ТАЫРЫП БОЙЫНША СТУДЕНТТІ ЗІ ЗІ ТЕКСЕРУІНЕ АРНАЛАН ТЕСТ СРАТАРЫ

 

1.Электрокардиограмма деп...жазуды атайды

а)адам денесіндегі екі нкте аралыындаы потенциал

айырымын...

b)адам денесі бетіндегі екі нкте аралыындаы кернеуді...

с)тірі жасушадаы ток кші згерісін...

d) тірі жасуша кедергісіні згерісін...

2.ЭКГ-ні рбір тісіне сйкес келетін потенциал айырымы...те болады.

a)U=h-S;

b)U=hS;

c)U=h+S/2;

d)U=h/S;

e)U=S/h

3.ЭКГ-ні уаыт аралыыны затыы...те болады.

a)t=L/v

b)t=L.v

c)t=L/v3

d)t=v/L

e)t=v+L

 

4.ЭКГ-ні R тісі...байалады.

a)жрек лашасыны жиырылар алдында...

b)жрек арыншасыны жиырылу соында...

c)жрек клапындарында...

d)жрек арыншасыны жиырылу алдында...

e)жрек лашасыны жиырылу соында...

5.ЭКГ иіндері...

1.толындар деп аталынады,...

2.тербелістер деп аталынады,...

3.оларды P,Q,R,S,T,ріптерімен белгілейді,...

4.ЭКГ- тербелістері P,Q,R,S,T,ріптерімен белгіленеді,...

5.P-жрек лашасыны жиырылуы алдында,Q-R-S-арыншаны жиырылуы кезінде,Т-арыншаны жиырылуыны соында пайда болады.

6.Т-жрек лашасыны жиырылуы алдында,Q-R-S-арыншаны жиырылуы кезінде,Р-арыншаны жиырылуыны соында пайда болады.

7.Q-R-S-жрек лашасыны жиырылуы алдында,P-арыншаны жиырылуы кезінде,Т-арыншаны жиырылуыны соында пайда болады.

6.Электрокардиограммада І,ІІ жне ІІІ тарматарды...

1.стандартты деп атайды,...

2.кеуделік деп атайды,...

А.оны тістері P,Q,R, S,T, ріптерімен белгіленеді,...

В.оны тербелістері P,Q,R,S,T, ріптерімен белгіленеді,...

I.жне электрокардиограмма пішінімен, тістерді биіктігімен, интервалдар затыымен сиппатталынады.

II.жне электрокардиограмма тістерді биіктігімен,тіктігімен интервалдар жиілігімен сипатталынады.

7.Эйнтховен теориясына сйкес,

1.жректі электрлік моменті векторы мен дене бетіндегі екі нктені потенциалдары арасында байланыс бар,...

2.диполді электрлік моменті векторы мен дене бетіндегі екі нкте аралыында лшенген потнециалдар арасында байланыс бар,...

А.осы ос нктелердегі потенциалдарды,...

В.осы ос нктені,...

I.тарма деп атайды.

II.электродтар деп атайды.

8.Жректі рбір жиырылуы кезінде оны...

1.электрлік потенциалы згереді,...

2.пасыны кедергісі згереді,...

А.ол денені бетімен таралады да,...

В.лпасыны кедергісі артады,...

I.оны кез-келген екі нктесіне жаланан электродтар сол потнециалдарды айырымын лшейді.

II.оны кез-келген екі нктесіне жаланан электрод блік кедергісін лшейді.

9.ЭКГ-де тарматар деп...

1.потенциалдары бірдей болатын ос нктені атайд,...

2.потенциалдар айырымы лшенетін дене бетіндегі ос нктені атайды,...

3.соларды ішіндегі ая-ол тармаын...

4.клиникалы практикада кеуде тармаын...

5.стандартты дейді.

10.Жректі электрлік диполъ момнетіні модулі мен баытыны уаыта байланысты згерісін...

1.электрокардиограмма деп атайды,...

2.электрореограмма деп атайды,...

3.кардиобаллистограмма деп атайды,...

