аырыпты мазмны. 3 страница

азастан Республикасыны лтты ауiпсiздiк комитетi, Мемлекеттік ызмет жнiндегi агенттiк, Сыбайлас жеморлыа арсы крес жнiндегi мемлекеттік комиссия, Табии монополияларды реттеу жне бсекелестiктi орау жнiндегi агенттiк, Республикалы бюджеттi атарылуын баылау жнiндегi есеп комитетi кiмет рамына кiрмейдi, олара Р Президентiне тiкелей баынатын жне оан есеп беретiн мемлекеттік орган мртебесi берiлген. Орталытандырылан атарушы органны рылымды комитеті тиiстi орталы атарушы органны рылымды блiмшесi болып табылады. Оны тиiстi орталытандырылан атарушы орган басшысыны сынуымен кiмет рады, айта йымдастырады жне таратады. рылымды блiмше орталы атарушы зыретi шегiнде арнайы атару жне баылау-адаалау мiндеттерiн жзеге асырады, сондай-а, салааралы йлестiрудi жзеге асырады немесе мемлекеттік басаруды iшкi саласына басшылы жасайды. Орталытандырылан атарушы орган басшысыны сынуымен кiмет блiмшенi басшысын ызметке таайындайды жне оны ызметтен босатады. Оны рылымын, зыретiн жне баса мемлекеттік органдармен зара iс-имылыны тртiбiн кiмет белгiлейдi.

кiмет Республика Конституциясыны, осы Конституциялы заны, Республиканы задары мен зге де нормативтiк актiлерiнi негiзiнде жне оларды орындау шiн iс-имыл жасайды. кiметтi Республика Президентi азастан Республикасыны Конституциясында кзделген тртiппен рады. кiметтi рылымы мен рамы туралы сыныстарды Премьер-Министр таайындаланнан кейiн он кн мерзiмде Республика Премьер-Министрi Республика Президентiне енгiзедi. кiметтi рамына кiмет мшелерi - Республиканы Премьер-Министрi, оны орынбасарлары, министрлер жне Республиканы зге де лауазымды адамдары кiредi. кiметтi рылымын министрлiктер жне зге де орталы атарушы органдар райды. Республика кiметi Президенттi кiлеттiк мерзiмi бiткенше iс-имыл жасайды жне жаадан сайланан Республика Президентi алдында зiнi кiлеттiгiн доарады. Республика кiметiнi жаа рамы бекiтiлгенге дейiн Республика кiметi з мiндеттерiн атара бередi. Республиканы жаадан сайланан Президентiнi алдында кiлеттiгiн доару кiметтi жаадан сайланан Мемлекет басшысыны атына жолданан жне кiмет мшелерi ол ойан жазбаша тiнiш беру арылы жзеге асырылады. кiлеттiктi доару туралы мшелерiнi кiлеттiгi тотатыланын бiлдiредi. Республиканы Премьер-Министрі жаадан сайланан Парламент Мжілісіні алдында кіметке сенім туралы мселені Парламент Мжілісіне жолданатын жазбаша тініш арылы ояды. Мжіліс сенім білдірген жадайда, егер Республика Президенті згеше шешім абылдамаса, кімет з міндеттерін атаруды жаластыра береді. Егер здерiне жктелген функцияларды одан рi жзеге асыру ммкiн емес деп санайтын болса, кiмет жне оны кез келген мшесi Республика Президентiне зiнi орнынан тсуi туралы млiмдеуге хаылы. кiмет жргiзiп отыран саясатпен келiспейтiн немесе оны жргiзбей отыран кiмет мшелерi де орнынан тседi.

