ТАЫРЫП БОЙЫНША СТУДЕНТТІ ЗІ ЗІ ТЕКСЕРУІНЕ АРНАЛАН ТЕСТ СРАТАРЫ
1. Биопотенциал деп ... айтады.
A.жасуша мембранасыны iшкi жне сырты орталары аралыындаы потенциал айырымын
D.жасуша мембранасыны iшкi орталардаы потенциалын
C.жасуша мембранасыны сырты орталардаы потенциалын
D.температураны згеруiн
E.сырты кштi серiн пайда болатын потенциал айырымын
2. Миелинді талшыта озу серi (терiс заряд) оны тiтiркендiрген жерiнi асындаы жерге, одан рi арай ... жылжиды.
A. | бiралыпты
B. |здiксiз, те тез
C. |секiрмелi трде,
D. | здiксiз, те жай
E. |демелi трде
3. Миелинді нерв талшыы деп
А. Цилиндр трізді аксонды атаймыз.
В. Сырты цитоплазмалы мембранмен апталан, р жерінде жалаашталынан аймаы бар аксонды атаймыз.
С. Сырты цитоплазмалы мембранмен апталан аксонды атаймыз
Д. Пішіні цилиндр трізді, цитоплазмалы мембранмен апталан аксонды атаймыз.
Е. Дрыс тек А жне С
4. Нерв талшыы арылы импулстарды таралуы мына трде жреді
А. озу деполяризацияланан айматан озбаан барлы аймаа тарайды.
В. озу деполяризацияланан айматан озбаан аймаа тарайды.
С. озу деполяризацияланан айматан озбаан аймаа арай бір баытта тарайды.
Д. озу о зарядталан айматан теріс зарядталан аймаа арай нерв бойымен тарйды.
Е. Дрыс жауаптар А жне Д.
5. Жйке талшытарыны озбаан жерiндегi мембрана брыныдай ... зарядталады.
A. |сырты бетi о, ал iшкi бетi терiс
B. |сырты бетi терiс, ал iшкi бетi о
C. |екi бетi бiрдей
D. |сырты бетi зарядталмайды, ал iшкi бетi о
A. |сырты бетi зарядталмайды, ал iшкi бетi терiс
6. Мембрананы озан жерi мен озбаан жерi арасында пайда болан потенциалдар айырмасы жйкенi ... жылжытады.
A. |iшiндегi жне сыртындаы иондарды о зарядтан терiс заряда арай жйке бойымен
B. |iшiндегi жне сыртындаы иондарды терiс зарядтан о заряда арай жйке бойымен
C. |iшiндегi жне сыртындаы иондарды кез-келген баытта
D. |iшiндегi иондарды терiс заряда арай жйеке бойымен
E. |сыртындаы иондарды о заряда арай
7. Нерв талшыы арылы рекет потенциалыны шпей таралуы шін
А) мембрана кедергісі аз болуы тиіс
В) мембрана сиымдылыы аз болуы керек
С) Нерв жасушасы мембранасы белсенді орта болуы тиіс
D) мембрана сырты мен іші арасында потенциалдар айрымы болуы тиіс
E) дрыс жауап А жне С
8. Мембрана аралы потенциалды пайда болуы шін ажетті жне жеткілікті шарттары:
A) мембрананы тадамалы ткізгіштік абілеті болуы
B) мембрананы екі бетіндегі иондар концентрациясы арасында айрымыны болуы
C) А жне В шартыны бір мезгілде орындалу
D) автотербелістік процесті болуы
E) иондар шін тімділікті артуы
9.Эксперимент арылы мембраналы– ионды теорияны длелдеген:
A. Гук
B. Фарадей
C. Ходжкин мен Хаксли
D. Эдисон
10.Тынышты потенциалы .....
1.Вавилов тедеуімен сипатталады, ал сер потенциалы...
2. Голдман-Ходжкин-Катц тедеуімен сипатталады, ал сер потенциалы...
3.Маттеучи тедеуімен сипатталады, ал сер потенциалы...
4.Эдисон тедеуімен сипатталады, ал сер потенциалы...
А. Нернст-Планк тедеуімен сипатталады
В. Ходжкин-Хаксли тедеуімен сипатталады.
С. Планк тедеуімен сипатталады.
Д. Нернст тедеуімен сипатталады.
11. Мембранадаы биопотенциалды тіркейтін дісті.... деп атайды.
A. Миография
B. Томография
C. Микроэлектродты техника
D. Механография
12. рекет потенциалыны шамасы ..... иондар концентрациясына туелді.