4.электро-,рео-,кардиограммаларды алу шін

5.электродтарды аяа жне ола жалау ажет.

6.электродтарды аяа жне олды кез-келген жеріне жалау ажет.

11.ЭКГ-ні негізгі сипаттамалары

1.пішіні мен тістерді биіктігі, интервалдар затыы,...

2.тістеріні биіктігі мен тіктігі, интервалдар затыы,...

3.Бл мліметтерді диагностикалы тест ретінде олданады,...

4.Бл мліметтерді жрек ан тамырыны кйін анытауда олданады,...

5.мысалы,R-тісі-жрек арыншасыны потенциалын сипаттайды,...

6.мысалы,R-тісі-жрек лашасыны потенциалын сипаттайды,...

7.R-тісіні амплитудасы арынша массасына туелді,...

8.R-тісіні амплитудасы лаша масссына туелді,...

9.сондай-а ртрлі функцияналды згерістер кезінде Q-T интервалы згереді.

10.сондай-а ртрлі функцияналды згерістер кезінде Q-T биіктігі згереді.

12.ЭКГ-ны тістері...ретімен орналасады.

a)U-P-R-S-T-Q.

b)P-Q-R-S-T-U.

c)U-Q-P-R-S-T.

d)P-Q-S-R-T-U.

e)P-Q-R-S-U-T.

13.Жректі паталогиялы згерісі кезінде:

a) ЭКГ тістеріні биіктігі згереді.

b) ЭКГ тістеріні ара-ашытыы згереді.

c) ЭКГ тістеріні формасы згермейді.

d) ЭКГ тістеріні биіктігі жне ара-ашытыы згереді.

e ) ЭКГ-ні R тісті болмайды.

 

5 лекция. РЕОЛОГИЯ

 

Лекция жоспары:

 

1. Сйы аысыныны физикалы задылытары: ттырлы, Ньютон заы, ламинарлы жне турбулентті аыс

2. Сйы аысыны сызыты жне клемдік жылдамдыы, сйы аысыны здіксіздік шарты.

3. Пуазейль формуласы.

4. аннны реологиялы асиеттері.

5. анны тамырлар жйесі арылы ауы. «Тиын бааналары»

6. Пульстік толын.

7. ан ысымын лшеу дістері: Коротков дісі, туліктік мониторинг.

 

Лекция масаты: сйы аысыны негізгі задылытарымен танысу жне оны ан аысына олдану. анны тамырлар бойымен ау ерекшеліктерін талдау. ан ысымын лшеу дістерін арастыру.

 

Жрек- ан тамарлар жйесі адам азасында анны тйы жйе бойымен немі ауын амтамасыз етеді. Осы арылы жасушаларды алыпты жмыс істеуін, яни олара ажетті заттарды жеткізуге жне сырты ортаа ажетсіз заттарды шыаруа ммкіндік береді. Жрек ан тамырлар жйесіндегі ан айналысын сипаттау шін ан ысымы мен оны жылдамдыы арасындаы, бл шамаларды ан тамырларыны трлері мен ан рамына, жйені жрек жмысына туелділігін білу ажет.

Сйыты озалысы мен онда байалатын былыстарды гидродинамика зерттейді, ал гидродинамиканы задылытарын жрек- ан тамырлар жйесіндегі ан айнасысына зерттеуге олданатын биофизиканы блімін гемодинамика деп атайды. Шын мнінде ан аасы гидродинамика арастыратын сйытан згеше. ан аатын ттіктерді абыралары серпімді жне олар кптеген тарматара блініп кетеді, ал гидродинамикада болса абаралары серпімсіз, темір ттіктермен аатын жадайларды арастырады, оны стіне жректі жмысын арапайым насоспен салыстыруа тіптен болмайды. Осы жадайлар жрек ан тамырлар жйесін физика- математикалы жолдармен толы сипаттауа болмайтындыын кретеді, сондытан биофизика ан айналысыны тек арапайым трлерін арастырады.

Енді сйы аысыны кейбір задылытары мен тсініктерін арастырайы.