Республика Конституциясында кзделген жадайларда Парламент Мжілісі немесе Парламент кiметке сенiмсiздiк бiлдiретiн болса, кiмет зiнi орнынан тсуi туралы Республика Президентiне млiмдейдi. Республика Президентi орнынан тсудi абылдау немесе абылдамау туралы мселенi он кн мерзiмде арайды. Орнынан тсудi абылдау кiметтi немесе оны тиiстi мшесiнi кiлеттiгi тотатыланын бiлдiредi. Премьер-Министрдi орнынан тсуiн абылдау бкiл кiметтi кiлеттiгi тотатыланын бiлдiредi. кiметтi немесе оны мшесiнi орнынан тсуi абылданбаан ретте, Президент оан з мiндеттерiн одан рi жзеге асыра берудi тапсырады. кiмет жргiзiп отыран саясатпен келiспейтiн немесе оны жргiзбей отыран кiмет мшелерi атарып келген ызметiнен босатылуа тиiс. Премьер-Министрдi ызметiнен босатылуы бкiл кiметтi кiлеттiгi тотатыланын бiлдiредi. Республика Президентi з бастамасымен кiметтi кiлеттiгiн тотату туралы шешiм абылдауа жне оны кез келген мшесiн ызметiнен босатуа хаылы.

Республика Парламентiмен арым-атынасы:

- Республика кiметiнi за шыару бастамашылыы ыы болады, ол тек ана Парламент Мжiлiсiнде жзеге асырылады.

- За актiсiнi жобасын енгiзу туралы шешiм кiметтi тиiстi аулысын шыару жолымен абылданады.

- Республика задарыны орындалуын амтамасыз етедi, оларды министрлiктердi, баса да орталы жне жергiлiктi атарушы органдарды орындауын баылайды;

- Парламентке республикалы бюджеттi жне оны атарылуы туралы есептi табыс етедi;

- мемлекеттiк кiрiстi ысартуды немесе мемлекеттiк шыысты лайтуды кздейтiн Республика задарыны жобалары жнiнде орытындылар бередi;

- Парламент депутаттарыны срауларына жауап бередi.

- Республика Президентiн Президент тапсырмаларыны орындалуы жне з ызметiнi баса да баыттары туралы дайы хабардар етiп отырады;

- Республика Президентi актiлерiнi орындалуын йымдастырады жне оларды министрлiктердi, зге де орталы, сондай-а жергiлiктi атарушы органдарды орындауын баылауды жзеге асырады;

- за жобасын Парламент Мжiлiсiне енгiзу туралы Президенттi тапсырмаларын орындайды;

- мемлекеттiк бадарламаларды Президенттi бекiтуiне сынады.

- кiмет Республика Президентiмен кiметтi за жобалары жнiндегi жмыстарыны жоспарларын келiседi.

Республика кiметi Республика Конституциясыны, задарыны, Президент актiлерiнi, зге нормативтiк ыты актiлердi негiзiнде жне оларды орындау шiн нормативтiк жне жеке аулылар шыарады. кімет аулылары кімет мшелеріні жалпы саныны кпшілік даусымен абылданады. кімет аулыларына Республика Премьер-Министрі ол ояды. Республика Премьер-Министрi кiмдер шыарады. Премьер-Министрдi кiмдерi кiмшiлiк-кiмдiк, жедел жне жеке-дара сипаттаы мселелер бойынша шыарылады. здерiнi зыретi шегiнде абылданан кiмет аулылары мен Республика Премьер-Министрi кiмдерiнi Республиканы бкiл аумаында мiндеттi кшi болады. кiмет аулылар мен Республика Премьер-Министрiнi кiмдерi Республика кiметiнi Регламентiнде белгiленген тртiппен зiрленедi жне абылданады. кiмет аулыларыны кшiн Республика Президентi мен кiметi жоя алады.

Премьер-Министр кiмдерiнi кшiн Республика Президентi, кiметi жне Премьер-Министрi жоя алады.

