аырыпты мазмны. 5 страница
5. Елдi ндiрiстiк леуетi: нерксiп пен аграрлы ндiрiстi кп салалы рылымы, тиiстi ндiрiстiк уаттарды болуы. нерксiптi дамыан базалы салалары - отын-энергетика жне тау-кен-металлургия кешендерi.
6. Елдi бкiл аумаын амтып жатан клiк-коммуникациялы инфрарылым желiсiнi болуы.Темiр жолды жне автомобиль жолдарыны желiсi шектес елдерге шыа отырып, барлы iрлер арасында тасымалдарды жзеге асыруа ммкiндiк бередi. азастанды автомобиль жолдары мен темiр жол халыаралы клiк длiздерiнi рамына енгiзiлген. Атау теiз портын "ТРАСЕКА" жне "Солтстiк-Отстiк" халыаралы клiк длiздерiнi рамындаы мультимодальды клiк торабы ретiнде пайдалану ммкiндiгi бар. Елде 21 уежай (22-нi iшiнен) жмыс iстейдi, оны 14-iне халыаралы рейстерге ызмет крсетуге рсат етiлген. Елдi барлы iрлерiн талшыты-оптикалы байланыс желiлерiмен байланыстыратын лтты апаратты супермагистралды рылысы аяталып келедi.
7. Инновациялы-бiлiм беру леуетi: кейiннен бiлiм беру-инновация кешендерiн алыптастыру базасы ретiнде университеттердi, iрi жоары оу орындарыны жне мамандандырылан ылыми-зерттеу орталытарыны болуы.
8. Бiрегей рекреациялы ресурстар: табии кешендер жне оларды рауыштары, мдени-тарихи ескерткiштер мен сулет объектiлерi.
9. Демографиялы о серпiн жне ебек ресурстары резервiнi болуы. Соы жылдары халыты табии сiмiнi лаюы. Ебек ресурстарыны резервi ретiнде ел iшiнде жмыс кшi арты iрлердi болуы. Демографиялы резерв ретiнде кршiлес мемлекеттердi шекара маындаы iрлерiнде аза диаспорасыны болуы.
SWOP – талдау оны лсіз жатарын да крсетті.
1. Негiзгi лемдiк тауар нарытарынан алшаты. Теiз (мхит) атынас жолдарына тiкелей шыуды болмауы.
2. лемдiк жне iрлiк ебек блiнiсiнде елдi тар мамандануы мен кптеген iрлердi бiржаты бейiнi, рылымны бзылуы мен экономиканы саталып отыран ыдырауы. Экономикада экспортты шикiзата бадарланан ошауланан секторлары жне бсекеге абiлетi тмен айта деу нерксiбi бар, салалы, сол сияты ауматы аспектiде зара лсiз байланысан экономикасы бар екi арама-айшы рылым алыптасты.
3. нiмдiлiктi тмендететiн жне аграрлы ндiрiстi туекелдiлiгiн лайтатын факторларды болуы. Егiстiк сапасыны салыстырмалы тмен болуы. Егiстiк бонитетiнi (нарлылыты салыстырмалы дегейiн крсететiн) 50 бiрлiктен асатын балы 23,2 млн. гектар егiстiктi тек 4,2 млн. гектарына атысты. Ауыл шаруашылыы алаптарыны 30,8 млн. гектары (14,8 %) су жне жел эрозиясына шыраан (4-осымша). нiмдiлiгi аз жайылымдарды басым болуы.
4. Елдi жекелеген iрлерiнде су ресурстарыны тапшылыы. Ел iрлерiнi басым блiгi ра аймата орналасан жне сумен амтамасыз етуде иынды шегiп отыр (5-осымша). Жерстi суларыны тек 56 %-ы ана азастан аумаында алыптасады, ал аланы сырттан келедi, бл республиканы кейбiр iрлерiнi шекаралас мемлекеттердi су ресурстарына туелдiлiгiн кшейтедi.
5. Минералды-шикiзат ресурстарыны ркелкi блiнуi. леуеттi бай орларды аз игерiлген жне жмыс iстеп тран ндiрушi ксiпорындардан шалайдаы аудандарда шоырлануы.