Сйыты ттырлыынемесе ішкі йкеліс сйыты ауы кезінде байалатын басты былысты бірі. Ттікпен аан сйыты молекулалары ттік абырасымен серлеседі (молекулалары бір біріне тартылады, кедергі кші пайда болады), соны нтижесінде сйыты ттік абырасына жанасан абатыны ау жылдамдыы тмендейді, бл абат з кезігінде келесі абатты ау озалысын тежейді, ол келесі абата сер етеді, осылайша жаласа береді. Ттікті осіне жаындаан сайын бл былысты сері тмендеп, ттік осі бойындаы сйы аысы жылдамдыын сатайды. Осындай былысты серінен сйытарды абаттары арасында ішкі йкеліс кші пайда болады, оны ттырлы деп атайды.

Осы кшті серінен ттікті клдене имысындаы сйытарды ау жылдамдытары р трлі болады, ттікті осі бойымен аатын сйы жылдамдыы е жоары мнге ие болса, ттік абырасына жаындаан сайын оны жылдамдыы тмендей береді, ал ттік абырасына жанаса аатын сйы жылдамдыы тмен мнге ие болады v₁< v₂< v₃<v₄. Осыны серінен озалу баытына перпендикуляр баытта жылдамды градиенті dv/dx пайда болады (1 сурет).

v₁

v₂

v₃

v₄

dv

 

1 cурет

 

Ішкі йкеліс кшіні шамасы Ньютон рнегімен сипатталады:

,

мндаы - жылдамды градиенті, ол жылдамдыты белгілі баыттаы бірлік зындыына сйкес келетін шамасына те; S – серлесуші абат ауданы, - ттырлы коэффициенті немесе динамикалы ттырлы.Динамикалы ттырлы СИ жйесінде Паскаль× секунд (Пас) лшенеді.

Ттырлыты лшеуде динамикалы ттырлыпен атар кинематикалы ттырлы деген шама да олданылады, ол n= h/r те, мндаы r - сйыты тыыздыы.

Ньютон заына баынатын сйытарды ньютонды сйытар деп атайды. Мндай сйтарды ттырлы коэффициенттері сйыты рылымына, оны температурасы мен ысымына туелді, ал жылдамды градиентіне туелсіз болады. Кптеген сйытар, мысалы су, трлі ертінділер, тменгі молекулалы органикалы сйытар, барлы газдар ньютонды сйытара жатады. 36⁰С температурадаы анны ттырлы коэффициенті 4-610^-3 Пас те, ауыр жмыстар кезінде ттырлы коэффициенті жоарылайды, сондай-а ттырлыты шамасына кей ауру трлері де сер етеді, мысалы, ан диабеті кезінде ан ттырлыы 2310^-3 Пас дейін жоарылайды, ал туберкулез кезінде керісінше 110^-3 Пас дейін тмендейді.

Сйыты аыс тріне байланысты ламинарлыжнетурбулентті деген трлерге блінеді. Ламинарлы деп аан сйы абаттары бір бірімен араласпайтын, бір абат екінші абат бетімен сыри аатын аысты атайды. Мндай аысты жылдамдыы барлы абаттарда бірдей мге ие болады.

Егер сйыты ау жылдамдыы белгілі бір шамадан асса, онда сйы абаттары бір бірімен араласып, сйы блшектеріні ау траекториялыры крделеніп, аыс йын трізді болады, мндай аыс турбулентті деп аталынады. Егер аан сйы абаттарыны жылдамдытарыны айырмашылыы белгілі бір шамадан асса, онда абаттардаы ысым згереді, нтижесінде сйы блшектері ысым шамасы лкен сырты абаттан, ысымы тмен ішкі абата аарй ауысады, мндай орын ауыстырулар аысты турбулентті болуына жне аысты дыбыс шыаруына алып келеді. (турбуленті аысты мед маызы: кпе шуы, жрек клапаны, Коротков дісі).