Жергілікті атарушы органдар – жоспарларды, ауматы дамытуды экономикалы жне леуметтік бадарламаларын, жергілікті бюджетті жасауды жзеге асырады жне оларды атарылуын амтамасыз етеді, коммуналды меншікті баскарады. Жергілікті атарушы органдарды басшыларын таайындайды жне ызметтерінен босатады, жергілікті атарушы органдарды жмысына байланысты зге де мселелерді шешеді. Жергiлiктi атарушы органды Республика Президентi мен кiметiнi кiлi болып табылатын тиiстi кiмшiлiк-ауматы блiнiстi кiмi басарады. Облыстарды, республикалы маызы бар алаларды жне астананы кімдерін ызметке тиісінше облыстарды, республикалы маызы бар алаларды жне астананы мслихаттарыны келісімімен Республика Президенті таайындайды. зге кімшілік-ауматы бліністерді кімдері ызметке азастан Республикасыны Президенті айындаан тртіппен таайындалады немесе сайланады. Республика Президенті зіні йаруы бойынша кімдерді ызметтерінен босатуа хаылы.2007.21.05. № 254-III Р Заымен 5-тарма жаа редакцияда (бр. ред. ара)

Егер зашыарушы жне атарушы конституция кпшілік елдерді бір немесе екі жоары кіметіні рылымдарына тапсырылса, онда сот кіметіні жадайы крделірек болады. Ол сот органдарыны барлы жоары жне тменгі рылымдарына сйене отырып тапсырылады. зіні жйедегі орнынан туелсіз, рбір сот рылымы з алдына наты істерді тек ана замен жне ыты сананы негізге ала отырып рсат береді. Жоары Сот ана емес, рбір сот жйесі сот билігін стаушы болып табылады.

азастан Республикасында сот трелiгiн тек сот ана жзеге асырады. Р Конституциялы Кеесіні 15.02.02 ж. № 1 аулысымен берілген тсініктемені араыз 2007.21.05. № 254-III Р Заымен 2-тарма згертілді (бр. ред. арСот билiгi сотта iс жргiзудi азаматты, ылмысты жне замен белгiленген зге де нысандары арылы Зада кзделген жадайларда ылмысты сот iсiн жргiзу алабилерді атысуымен жзеге асырылады. 2007.21.05. № 254-III Р Заымен 3-тарма згертілді (бр. ред. ара) Замен рылан Республиканы Жоары Соты, Республиканы жергілікті жне баса да соттары Республиканы соттары болып табылады.

Сот билiгi азастан Республикасыны атынан жзеге асырылады жне зiне азаматтар мен йымдарды ытарын, бостандытары мен зады мдделерiн орауды, Республика Конституциясыны, задарыны, зге де нормативтiк ыты актiлерiнi, халыаралы шарттарыны орындалуын амтамасыз етудi масат етiп ояды. Сонымен атар Республика Конституциясыны, задарыны, зге де нормативтiк ыты актiлерiнi, халыаралы шарттарыны негiзiнде туындайтын барлы iстер мен даулара олданылады.

Р Конституциясыны, 77-бабына сйкес, судья сот трелiгiн iске асыру кезiнде туелсiз жне Конституция мен заа ана баынады. Сот трелiгiн iске асыру жнiндегi сотты ызметiне андай да болсын араласуа жол берiлмейдi, жне ол за бойынша жауапкершiлiкке кеп сотырады.

Зады олданан кезде судья тмендегi принциптердi басшылыа алуа тиiс: адамны кiнлi екендiгi зады кшiне енген сот кiмiмен таныланша ол жасалан ылмыса кiнлi емес деп есептеледi; бiр ы бзушылы шiн ешкiмдi де айтадан ылмысты немесе кiмшiлiк жауапа тартуа болмайды; зiне замен кзделген соттылыын оны келiсiмiнсiз ешкiмнi згертуiне болмайды; сотта ркiм з сзiн тыдатуа ылы; жауапкершiлiктi белгiлейтiн немесе кшейтетiн, азаматтара жаа мiндеттемелер жктейтiн немесе оларды жадайын нашарлататын задарды керi кшi болмайды. Егер ы бзушылы жасаланнан кейiн ол шiн жауапкершiлiк замен алынып тасталса немесе жеiлдетiлсе, жаа за олданылады; айыпталушы зiнi кiнсiздiгiн длелдеуге мiндеттi емес; ешкiм зiне-зi, жбайына (зайыбына) жне замен белгiленген шектегi жаын туыстарына арсы айа беруге мiндеттi емес. Дiни ызметшiлер здерiне сенiп сырын ашандара арсы кугер болуа мiндеттi емес; адамны кiнлi екендiгi жнiндегi кез келген кдiк айыпталушыны пайдасына арастырылады; засыз тсiлмен алынан айатарды зады кшi болмайды. Ешкiм зiнi жеке мойындауы негiзiнде ана сотталуа тиiс емес; ылмысты зады састыына арай олдануа жол берiлмейдi. Конституциямен белгiленген сот трелiгiнi принциптерi Республиканы барлы соттары мен судьяларына орта жне бiрыай болып табылады. Р Конституциялы Кеесіні 10.03.99 ж. № 2/2; 20.12.00 ж. № 21/2 аулысымен берілген тсініктемені араыз