6. Электр энергиясы бiр iрлерде арты болан кезде баса iрлерде тапшы болуы. Елдi солтстiк жне шыыс iрлерi электр энергиясын шамадан тыс шыарады, ал сонымен бiр мезгiлде отстiк жне батыс iрлерге ол елдi баса iрлерiнен немесе таяу орналасан елдерден (ырызстан, Ресей, Тжiкстан) импортталады.
7. Ел экономикасыны осы заманы ажеттiлiктерiне сай келмейтiн клiк желiсi. Клiк инфрарылымыны анааттанысыз жай-кйi. Республиканы негiзiнен кеестiк уаытта алыптасан клiк жйесi азiргi жадайда республиканы халыаралы ебек блiнiсi жйесiне толы осылуын тежеп отыр. Елдi темiр жне автомобиль жолдары ткiзу абiлетiнi тмендiгiмен сипатталады. арынды тозу мен бзылуды салдарынан жалпы пайдаланудаы автомобиль жолдары желiсiнi шамамен 30 %-ы крделi жндеудi талап етедi, 75 %-ы берiктiк пен тегiстiктi олданыстаы нормативтерiне сай емес.
8. Тыныс-тiршiлiктi амтамасыз ететiн инфрарылымны тозуыны жоарылыы. Елдi шаын алалары мен ауылды аудандарындаы инфрарылым желiсiнi нашар дамуы. ЖЭО-ны негiзгi ралдарыны табии тозуы 40-60 % клемiне жеттi, бл иелiктегi электр жне жылу уаттарын шектеуге кеп соты. 2010 жыла арай ЖЭО турбиналарыны 50%-ы зiнi белгiленген уаттарыны парктiк ресурсын тауысады. Елдi мекендердi энергия желiлерi мен су быры-крiз желiлерiнi айтарлытай тозуы. Ел халыны 1,7 %-ы келiнетiн сумен жабдыталады, 25 %-ы жеткiзудi иындыына байланысты суды алдын ала тазартылмаан ашы кздерден iшедi.
9. Су шаруашылыы инфрарылымыны анааттанысыз жай-кйi. Бгеттердi, су тораптарыны жне зге рылыстарды нашар техникалы жай-кйi.
10. леуметтiк инфрарылым объектiлерi желiсiнi жеткiлiксiз даму дегейi. Ел iрлерi леуметтiк инфрарылым объектiлерiмен ркелкi амтамасыз етiлген. Шалайдаы ауылды елдi мекендерде леуметтiк инфрарылым объектiлерiне олжетiмдiлiк жо немесе иын. Халыты табии жне миграциялы сiм арыны жоары iрi алалар мен iрлерде леуметтiк инфрарылымны даму арыны артта алан.
11. Рекреациялы инфрарылымны дамымауы. Рекреациялы инфрарылым объектiлерiнi кпшiлiгi кеестiк уаытта салынан, те тозан жне халыаралы стандарттара сай емес.
12. Елдi бкiл аумаында экологиялы ахуалды нашарлауы. уе бассейнiнi ластануы, су ресурстарыны таусылуы жне ластануы, "тарихи" ластану, нерксiптiк жне трмысты алдытар, жердi шлейттенуi жне тозуы, биологиялы ралуандылыты бзылуы, радиоактивтi ластанулар iрлердегi оршаан ортаны басты проблемалары болып алып отыр (6, 7-осымшалар).
13. Елдi кiмшiлiк-ауматы рылымыны осы заманы талаптара сай болмауы. Нарытар мен елдi мекендер жйелерiнi шекарасы iрлердi кiмшiлiк шекарасына ркез сйкес келе бермейдi. Бдан баса, облысты (11 ала) жне ауданды (10 ала) маызы бар кейбiр алалар з мртебесiне сай емес (8-осымша). Мысалы, Атбе облысыны Жем, Темiр сияты ауданды маызы бар алаларыны халы саны 2,5 мы адамнан, ал ызылорда облысыны азалы, Амола облысыны Степняк сияты алаларыны халы саны 6 мынан аспайды. Брын рамына селолы округтер енгiзiлген алаларды шекарасы реттелмеген.