Сйы аысыны ламинарлыдан аыстан турбулентті аыса ауысуына сйкес келетін жылдамды шамасын кризистік v_кр жылдамды деп атайды жне оны сан мнін Рейнольдс саны арылы аныталады, бл шама аысты трін сипаттайды жне лшем бірліксіз болып келеді. Рейнольдс саны деп Re= Dvr/h рнегімен аныталынатын шаманы атайды, мндаы v- сы аысыны жылдамдыы, r жне h- сйыты тыыздыы мен ттырлыы, D- аысты берілген жадайдаы кедергісін сипататйтын шама (мысалы, осы жадайда ттік диаметрі). Шын мнінде аысты ламинарлыдан турбулентке тетуін сипаттайтын Рейнольдс санын эксперимент арылы анытайды. Мысалы, іші жылтыр, цилиндр ттік ішінде аан су шін бл шама Re=2300 те.

Сйыты ау жылдамдыы клемдік жне сызыты деген шамалармен сипатталады.

Клемдік жылдамды Q деп, бірлік уаыт ішінде ттік арылы аып ткен сйыты V клемін атайды: Q = V/t, бл шама мл/с, л/мин жне т.б. лшенеді.

Сызыты жыл1дамды v деп, сйыты бірлік уаыт ішінде аып ткен жолыны зындыын атайды: v =L/t. Клемдік жне сызыты жылдамдытар мына трде з ара туелді: Q = v× S, мндаы S- аан сйыты клдене имасы. Ттік арылы аып жатан бірттас сйы шін мына ереже орындалады: ттікті кез келген клдене имасы арылы бірлік уаыт ішінде бірдей клемде сйы аып теді: Q =v×S = const, бл рнекті сйы аысыны здіксіздік тедеуі деп атайды. Мнан v₁ ×S₁ = v₂×S₂ немесе S₁/S₂ = v_2/v₁ те: аан сйыты клдене имасы лкен болан сайын, оны жылдамдыы тмен болады. S₂ > S₁> S₃ мнан v₃> v₂> v₁ (2 сурет).

 

 

 

 

2 сурет

 

Жалпы анны тамыр бойымен ауыны басты себебі жрек жмысыны серінен ан тамырында пайда болатын ысымны атмосфералы ысыннан арты болуынан деп саналады.

Олай болса радиусы R, зындыы L болатын ттікті басы мен соындаы ысым p₁ жне p₂ болса, онда осы ттік арылы 1 секунда аып тетін сйы клемі мына рнекпен аныталынады:

Q = (p₁ –p₂)pR⁴/8hL.

Бл рнек Пуазейль формуласы деп аталады. рнектегі шама гидравликалы кедергідеп аталады, сонда Пуазейля формуласы мына трге келеді:

Q = (p₁–p₂)pR⁴/8hL = pR⁴Dр/8hL = Dр/Х.

 

Гидравликалы кедергі электр тізбегі шін Ом заына сас, тізбектей жне параллель осылан электр тізбегіні толы кедергісі мен осылайша осылан ттіктер жйесіні гидравликалы кедергісі бірдей рнектермен есептелінеді: тізбектей осылан жйе шін: болса, параллель осылан жйе шін .

Пуазейль формулсындаы (p₁ –p₂)/L шаманы, ысым градиенті dp/dl алмастырса онда, Пуазейль формуласы мына трге келеді жне оны клдене имасы згермелі ттікке олдануа болады:

Бл рнектен, ттікті клдене имасынан аып тетін сйы клемі оны радиусыны тртінші дрежесіне туелді екендігі кренеді. Егер атеросклероз серінен ан тамырыны радиусы 2 есе кішірейсе, онда осы ан тамыры арылы аатын ан клемін брыы алпында стап тру шін оны ысымын 16 есе арттыру ажет екен, ал бл ммкін емес, йткені жрек мндай ысым тудыра алмайды. Мндай жадайда ан тамыры радиусын брыы алпына келтіру ажет. Сондытан гипертонды дрілерді бір сері ан тамырын кеейтуге баытталан, осы арылы олар ан ысымын реттейді.