Соттарды Конституциямен баянды етiлген адамны жне азаматты ытары мен бостандытарына нсан келтiретiн задар мен зге де нормативтiк ыты актiлердi олдануа хаысы жо. Егер сот олданылуа тиiстi за немесе зге де нормативтiк ыты акт Конституциямен баянды етiлген адамны жне азаматты ытары мен бостандытарына нсан келтiредi деп тапса, iс жргiзудi тотата труа жне осы актiнi конституциялы емес деп тану туралы сыныспен Конституциялы Кееске жгiнуге мiндеттi.

Соттар траты судьялардан трады, оларды туелсiздiгi Конституциямен жне замен оралады. Судьяны кiлеттiгi тек зада белгiленген негiздер бойынша ана тотатылуы немесе кiдiртiлуi ммкiн.

Судьяны ттына алуа, кштеп келуге, оан сот тртiбiмен белгiленетiн кiмшiлiк жазалау шараларын олдануа, ылмыс стiнде сталан немесе ауыр ылмыс жасаан реттердi оспаанда, Республика Жоары Сот Кеесiнi орытындысына негiзделген азастан Республикасы Президентiнi келiсiмiнсiз не Конституцияны 55-бабыны 3-тармашасында белгiленген жадайда, Сенатты келiсiмiнсiз ылмысты жауапа тартуа болмайды.

Республиканы жиырма бес жаса толан, жоары за бiлiмi, за мамандыы бойынша кемiнде екi жыл жмыс стажы бар жне бiлiктiлiк емтиханын тапсыран азаматтары судья бола алады. Республика соттарыны судьяларына за бойынша осымша талаптар белгiленуi ммкiн.

Судьяны ызметi депутатты мандатпен, оытушылы, ылыми немесе зге шыармашылы ызметтердi оспаанда, зге де аы тленетiн жмысты атарумен, ксiпкерлiкпен айналысумен, коммерциялы йымны басшы органыны немесе байаушы кеесiнi рамына кiрумен сыйыспайды.

Соттарды аржыландыру, судьяларды трын ймен амтамасыз ету республикалы бюджет аражаты есебiнен жргiзiледi жне ол сот трелiгiн толы рi туелсiз жзеге асыру ммкiндiгiн амтамасыз етуге тиiс.2007.21.05. № 254-III Р Заымен 81-бап згертілді (бр. ред. ара)

азастан Республикасыны Жоары Соты азаматты, ылмысты, жергілікті жне баса да соттарда аралатын зге де iстер жнiндегi жоары сот органы болып табылады, зада кзделген iс жргiзу нысандарында оларды ызметiн адаалауды жзеге асырады, сот практикасыны мселелерi бойынша тсiнiктемелер берiп отырады.

Р 07.10.98 ж. № 284-1 Заымен 82-бап згертілді; 2007.21.05. № 254-III Р Заымен 82-бап жаа редакцияда (бр. ред. ара) азастан Республикасы Жоары Сотыны Траасын жне судьяларын Жоары Сот Кеесіні кепілдемесіне негізделген Республика Президентіні сынуымен Сенат сайлайды.

Жергілікті жне баса да соттарды траалары мен судьяларын Жоары Сот Кеесіні кепілдемесі бойынша Республика Президенті ызметке таайындайды.