Нарыты экономиканы жмыс iстеу жадайында экономикалы леуеттi дамыту мен орналастыру жне халыты таратып орналастыру мселелерi негiзiнен нарыты тетiктер арылы айындалады.
Сонымен атар, мемлекет елдi орныты экономикалы дамуы, халыты олайлы тыныс-тiршiлiгi жне бар ресурсты леуеттi тымды пайдалану шiн жйелi жадайды амтамасыз етуге тиiс.
азiргi кезеде мемлекет мiндеттерi экономика мен ебек ресурстарын экономикалы трыдан болашаы бар аудандара жне тыныс-тiршiлiк шiн олайлы табии-климатты айматара шоырландыруды ынталандыруа, нары субъектiлерiнi экономикалы белсендiлiгiн сiру шiн жадайлар жасауа жне лемдiк шаруашылы жйесiне йлесiмдi кiрiктiрiлген бiрттас iшкi экономикалы кеiстiктi алыптастыруа келiп тiреледi. Бл жйе бойынша айматы даму стратегиясын жасаан болатын, оны негізгі ала ойан масаттарыны бірі – экономикалы кеiстiктiк жне халыты таратып орналастыруды алыптастыру, кластерлердi алыптастырумен зара байланыстыра отырып ауматарды инфрарылымды амтамасыз етудi оса аланда, елдi ауматы дамуыны стратегиялы баыттарын айындайды.
Ала ойылан елдi орныты жне серпiндi дамытуды амтамасыз ету масатына ол жеткiзу iрлiк жне лемдiк экономикада ел мен оны iрлерiнi бсекеге абiлеттiлiкке мамандануын, елдi экономикалы леуетiн жне халыты таратып орналастыруды тымды кеiстiктiк йымдастыруды алыптастыру жнiндегi зара байланысты мiндеттердi тиiмдi iске асыруа жне соны негiзiнде елдi барлы ауматарыны тегерiмдi леуметтiк-экономикалы дамуыны жмыс iстеуiне байланысты.
лемдiк жне iрлiк экономикада ел мен оны iрлерiнi орнын айындау, экономикалы, табии, ебек леуетiн талдау жне баалау, сондай-а таратып орналастыру жйесi негiзiнде елдi ауматы кеiстiгiн алыптастыруды осьтiк станымына кшудi жзеге асыру кзделiп отыр, оны аалы негiзi азiр бар жне алыптастыру кзделiп отыран, сырты нарытара шыу мен елдi iрлiк жне лемдiк экономикаа кiрiгуiн амтамасыз ететiн клiк-коммуникация длiзi, ал аса маызды тораптары - iрлiк жне жаанды нарытара кiрiктiрiлген кшбасшы iрi алалар болады.
Солтстiк, Отстiк, Орталыауматы дамуды стратегиялы осьтерi:
1. алыптасан, сол сияты алыптастырылып жатан iрлiк жне iрге арасты рылатын ауматы-шаруашылы жйелердi, сондай-а ошауланан экономикалы тораптар мен оларды арасындаы ауматарды байланыстырады, бл жергiлiктi осьаралы желiлердi алыптастырумен атар елдi iшкi экономикалы кеiстiгiнi бiрттастыын амтамасыз етедi;
2. Орта еуразиялы экономикалы кеiстiк алыптастыру аясында елдi геоэкономикалы жадайынан тсетiн осымша пайданы амтамасыз ете отырып, трансеуразиялы сауда-экономикалы, клiк-коммуникациялы длiздер баытында алыптастырылады.
Солтстiк даму oci Каспий (Атырау, Атау) жне Алматы (Талдыоран, Досты) ауматы шаруашылы жйелерiне шыумен скемен - Семей - Павлодар - Астана - останай (Ккшетау, Петропавл) - Атбе - Орал баытында жне Ресей Федерациясыны шекара маындаы iрлерiне осьтi бкiл периметрi бойынша алыптасады.