Ньютонды емес деп, ттырлыы жылдамды градинетіне dv/dx туелді болатын сйытарды атайды, олара ан жатады. Жалпы трде анды эритроцит, лейкоцит жне тромбоциттерді плазмадаы ертіндісі немесе суспензиясы деп арастыран дрыс. Біра ан рамындаы лейкоцит пен тромбоциттерді клемі 1-2% аспайды, сондытан бл блшектерді анны механикалы асиетіне тигізетін сері те тмен, анны негізгі механикалы, физиологиялы асиеті эритроцитке байланысты.

анны ке, тар тамырлары жне капияллар арылы ауында лкен айырмашылытар бар. Ірі ан тамырларда эритроциттер бір біріне жабысып «тиын тріндегі баана» трізді агрегатты кй райды (3 сурет).

 

3 сурет.

 

Егер р эритроцитті диаметрі 8 мкм жуы болса, онда эритроциттен ралан агрегатты лшемі 80 мкм болады. Ірі ан тамырлардаы анны жылдамды градиенті тмен, ттырлыы 5 мПас болады. Кей патологиялы былыстар серінен ан эритроциттеріні агрегатты кйге кшуі дегейі жоарылауы ммкін, соны серінен анны тамыр бойымен ауына осымша энергия ажет етіледі.

ан тамырларыны тарылуы (кішірейуі) анны жылдамды градиентін жоарылатады, соны серінен агрегатты кйдегі эритроциттер жеке-жеке жасушалара блшектенеді, яни «тиын тріндегі баана» трізді агрегатты кй бзылады. бл з кезегінде анны ттырлыын азайтады. Тар ан тамырларда ан ттырлыыны тмендеу былысын «сигма» феномені немесе «Фареус-Линдквист» эффектісі деп атайды. Бл былыс диаметрі 500 мкм аз болатын ан тамырларында байалады, ал мндай былыс капиллярларда кшті байалады, соны серінен ондаы ан ттырлыы ірі ан тамырлара салыстыранда екі есе кеміп, плазма ттырлыына дейін тмендейді. ан ттырлыыны тмендеуін былайша тсіндіруге болады, капиллярлар абыраларына те жаын абатпен ан плазмасы аады, сонда ан тамырындаы аан эритроциттер «плазма абатымен» апталан трізді болып келеді (4 - сурет).

 

 

а) б)

4 сурет. Капиллярдаы эритроцитті тменгі(а) жне жоары(б) жылдамды кезіндегі крінісі.

 

Бл айматаы эритроциттер концентрациясы нлге жаын, біра тамыр ортасына жаындаан сайын эритроцит концентрациясы артады.

Тар ан тамырларында аыс жылдамдыыны артуы эритроцитті деформациялануын туызады, бл эритроцит пен тамыр абырасы арасындаы салауды одан ары лаюына алып келеді, нтижесінде анны ттырлыы одан ары тмендейді (4б- сурет).

Эритроцит те созылмалы, майыса болып келеді, соны салдарынан оны ос ойыс дискі тріндегі формасы деформацияланып, диаметрі 3 мкм болатын капилляр ішіне оай кіріп кетеді, бл эритроцит мембранасыны капилляр абырасымен жанасатын ауданын лайтып, ондаы зат алмасуды жасартады жне капиллярдаы аан анны ттырлыын кемітеді (5-сурет).

 

 

 

 

5 сурет.

 

Капилляр жйесіндегі осындай былыстар жрекке тсетін кшті азайтады. Кей патология серінен эритроцит абырасыны майысатыы (эластикалытыы) тмендейді, нтижесінде ан айналысы нашарлайды.

Эритроцит концентрациясыны лаюы немесе кемуі ан ттырлыын згертеді. Мысалы, алыпты жадайда ан ттырлыы 4-6 мПа×с болса, анемия (эритроцитті кемуі) кезінде 2-3 мПа×с дейін тмендейді, ал полицитемияда бл крсеткші 15-20 мПа×с дейін жоарылайды екен.