Соттарда конституциялы заа сйкес сот алалары рылуы ммкін. Сот алалары трааларына кілеттіктер беру тртібі конституциялы замен белгіленеді.

Жоары Сот Кеесі Республика Президенті таайындайтын Траадан жне баса да адамдардан ралады.

Жоары Сот Кеесіні мртебесі жне жмысын йымдастыру замен белгіленеді. Р Конституциялы Кеесіні 05.07.00 ж. № 11/2 аулысымен берілген тсініктемені араыз

Прокуратура мемлекет атынан Республиканы аумаында задарды, азастан Республикасыны Президентi жарлытарыны жне зге де нормативтiк ыты актiлердi длме-дл рi бiркелкi олданылуын, жедел-iздестiру ызметiнi, анытау мен тергеудi, кiмшiлiк жне орындаушылы iс жргiзудi задылыын жоары адаалауды жзеге асырады, задылыты кез келген бзылуын анытау мен жою жнiнде шаралар олданады, сондай-а Республика Конституциясы мен задарына айшы келетiн задар мен баса да ыты актiлерге наразылы бiлдiредi. Прокуратура сотта мемлекет мддесiн бiлдiредi, сондай-а замен белгiленген жадайда, тртiпте жне шекте ылмысты удалауды жзеге асырады.

Республика Прокуратурасы тменгi прокурорларды жоары тран прокурорлара жне Республика Бас Прокурорына баындыра отырып, бiрыай орталытандырылан жйе райды. Ол з кiлеттiгiн баса мемлекеттiк органдардан, лауазымды адамдардан туелсiз жзеге асырады жне Республика Президентiне ана есеп бередi.

Республиканы Бас Прокурорын з кiлеттiгi мерзiмi iшiнде ттына алуа, кштеп келуге, оан сот тртiбiмен кiмшiлiк жазалау шараларын олдануа, ылмыс стiнде сталан немесе ауыр ылмыстар жасаан реттердi оспаанда, Сенатты келiсiмiнсiз ылмысты жауапа тартуа болмайды. Бас Прокурор кiлеттiгiнi мерзiмi бес жыл.

Республика прокуратурасыны зыретi, йымдастырылуы мен ызмет тртiбi замен белгiленедi. Р Конституциялы Кеесіні 26.12.00 ж. № 23/2 аулысымен берілген тсініктемені араСудья ызметiне кандидаттара тегiне, леуметтiк жне млiктiк жадайына, ай нсiлге жне лта жататынына, жынысына, саяси кзарасына, дiни нанымына жне зге де мн-жайлара арамастан ызметке орналасуа те ы амтамасыз етiледi.

 

ОРЫТЫНДЫ

1. азастан Республикасыны мемлекеттік органдар жйесіні мні азастанды мемлекеттік йымдарды мазмндарын білдіретін аидаларда негізделеді. Мндай аидалара мыналар жатызылады: жйені бірттастылыы, билікті блінуі, демократизм.

2. Республика Президентi болып:

1) дауыс беруге атысан сайлаушыларды елу пайыздан астамыны дауысын алан;

2) айта дауыс беру кезiнде, баса кандидатпен салыстыранда, дауыс беруге атысан сайлаушыларды кпшiлiк дауысын алан кандидат сайланан болып саналады;

Бл айтыландардан мынадай орытынды жасауа болады, сонымен азастанда парламенттен тыс, Президент сайлауы тікелей тсілмен сайланатындыын байауа болады.

