасы мен лшемдерін згертуге негізделген. ысыммен деуді келесі трлері олданылады (4.5-сурет): отырызу, тарату, ысу, айналдыра ысу, тзету, дгелету, тарту, айналдыру, бытыра аынымен жапсыру жне шекімелеу.

 

 

4.5-сурет. Детальдарды пластикалы деформациялау (ысыммен деу) арылы алпына келтіру слбалары:

а – шктіру; – басып енгізу; б – кеейту; в – жаншу; г – кермелеу; – тзету; – деформация баыты; – деталь лшемдеріні згеруі; брау моменті

 

Отырызу кезінде детальды тсірілген кшке перпендикуляр баытта деформациялайды. Отырызумен тозан втулкаларды сырты жне ішкі диаметрлері бойынша алпына келтіреді. Втулкадаы тесікті сатап алу шін отырызу кезінде оларды осымша ралмен толтырады.

ысыммен жндеу кезінде кш жне деформация баыттары зара перпендикуляр, алайда жергілікті деформация орын алады да, оларды жалпы лшемдері отырызумен салыстыранда кп згермейді. деуді бл трімен біліктердегі оймакілтектерді тозан бйір беттерін (4.6-сурет), тістегеріш тістерін жне т.б. алпына келтіреді. Болат детальдарды жндеу ызан кйінде де, салын кйінде де жргізіле береді.

 

 

4.6-сурет. Оймакілтектерді сыымдау арылы кеейту слбалары:

1 – аунаша; 2 – оймакілтек; p – деформация баыты

 

Тарату арылы жндеу іші уыс цилиндр детальдарды биіктігін згертпестен сырты диаметрін лайту шін орындалады. Таратуды шарикпен траты лшемге арнап жргізеді (4.7 а-сурет).

Айналдыра ысумен жндеуді тарату кері мселені шешу кезінде жргізіледі. Оны детальді диаметрі кіші матрицамен (4.7 -сурет) итеру немесе тесік аумаында металды деформациялау (4.7 б-сурет) арылы іске асырады. Болат детальдар ысу алдында 950⁰С-а дейін ыздырылады. ысыммен деуді бл трімен втулкаларды, ішкі тозан тістері бар тісті муфталарды, шынжыртабан буындарын, иінтіректерді, блатарды жне т.б. жндейді.

 

 

4.7-сурет. Детальдарды алпына келтіру слбалары:

а – кеейту арылы; , б – жаншу арылы; 1 – алпына келтірілген поршеньді сауса; 2 – пуансон; 3 – матрица; 4 – тыр; 5 – алпына келтірілетін ола втулка; 6 – жаншыма; 7 – сауса; 8 – алпына келтірілетін шынжыртабан буыны; Д – диаметр; h – жаншылатын тесікті биіктігі

 

Созумен жндеу детальды клдене имасын азайту арылы оны зындыын зартуда олданылады. деуді бл трін зектік элементтерді (тартымдарды) зындыын шамалы зартуда пайдаланады.

Тзетумен жндеу майысан детальдарды тзетуді амтамасыз етеді. деуді бл трімен біліктерді, блатарды, иінтіректерді, осиіндерді, металрылым элементтерін жндейді. Деформация лкен емес (1,5...2 мм) кезде тзету салын кйде жргізіле береді, ал лкен боланда – ыздырып орындалады. Екі жадайда да тзетуді тратандыру, алды кернеулерді жою, материалды механикалы асиеттерін жасарту шін тзетуден со детальді термиялы деуден ткізу ажет. Тзетуді престерде, арнайы рылыларды жне ол кшімен орындауа болады.

4.8-сурет. Білік мойыншасын брлеу арылы алпына келтіру:

а – аунашалы стаыш; – деталь диаметрін кеейту слбасы; 1 – алпына келтірілетін деталь; 2 – аунаша осі; 3 – бдырланан аунаша; 4 – стаыш; 5 – шыыы, 6 – тередік; h – шыыы биіктігі; 2h – брлеу кезіндегі диаметрді кееюі

Дгелету арылы (4.8-сурет) отырызу орнында лшемдері згерген біліктерді мойыншаларын алпына келтіреді [8]. Оны сйір тісті аунашаны кмегімен жргізеді.