A. Na жне Ca
B. Na, K жне CL
C. K жне CL
D. Na, Ca, CL
13. озан аксонны деполяризациялану фазасында Nа иондары..... арай теді
A. Жасушаны сыртына
B. Ішке арай
C. бір мезгілде ішке жне сырта
D. Жйке бойымен таралады
14. рекет потенциалыны реполяризациялану фазасында иондарды таралу баыты:
A. Na, K- ішке арай
B. Na – ішке арай
C. К– ішке арай, Na- сырта
D. К – сырта арай
15. Мына графиктен поляризацияа, деполяризация жне реполяризацияа сйкес келетін айматарды крсет
 |
Dj
1 1 2 3 4 5 6 t, мс
j j
T
4 лекция. КАРДИОМИОЦИТЕ РЕКЕТ ПОТЕНЦИАЛЫНЫ
ПАЙДА БОЛУ МЕХАНИЗМІ.
Лекция жоспары:
1. Кардиомиоцитегі рекет потенциалы.
2. Миокард жасушасындаы ионны насостар.
3. Кардиомиоцит фазалары.
4. Кардиомиоциті ткізгіштігін зерттеу дістері.
5. Эйтховен теориясы.
6. ЭКГ. Жрек потенциалын лшеу дістері.
Лекция масаты: Жрек миокардында биопотенциалды пайда болуы механизмін, деполяризация затыыны ерекшеліктерін талдау. Жрек блшы етінде биопотенциалды таралуын арастыру. Эйнтховен теориясыны негізгі жне ЭКГ тсіруді принциптерімен танысу.
Жрек блшы ет жасушаларындаы рекет потенциалыны трі мен пайда болуы механизмі жне оны деполяризация затыы жйке талшытары мен аа сйек блшы ет жасушаларындаы рекет потенциалыны затыынан згеше. Мысалы, кальмар аксонындаы рекет потенциалыны затыы 0,5-1 мс болса аа сйек блшы еттегі 2-3 мс болады, ал жрек арыншасыны миокардындаы рекет потенциалыны затыы 250-300 мс созылады (1 сурет).
мВ
| |
1 сурет
Мндай за уаыт жрек блшы ет рылымыны озуы мен жиырылуыны синхронды болуын амтамасыз етеді, ол з кезегінде ан айдауа ммкіндік береді.
Кардиомиоциттаы рекет потенциалыны згеше болуы жасушаны ішкі жне сырты орталарындаы иондарды таралуына тікелей байланысты. Кардиомиоцит пен аа сйегі блшы еттерінде калии жне натрии иондарыны концентрациясы жаын. Біра, кардиомиоцитте рекет потенциалыны пайда болуы мен жректі жиырылуында кальции иондарыны лкен лесі бар екендігі аныталды. Кальции ионы жасушаны сыртында 2 ммоль/л болса, ішінде те аз 10-4 ммоль/л шамасында. Ал жректі жиырылуы кезінде, жасуша ішінде бос кальции иондарыны концентрациясы 103 ммоль дейін артуы ммкін, біра бл арты иондар реполяризация кезінде жасушадан сырта шыарылады.
Кардиомиоциттегі иондар байланысын калии, натрии жне кальции ионды насостары амтамасыз етеді, олар жасушадан сырты ортаа активті тасымалдау арылы натрии жне кальции иондарын айдайды, ал пассивті тасымалдау арылы ішке кальции, натрии, сырты ортаа калии иондарын айдайды (2 сурет).
2 Ca2+
Пассивті тасымаладу
Са2+ [ 2]
Na+ [145] Активті тасымалдау
K+ [4]
3 Na+
2 сурет
Бл насостарды жмысын саркомадаы миокардит жасушасындаы калии-натрии АТФаза мен кальции АТФаза ферментері амтамасыз етеді. Мембрананы 1 мкм2 ауданындаы калии-натрии насосыны тыыздыы 1000, яни 1 см2 аудана 1011 насостан келеді. Ионды насостар 1 секундта иондарды 20 рет айдаса, онда 1 см2 аудандаы насостар 1 секундта иондарды 21012 рет айдар еді. 1 ионды насос 1 ретте 3 натрии ионын айдайтыны белгілі, сонда 1 см2 аудандаы барлы насостар 1 секундта 61012 ионды айдайды. Бл иондар санын Авогадро санына (6,02×1023 моль) блсек 10×10-12 моль/см2×с саны келіп шыады, мнан мембрананы 1 см2 ауданы арылы 1 секундта 10 моль натрии ионы тасымалданатын анытайймыз.