Енді анны гемодинамикалы сипаттамалары -ан ысымы мен ау жылдамдыын арастырайы.. ан тамарлары: аорта артерияа, ол артериолаа, ол з кезегінде капиллярлара тарматалып кетеді, бл р жеке тарматы (тамырды) диаметріні кішірейуіне, біра осы тамырлар жйесіне енетін барлы тарматарды ауданыны осындысыны лаюына алып келеді. Аысты здіксіздік теориясына сйкес сйыты сызыты жылдамдыы v ттікті клдене имасыны ауданы S кері пропорционал болатын, осы принципке сйкес е жылдам ан аысы аортада байалады, йткені оны клдене имасыны ауданы тамырлар жйесінде е кішісі болып саналады жне ан жылдамдыы аортадан капилляра арай біртіндеп азая береді. Барлы капиллярды ауданы аорта ауданынан 500-600 есе кп, сондытан капиллярдаы ан аысыны жылдамдыы 500-600 есе аз, оны шамасы 1 мм/с тірегінде. алыпты жадайда аортадаы ан жылдамдыы 0,5м/с ден 1м/с дейін болса, лкен физикалы жктеме кезінде ол 20 м/с дейін жоарылайды.

Капиллярдаы ан аысыны тмен болуы ан мен лпа арасындаы зат алмасуды амтамасыз етеді, бл мысал азадаы зат алмасу процесіні негізгі блігі капиллярларда тетіндігін крсетеді. Капиллярлар біріге келе вена тамырына айналады, вена тамырыны салауы барлы капиллярлара салыстыранда аз екендігі белгілі, соны салдарынан венедаы ан аысыны сызыты жылдамдыы артады. 6 суретте тамырлар жйесіні трлі аймаындаы ан жылдамдыыны згеруі крсетілген.

 

 

 

 

 

 

	аорта арте- артериола капил вена pия лярлар

 

 

6 сурет

 

Енді лкен ан айналысы шеберінде орын алатын былысты талдайы. Жалпы жректі белгілі бір ыраты трде жмыс істейтін насос деп арастыруа болады. Оны жмысты фазасы, яни жректі жиырлуы (оны систола деп атайды) бос жрістік фазамен, яни жректі босасуымен (оны диастола деп атайды) кезектесіп отырды.

Жректі жиырылуы, яни жмысты фазасы систола кезінде сол жа арыншадан 60-70 мл клеміндегі ан аортаа жне одан тарайтын артериялара арай аылады. Тамырларды абыралары серпімді боландытан, систола кезінде пайда болатын ан ысымы серінен тамыр абыралары созылады. Нтижесінде, ірі ан тамыры лкен клемдегі анды абылдайды. Мнан со жрек босасып, диастола кезеі келеді, тамыр абыралары жиырылып толып тран анды одан ары арай айдайды. Жректі жиырылуы мен босасуы периодты трде айталанып, пайда болан ысым серінен тамыр абыралары тербеліп, 6-8 м/с жылдамдыпен тамырды бойлап тарайды. Бл тербелісті пульстік толын немесе пульс деп атайды.

Пульстік толынны жиілігі жректі жиырылу жиілігіне те, ал таралуы жылдамдыы тамыр параметрлеріне туелді, бл туелділік Моэнс-Кортевега формуласыымен сипатталады:

,

мндаы E – тамыр абырасыны серпімділік модулі, h – тамыр алыдыы, d – тамыр диаметрі, r - тамыр затыны тыыздыы.

Пульстік толынны тамыр бойымен таралу жылдамдыы 6-12 м/с те болады, ол анны тамыр бойымен ау жылдамдыы 0,3-0,5 м/с лде айда кп, сондытан ая, ол, т.б. жерлерге пульстік толын аортадаы ан ысымыны тмендеуінен тез жетеді. Жргізілген зерттеулер h/d атынасыны адамдар мен артерия тріне байланыссыз екендігін крсетті. Олай болса, пульстік толынны таралу жылдамдыы тек артерия ан тамыры абырасыны серпімділігіне, яни Юнг модуліні згеруіне ана байланысты. Осыан байланысты адам жасыны лайуына байланысты жне кей ауруларды серінен (гипертония, атеросклероз) артерия абырасыны Юнг модулі артады, соны серінен пульстік толынны таралу жылдамдыы алыпты жадайдан 2-4 есе артуы ммкін.