Елдi солтстiгi мен батысындаы осі "асты белдеуi" деп аталатын мiр сруге жне шаруашылы ызметке олайлы, дамыан сауда-экономикалы жне клiк-коммуникациялы байланыстары бар толы игерiлген ауматарды Ресей Федерациясымен, еуропалы, таяушыысты жне шыыс-азиялы (Орталы ось арылы) экономикалы кеiстiкке негiзгi шыу жолдарымен байланыстырады жне Солтстiк-азастанды трансеуразиялы сауда-экономикалы длiзiн рады.
Оське кiретiн ауматарды азiр бар экономикалы леуетiн ныайтумен атар, останай - Атбе ocькe арасты длiздi леуетiн, сондай-а Каспий ауматы шаруашылы жйесiне (Атырау, Атау) шыуды йымдастыруды ныайту мен сiру перспективалы мiндет болып табылады.
Отстiк даму oci бкiл периметр бойынша ортаазиялы мемлекеттердi шекара маындаы iрлерiне шыумен ытай Халы Республикасыны шекарасы (Досты, орас) - Талдыоран - Алматы - Тараз - Шымкент - ызылорда - Атырау, Атау баытында алыптасады.
Елдi отстiгiндегi ocі мiр сруге жне шаруашылы ызметке олайлы, дамыан сауда-экономикалы жне клiк-коммуникациялы байланыстары бар толы игерiлген ауматарды Орталы Азия мемлекеттерiмен, сондай-а ызылорда, Атбе (отстiк блiгi), Атырау жне Маыстау облыстарыны ошауланан экономикалы тораптарын еуропалы, таяушыысты, шыыс-азиялы жне отстiк-азиялы экономикалы кеiстiктерiне негiзгi шыу жолдарымен байланыстырады жне Отстiказастанды трансеуразиялы сауда-экономикалы длiзiн (жааран лы Жiбек жолын) рады.
Елдi экономикалы кеiстiгiнi тiрек аасы елдi орталы блiгiнде Отстiк жне Солтстiк даму осьтерiн байланыстыратын Орталы осі болады.
Орталыдаму oci Балаша, Достыа тарматалумен жне ытайа, сондай-а Жезазана шыумен, Батыс азастанны теiз порттары баытына шыу перспективасы бар "Астана - араанды - Алматы" баытында алыптасады.
Оське осылатын даму ауматарыны ерекшелiгi оларды игерiлу дрежесiнi тмендiгi, мiр сруге жне шаруашылы ызметке олайсыз жадай, алыптасан ауматы шаруашылы жйелердi ошаулыы жне клiк-коммуникация желiлерiнi дамымауы болып табылады. Сонымен бiр мезгiлде елдi орталы ауматары оны резервтiк ресурсты аймаы болып табылады.
Ocьтi бойында орналасан ауматарды игеру "Атбе - Атырау, Атау", "Семей - скемен - Алматы" жергiлiктi осьаралы желiлердi дамытумен атар, елдi бiрттас iшкi экономикалы кеiстiгiн, Ресей Федерациясыны Азиялы блiгi - Орталы жне Отстiк Азия (Солтстiк - Отстiк) баытындаы сауда-экономикалы длiздердi алыптастыруды негiзiне айналуа тиiс.
алыптастырылатын даму осьтерiнi аса маызды тораптары ауматы-шаруашылы жйелердi iрi экономикалы орталытары болып табылатын, лемдiк, iрлiк жне лтты ебек блiнiсiнде бсекеге абiлеттi, серпiндi дамып келе жатан кшбасшы алалар мен тiрек алалар болады.
2 дегейдегi алаларды басым дамыту кзделiп отыр:
-жалпылтты, ал перспективада Орталы Азия дегейiндегi 2-3 iрi кшбасшы ала, блар тауар, аржы, технология жне мдениет алмасуды еуразиялы жйесiнде аса маызды тораптара айналады;
-кшбасшы алалар жаанды, iрлiк жне лтты нарытара кiрiктiрiлген, су полюстерiнi орталытарына айналуа жне елдi барлы алан iрлерi шiн "локомотив" рлiн атаруа тиiс;
-зiне з iрлерiндегi экономикалы белсендiлiктi шоырландыратын жне бсекеге абiлеттi iрлiк кластерлердi алыптастыруды катализаторы болатын рi iрлердi лтты жне сырты нарытара шыуын амтамасыз ететiн лтты жне iрлiк (облысты) дегейдегi тiрек алалар.