Тынышты алыптаы мембранны натрии жне кальции иондарын ткізуі те тмен, мысалы PNa/PK = 0,05, сол секілді PСа/PК атынасы да тмен, оны стіне мембрана сыртында кальции иондарыны концентрациясы Na+, K+ иондарына салыстыранда аз. Сондытан миокардты тынышты потенциалы жасушаны екі жаындаы калии иондарыны концентрациясымен аныталынады.
Миокардты рекет потенциалы ш трлі фазамен (кеземен) сипаталады: I фаза-деполяризация кезіндегі кй, II фаза- плато кезіндегі кй жне III фаза- реполяризация кезіндегі кй.
I фаза – деполяризациялы кезе. Бл кезе мембрананы натрии иондарын ткізуіні крт суімен PK : PNa = 1:20 жне мембранадаы jМ тыны9шты потенциалыны кемуімен (потенциал табасыны згеруімен) сипатталады. Мебранадаы потенциал шамасы -60мВ жеткенді натрии каналдары 1-2 миллисекундтан 6 милисекунда дейін ашылады (3сурет).
| Фаза | Каналдар сипатамасы | Ионды каналдарды кйі | Ток баыты | |||
| I - Деполяризация | ТNa= 1-2 мс
jNa = -60мВ | Na Ca K | Na+ |
3 сурет
II фаза-плато (жазыты). Бл кезеде мембранадаы рекет потенциал шамасы +30 мВ тан 0 дейін тмендейді жне екі трлі каналдар бір мезгілде жмыс істейді, яни кальции жне калии каналдары иондарды баяу ткізе бастайды. Ашылан кальция каналы баяу трде жасушаа кальции иондарын ткізе бастайды, нтижесінде ішке арай баытталан ток пайда болады:
мндаы gCa – мембрананы Ca2- ионы шін ткізгіштігі. Бл пассивті тасымалдау кальции ионы шін электрохимиялы градинет есебінен жреді. Мембрана кальции тогыны суімен атарласа калии ионын ткізуін де кшейтеді, бл з кезегінде мембрананы сыртына арай баытталан калии тогын жне мембрананы сйкес иондарды ткізгіштігін 
кемуін, 
жоарылауын тудырады жне мембрананы реполяризациялауа алып келеді (4 сурет). Осылайша пайда болан арама арсы баытталан екі токты шамасы бірте бірте тееседі, бл з кезегінде мембранадаы потенциалды 0 дейін тмендетеді. Бл кезеде кальции мен калии токтарыны осындысы 0 мтылады
| Фаза | Каналдар Сипатамасы | Ионды каналдарды кйі | Ток баыты |
| II – Плато | ТСa=200-250 мс jСа = +30 мВ |  Na Ca K
| Сa+ К+ |
4 сурет
III фаза - реполяризациялау кезеі.Бл кезе кальции каналдарыны жабылуымен, жоарылауымен, нтижесінде мембранадан сырта арай калии тоыны кшейуімен сипатталады ( 5 сурет).
| Фаза | Каналдар сипатамасы | Ионды каналдарды кйі | Ток баыты |
| IIІ- реполяризация | ТК = -50 мс |  Na Ca K
| К+ |
5 сурет.
Кардиомиоциттегі озу былысын арнаулы дістермен зерттейді. Соны бірі кальции иондарын блокатор арылы тежеу дісі. Миоциттегі кальции тогын (кальции иондарыны аынын) тежейтін Д-600, верапамид, Li Mn2+ металдарыны катионы т.б. препараттар аныталды. Олар кальции иондарын жасушаа енуін тежейді, соны нтижесінде мембранадаы сер потенциалыны шамасы мен трі згереді. Жрізілген тжрибелер кальции каналдарын тетродотоксинмен, натрии ионымен тежеуге болматындыын крсетті, бл жадай кардиомиоцитте жеке кальции каналдарынын болатындыын длелдейді.
Келесі люминесценттік талдау дісі. Бл діс жарырауы медузадан алынан экворин ауызы арылы кальции иондарыны тасымалдауын баылауа болады. Оны басты ерекшілігі кальции ионын осып алан экворин аузы зінен жары шыарып, люминесценцияланады. Экворин аузын жрек блшы еті дрілеріне осып береді де,арнаулы оптикалы ралдармен оны шыаран жарыыны интенсивтілігін лшейді.
Осылайша алынан мліметтер арылы жрек блшы еттерінде кальции иондарын тасымалдау кезінде сер потенциалы згерісін сипаттауа болады.
алыпты жадайда жне патология кезінде жрек блшы еттерінде кальции иондарыны таралуын радионуклидті диагностика дісі арылы анытайды. Осы масатта кальциді Са45 изотопы олданылады. Изотаптан шыатын бета сулесін сканер арылы тіркейді.