Систол мен диастол кезінде ірі жне орта ан тамырларындаы ан ысымдары бірдей емес. Систол (максимал) кезіндегі ан ысымы 110-130 мм.сын. баанасына те, ал диастол (минимум) кезіндегі ан ысымы 60-80 мм.сып. баанасы болады. лкен ан айналыс шеберіндегі капиллярлардаы ан ысымы р 0,75 мм сайын 30 мм.сып.баанасынан 15 мм.сып.ба. дейін тмендейді, ал кіші ан айналыс шеберіндегі капиллярлардаы ан ысымы 7 мм.сып. баанысына те. лкен ан айнасысы шеберіндегі венуладаы ан ысымы 15-20 мм.сып.баанасы болса, кеуде уысынан тыс айматаы ірі веналарда 5-6 мм.сып. баанасына те. Жрек лашандаы ан ысымы атмосфералы ысымнан 2-3 мм.сып. баанасына кем. Тмендегі 7- суретте лкен ан айналысы шеберіндегі трлі тамырлардаы ан ысымыны шамасы крсетілген.

 

р_С

 

 

р_Д

 

 

1 1 1 2 3 4 5 6 7 8

 

7 сурет.

 

1- аорта, 2- ірі артериялар, 3-кіші артериялар, 4- артериолалар, 5- капиллярлар, 6- венулалар, 7- вена, 8 – жартылай веналар.

 

ан ысымын манжет арылы лшеуді алаш рет итальянды дрігер Рива Роччи 1896 жылы сынан болатын. Бл дісті 1905 жылы орыс дрігері Н.С.Коротков одан ары дамытты. Бл діс пульстік толын шыаратын дыбысты тыдауа (аскультатция) негізделген. Адамны ан ысымын лшеу шін білекті орай резинкадан жасалынан манжетті кигізеді. Оан тамырдаы ан аысы тотап, пульс жоалана дейін ауа айдайды (кбіне 220-250 мм.сын.ба.дейін). Онан со манжетте орнатылан вентильді жайлап ашып, ауаны шыара бастаймыз, слден со артериядаы ан тамыр бойымен аа бастайды, аыс турбуленті боландытан фонендоскопта шу естіледі, оны Коротков тоны деп атайды, осы мезеттегі манометрді крсетуі анны систолды ысым деп саналады. Манжеттегі ауа ысымын одан ары тмендетіп, артериядаы ан аысын алыпты жадайа алып келеміз, бл кезде ан аысы турбулентіден ламинарлы аыса айналады, нтижесінде фонендоскопта Коротко тоны(шуы) жоалады, бл кездегі манометр крсетуі анны диастолды ысымы деп саналады.

азіргі кезеде ан ысымын жоары длдікпен лшеуде Доплер эффектісін негізделген діс олданылады. Тамыра кигізілген манжет астына удьтрадыбыс (УД) толынын шыаратын жне оны абылдайтын ондыры орнатылады. УД толыны артерияа баытталады. Манжеттегі ан ысымы систолды ысыма жеткенде, артерия арылы ан аа бастайды жне тамыр абырасы тербеледі, осындай ан тамырынан шаылан УД толыныны жиілігі згереді, осы згерістер арылы ан ысымын анытауа болады.

азіргі кезеде ан ысымын автоматты трде тулік бойы тіркейтін (мониторинг) ондырылар бар. Олар артериялы ысымны шамасын, жрек рысын(пульсті), лшеу кезінде орын алан ателіктерді тулік бойы уаыта сйкес тіркеп, мониторинг жасауа ммкіндік береді. ралда тіркелген мліметтерді компьютер жадына кшіруге немесе ааза басып шыауа болады. Артериялы ысымны тулік мониторингі (АТМ-СМАД) бір рет лшенген ан ысымына салыстыранда беретін диагностикалы мліметі кп, сондытан оны артериялы ан ысымы жоары ауруларды емдеуде ке трде олдануда.