Президенттiкке кандидаттар сыну ыы белгiленген тртiппен тiркелген республикалы, оамды бiрлестiктерде, сондай-а зiн-зi сыну жолымен - азаматтарда болады. Президенттiкке кандидаттар сыну сайлау жарияланан кннен кейінгі кні басталып, сайлауа екi ай аланда аяталады. Президенттiкке кандидаттарды оамды бiрлестiктер атынан оларды жоары органдары сынады. оамды бiрлестiктер осы оамды бiрлестiктi мшесi болып табылмайтын адамдарды депутаттыа кандидаттыа сынуа хаылы. оамды бiрлестiк Президенттiкке бiр ана кандидат сынуа хаылы. Президенттiкке кандидат сыну туралы шешiм республикалы оамды бiрлестiктi жоары органы мшелерiнi жалпы саныны кпшiлiк даусымен абылданады да, хаттамадан зiндi жасалады. Орталы сайлау комиссиясы ауматы сайлау комиссиясы хаттамаларыны негiзiнде сайлаудан кейiн жетi кндiк мерзiмнен кешiктiрмей Президент сайлауыны орытындыларын белгiлейдi жне тиiстi аулы абылдайды.

3. азастан Республикасыны атарушы органы кіметтен баса да, жергілікті атарушы органдар да кіреді. Жергілікті атарушы органдар – кімдіктер. Жергілікті жерде атарушы билікті республиканы кімшілік- ауматы рылымына сйкес облысты, ауданны, аланы, ауылды, селоны, поселкені кімдіктері жзеге асырады.

4. кiмет зiнi бкiл ызметiнде конституцияда жне кiмет туралы конституциялы зада белгiленген нысандарда Республика Президентiнi алдында жауапты. Р-ны Премьер-Министрi кiмет ызметiн йымдастырып, оан басшылы етедi, оны жмысы шiн жауап бередi, Президентке кiмет ызметiнi негiзгi баыттары жнiнде баяндайды, аулылар шыарады. кiмет мшелерi з зыретi шегiнде дербес шешiмдер абылдайды, Олар здерiне баынышты мемлекеттік органдарды жмысы немесе тапсырылан жмыс аясы шiн Премьер-Министрдi алдында жауап бередi. Парламенттi рбiр палатасы кiмет мшелерiнi ызметтерi жнiндегi есептерiн тыдауа хаылы. кiмет мшесi задарды орындамаан жадайда депутаттар оны ызметтен босату жнiнде Президентке млiмдей алады.

сынылатын дебиеттер тізімі

Міндетті дебиеттер:

1. азастан Республикасыны Конституциясы. –Алматы: азастан, 2000, 96-б.

2. «азастан-2030» Даму стратегиясы

3. азастан Республикасыны Заы: Мемлекеттік ызмет туралы. –Алматы: Жеті жары, 1999, 44-б.

4. азастан Республикасыны кейбір занамалы актілеріне экономиканы мемлекеттік секторын басаруды жетілдіру мселелері бойынша згерістер мен толытырулар енгізу туралы. 2006 ж., 19 шілде //Егемен азастан, Астана, Аорда 2006 ж., 7 шліде № 178-///РЗ

5. азастан Республикасыны Заы: азастан Республикасындаы жергілікті мемлекеттік басару туралы. –Алматы, Юрист, 2006 ж., 28 б.

6. азастан Республикасыны 2007-2024 жылдара арналан орныты дамуа кшу тжырымдамасы туралы: 2006 ж, 14 араша № 216//Егемен азастан. -2006 ж. 17 араша.

7. азастан Республикасыны Мемлекеттік басару жйесін одан рі ретке келтіру жне оны тиімділігін арттыру жніндегі шаралар туралы: 2006 жылы наурызды 27-сі. № 74 Жарлыы //Егемен азастан. –Алматы, 2006 ж. 28 наурыз.

8. Мемлекеттік басару жйесін жетілдіруге баытталан шараларды іске асыру жніндегі іс-шаралар жоспары туралы//Егемен азастан. -2006 ж. 13 ыркйек.

9. азастанны лемдегі бсекеге барынша абілетті 50 елді атарына кіру стратегиясы. азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаевты Парламент палаталарыны бірлескен отырысында сйлеген сзі. //Егемен азастан. -2006 ж. 19 атар.

10.Корпоративтік басару, ашыты жне оам алдында есеп беру аидаттарыны негізінде мемлекеттік басаруды жаарту. азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаевты азастан Республикасы Парламенті 3-ші сесиясыны ашылуында сйлеген сзі. //Егемен азастан. 2006 ж. 2 ыркйек.