Енді жрек блшы етінде озуды (рекет потенциалыны - электр импульсіні) таралу механизмін арастырайы. Жрек лашасында орналасан, траты трде здіксіз электр импульсін ндіретін «синоаурикулярлы (синус) тйіні (Кейт-Флака тйіні)» деп аталатын ерекше нкте бар. Ол ндірген электр импульсі жрек блшы еттерінде таралып, жрек арыншасы мен жрекшелерді кезек- кезгімен синхронды трде жиырылуын амтамасыз етеді. Жректі
жиырылу жиілігі синоаурикулярлы (синус) тйінде (СТ) автоматты трде ндірілген озуа (электр импульсіне) тікелей байланысты, сондытан СТ «пейсмекер» деп атайды.
СТ ндірілген электр импульсі (рекет потенциалы) алдымен жрек лашасына 1 м/с жылдамдыпен жетеді, 40 миллисекундтан со лашаны барлы аймаы озан кйге, яни деполяризация кйіне кшеді. Жрек лашасында р трлі жолдармен тараын электр импульстары, жректі фиброзды лпасында орналасан, электр импульстарын ткізбейтін (озбайтын), арыншаны жрекшеден бліп тратын атриовентрикулярлы тйінге бір мезгілде жетеді. Тек осы тйін ана озуды, яни электр импульстарын арыншадан жрекшеге жеткізетін бірден бір жол болып саналады. Бл тйінні электрлік кедергісі жоары, сондытан онда электр импульстарыны таралуы арыншаа араанда 0,02-0,05 м/с баяу жылдамдыпен тарайды. Аталан былыс атриовентрикулярлы тежеу деп аталады. Бл тежеу диастола кезінде арыншада жиналан барлы ан клемін жрекшені жиырылуына дейін жрекшеге жиналуына жететіндей уаыт береді. Атриовентрикулярлы тйіннен тараан электр импульсі жректі ткізгіш келесі буыны- Гиса шоына (тйініне) жетеді. Бл айматаы талшытар жуан боландытан оларда электр импульстары 2-3 м/с жылдамдыпен тарайды. Гиса шоынан Пуркинье талшытары тарайды, оларды диаметрлері миокард талшыына араанда лкен, сондытан бл талшытрда электр импульстарыны таралу жылдамдаы 4-5 м/с жетеді. Ары арай электр импульстарны таралуы баяулайды, бл жрекшені барлы блшы еттерін синхронды трде жиырылуына ммкінді береді. Осылайша электр импульсі жрекшені арынша аймаанда жиырылмаан блігіне жетеді (6 сурет).
|
Жректі электр импульсін тарату жйесіндегі аау аритмия немесе жрек соуыны бзылуы деп аталады. Мндай аау жрек соысыны те тмен (брадикардия) немесе те жоары (тахиаритмия) болуына алып келеді.
Медициналы практикада жрек потенциалын лшеу дісін электрокардиография(ЭКГ) деп атайды, ал лшеу ралын электрограф деп, лшеу нтижесінде алынан ааздаы жазба млімет электрограмма деп аталады. Оны негізіне Эйнтховенны тарматар теориясы алынан. Бл теорияа сйкес жрек диполды моменті РЖ болатын электр диполі ретінде арастырылады, ол жрек ызметіні циклына сйкес уаыт туіне арай з осі бойымен кеістікте брылады, орналасуын згертеді. Эйнтховен жректі штары «о ол - сол ол- сол ая» болатын те абыралы шбрышты ортасында орналасан деп санауды сынан (7 сурет). Олай болса диполді дипольдік моментіні шбрыш абыраларына тсіретін проекциясы жоарыда аталан нктелер арасындаы потенциал айырымына те, ол з кезгінде жрек потенциалын сипаттайды.
Биопотенциалдары лшенетін екі нкте жбы «тарматар» деп аталады. Осыан сйкес 1912 ж. Эйнтховен «О- С-СА» тарматарын «стандартты тарматар жйесі» деп атауды сынды жне ол ш тарматан трады. І тарма «о ол- сол ол», ІІ тарма «о ол- сол ая», ІІІ тарма «сол ол- сол ая». р тармаа з потенциалдар айырымы UI : UII : UIII сйкес келеді. Жрек - диполді шбрыш абараларына тсіретін диполдік моментіні проекциясы Pi мен потенциалдар айрымы Ui арасында мынадай туелділік аныталан UI : UII : UIII = РI : РII : РIII.