алыптастырылатын ocьтер шеберiнде ауматарды кешендi дамыту алыптасан ауматы-шаруашылы жйелер - экономикалы макроiрлер (географиялы орналасуына, экономикалы мамандануына жне кооперация дегейiне, клiк жйелерiнi ортатыына байланысты елдi екi немесе одан кп облыстарын амтитын), iрлер (бiр облыс немесе республикалы маызы бар ала шегiнде) мен iрге арасты iрлер (бiр немесе бiрнеше аудандар шегiнде) блiнiсiнде кзделiп отыр.
алыптастырылатын стратегиялы даму осьтерi мен экономикалы макроiрлер (iрлер, субiрлер) халыты таратып орналастыру жйесiнi негiзiне айналады жне таратып орналастыруды тиiстi (солтстiк, отстiк, орталы) макроайматары мен елдi мекендер жйесiн (макроiрлiк, iрлiк жне iрге арасты iрлiк) алыптастырады.
Осыан байланысты тжірибеде брын алыптасан жоспарлау дiстерiне араанда, iраралы тесiздiктердi жою емес, экономикалы леуеттi тымды ауматы йымдастыру, табии, экономикалы жне ебек ресурстарын, географиялы жадайды тиiмдi пайдалану шiн жадай жасау мiндетi тр. Ауматарды бiркелкi дамыту тжырымдамасыны орнына полярлы дамыту тжырымдамасы келуге тиiс, мнда iрлiк жне жаанды нарытара кiрiктiрiлген р елдi алан барлы iрлерi, ал перспективада бкiл Орталы Азия iрi шiн "локомотивтер" рлiн атаратын нерлым серпiндi дамып келе жатан алалар немесе iрлер су полюстерiне айналуы ммкiн. Осыан байланысты алдаы кезеде ел бойынша ттастай экономикалы белсендiлiктi суi шiн жадай жасауды амтамасыз ету жнiндегi шаралармен атар орталы дегейде жалпылтты ауымдаы реттеу басымдыы, су полюстерiн алыптастыру болады.
ОРЫТЫНДЫ
1. Жергілікті мемлекеттік басару – Р «Жергілікті мемлекеттік басару туралы» Заында жне азастан Республикасыны зге де занамалы актілерінде белгіленген зыреті шегінде тиісті аумата мемлекеттік саясатты жргізу, оны дамыту масатында жергілікті кілді жне атарушы органдар жзеге асыратын, сондай-а оларды тиісті ауматаы істі жай-кйіне жауапты болып табылатын ызметі.
2. Жергілікті атарушы орган (кімдік) – облысты (республикалы маызы бар аланы жне астананы), ауданны (облысты маызы бар аланы) кімі басаратын, з зыреті шегінде тиісті аумата жергілікті мемлекеттік басаруды жне зін-зі басаруды жзеге асыратын алалы атарушы орган.
3. Жергілікті кілді орган (мслихат) – облысты (республикалы маызы бар аланы жне астананы) немесе ауданны (облысты маызы бар аланы) халы сайлайтын, халыты еркін білдіретін жне азастан Республикасыны занамасына сйкес оны іске асыру шін ажетті шараларды айындайтын жне оларды жзеге асырылуын баылайтын сайланбалы орган. Мслихат аппараты – тиісті мслихатты, оны органдары мен депутаттарыны ызметін амтамасыз ететін мемлекеттік мекеме.
сынылатын дебиеттер тізімі
Міндетті дебиеттер:
1. азастан Республикасыны Конституциясы. –Алматы: азастан, 2000, 96-б.
2. «азастан-2030» Даму стратегиясы
3. азастан Республикасыны Заы: Мемлекеттік ызмет туралы. –Алматы: Жеті жары, 1999, 44-б.
4. азастан Республикасыны кейбір занамалы актілеріне экономиканы мемлекеттік секторын басаруды жетілдіру мселелері бойынша згерістер мен толытырулар енгізу туралы. 2006 ж., 19 шілде //Егемен азастан, Астана, Аорда 2006 ж., 7 шліде № 178-///РЗ
5. азастан Республикасыны Заы: азастан Республикасындаы жергілікті мемлекеттік басару туралы. –Алматы, Юрист, 2006 ж., 28 б.
6. азастан Республикасыны 2007-2024 жылдара арналан орныты дамуа кшу тжырымдамасы туралы: 2006 ж, 14 араша № 216//Егемен азастан. -2006 ж. 17 араша.
7. азастан Республикасыны Мемлекеттік басару жйесін одан рі ретке келтіру жне оны тиімділігін арттыру жніндегі шаралар туралы: 2006 жылы наурызды 27-сі. № 74 Жарлыы //Егемен азастан. –Алматы, 2006 ж. 28 наурыз.
8. Мемлекеттік басару жйесін жетілдіруге баытталан шараларды іске асыру жніндегі іс-шаралар жоспары туралы//Егемен азастан. -2006 ж. 13 ыркйек.
9. азастанны лемдегі бсекеге барынша абілетті 50 елді атарына кіру стратегиясы. азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаевты Парламент палаталарыны бірлескен отырысында сйлеген сзі. //Егемен азастан. -2006 ж. 19 атар.
10.Корпоративтік басару, ашыты жне оам алдында есеп беру аидаттарыны негізінде мемлекеттік басаруды жаарту. азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаевты азастан Республикасы Парламенті 3-ші сесиясыны ашылуында сйлеген сзі. //Егемен азастан. 2006 ж. 2 ыркйек.
11.Кадровая политика в системе государственных органов: Назначение на должность и тестирование государственных служащих: Сб. Нормативных правовых актов РК. –Алматы, 2005, -283-б.
12.азастан Республикасыны Мемлекеттік ызметкерлеріні ар-намыс кодексі: Мемлекеттік ызметкерлерді ызмет этикасы ережелері. –Алматы: Жеті жары, 2005, -24-б.
13.Атаманчук Г.В. Теория государственного управления. –М.: Омега-Л, 2004 г. -584-б.
14.Зеркин Д.П., Игнатов В.Г. Основы теории государственного управления. Курс лекции: Учебное пособие. –Ростов-на-Дону. Наурыз, 2000. -448-б.
15.Пикулькин А.В. Система государственного управления: Учебник. –М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2004. -543-б.
16.Уваров В.Н. Государственная служба и управление: Учебник. –Петропавловск: Сев.Каз.юрид.Академия, 2004. -416-б.
17.Эффективность государственного управления: Элементарный курс. –М.:Юрист, 2003. -320-б.
19.Реформирование системы государственного управления: Зарубежный опыт и Казахстан/КИСИ при Президенте РК. –Алматы, 2005. -276-б.
осымша дебиеттер:
20.Атаманчук Г.В. Как найти формулу разделения областей? //Российские вести. 1992 ж. 11 араша
21. Атаманчук В.Г.. Современная концепция государственного управления Россией // Государственное управление: проблемы теории, истории, практики преподавания. Ростов-на-Дону, 1993ж.
22. Атаманчук В.Г. Государственное управление: рациональность и эффективность его в период структурных перемен // Ракурс. Управление: теория, практика, поиск. Минск, 1993 ж.
23. Байгельдинов Е. Теоретические основы устойчивого развития. Евразийское сообщество. 2000г. №2, 114-121-б
24. Есентугелов А. Итоги реформ и состояние экономики: успех и ошибки, просчеты и их причины. АльПари, 1999, №4-5, 27-30-б
25. Жиленко Г. Экономика РК в годы реформирования. Экономика и статистика. 2000, №1, 117-124-б
26. Козбаненко В. Формы и методы государственного управления. Проблемы теории и практики управления. 2000, №2, 46-49-б
27. Кубаев К. Экономическая модель эффективного государства. Транзитная экономика, 2001, №4, 49-58-б
Семинар сабаыны жоспары:
Семинар сабаын «дгелек стел» трінде ткізу жоспарланан, таырыпты негізгі теориялы сратары пікір-талас, ауызша жауап беру, дискуссия, сра жауап жне т.б. йымдастыру дістері арылы жргізілуі тиіс.