«Диполь-жрек» уаыта байланысты з осімен айналатындытан оны тарматардаы проекциясы потенциалдар айрымыны уаыта туелділігін крсетеді, оны электрокардиограмма (ЭКГ) деп атайды (7 сурет). Жрек -диполді РЖ моменті мен оны І тарматаы проекциясы арасындаы a брыш жректі электрлік осіні баытын крсетеді, ол кбіне жректі анатомиялы осімен сйкес келеді (8 сурет).
UI
РI
a
PII PIII
UII UIII
7 –сурет. 8-сурет.
ЭКГ тістерін латын ріптері P, QRS жне T белгіленеді. Электрокардиограммадаы Р тiсi жрекше лашасыны жиырылуы кезінде, Q,R,S тiстер кешені жрек арыншасы жиырыланда, ал T тісі оны соы кезеiнде, яни жрек арыншаны бастапы алпына келгенде (босасыанда) пайда болады (9 сурет). э
++++++
+
|
Медицналы практикада стандартты тарматардан баса кардиалды униполярлы ( кеуде) ЭКГ тарматары да ке трде олданылады. Мнда бір электродты активті деп атап, оны кеуде уысыны сол жа бетіні 6 нктесіне орналастырады. Бл активті электрод Вильсон электродымен бірге 6 кеуде тармаын райды(10 сурет). Кеуде тармаы «V» бас латын рпіне активті электродты орналасан орнына сйкес келетін санды тіркеп жазу арылы белгілейді, мысалы V1, V2, V3, ... V6
| |
Рис 10
V1 тармаы – активті электрод о жа кеуде куысындаы 4 абыра аралы нктеге орнатылады.
V2 тармаы - активті электрод сол жа кеуде куысындаы 4 абыра аралы нктеге орнатылады.
V3 тарма - активті электрод екінші жне тртінші позицияда, яни сол жа парастерналды сызы дегейіндегі тртінші абыра нктесіне орнатылады;
V4 активті электрод сол кеуде кусындаы 5 абыра аралы сызы бойына орнатылады;
V5 активті электрод сол жа олты асты сызыыны бойына орналатылады;
V6 активті элемент сол жа олты асты горизонталь сызы бойына орналатылады;
ЭКГ диагностикалы мліметі ретінде оны P, QRS жне T тістеріні биіктігі жне P-Q, Q-R-S,S-T, R-R интервал затыы алынады. Пациентен алынан ЭКГ мліметтерді тмендегі кестеде берілген стандарты мліметпен салыстырылады.
ЭКГ II тармаында алыпты жадайдаы жрек биопотенциалы мен уаыт интервалы мндері
| P | Q | R | S | T | |||||
| U,мВ | t,cek | U,мВ | t,cek | U,мВ | t,cek | U,мВ | t,cek | U,мВ | t,cek |
| 0.05-0,25 | 0-0,1 | 0-0,2 | max 0,03 | 0,03-1,6 | max 0,03 | 0-0,03- | max 0,03 | 0,25-0,6 | max 0,25 |
| Интервалды затаы, сек | |||||||||
| PQ | QRS | QRST | ST | RR | |||||
| 0,12-0.2 | 0,06-0,09 | 0,03-0,44 | 0-0,15 | 0,7-1,0 |
В последнее время в широкой медицинской практике возрастает интерес к суточным исследованиям ЭКГ. Такое исследование носит называние суточное мониторирование или суточная запись по Холтеру (по фамилии американского биофизика Нормана Холтера, впервые предложившего данную методику). По сути суточное мониторирование ЭКГ это непрерывная регистрация ЭКГ на протяжении суток и более (48, 72 часа, иногда до 7 суток). Запись ЭКГ осуществляется при помощи небольшого портативного прибора — рекордера (регистратора), который пациент носит с собой (на ремне через плечо или на поясе). Во время исследования пациент ведет обычный образ жизни, отмечая в специальном дневнике время и обстоятельства возникновения неприятных ощущений в области сердца. Исследование выполняется как в стационаре, так и амбулаторно. Запись ведется по 2, 3, или более каналам (до 12 каналов). До сих пор наиболее распространены именно 2- и 3-канальные регистраторы. В ряде случаев имеется возможность при трехканальной записи получить математически восстановленную ЭКГ 12 каналов, что может быть полезно в топической диагностике экстрасистол.
Электрографияны трлері:
ЭЭГ- электроэнцефалография, ми биопотенциалын тіркеу.
ЭМГ- электромиография, блшы ет биопотенциалын тіркеу.
ЭРГ- электроретинография кзге сер ету кезіндегі кз торында пайда болатын биопотенциалды тіркеу.