аырыпты мазмны. 7 страница

Аталан млiметтердi табыс етпеу немесе брмалау мемлекеттiк ызметке абылдаудан бас тарту шiн негiз болып табылады.

 

ОРЫТЫНДЫ

1. Р мемлекеттік ызметі екі дегейде жзеге асырылады: республикалы жне жергілікті; Р мемлекеттік ызметі 1999 жылы 23 шілдедегі “Мемлекеттік ызмет туралы” Р заымен реттеледі. Осы заа сйкес "мемлекеттік ызмет" – мемлекеттік органда задарда белгіленген тртіпте республикалы немесе жергілікті бюджеттен не Р лтты Банкіні аржысынан аы тленетін ызметті атаратын жне мемлекетті міндеттері мен функцияларын іске асыру масатында лауазымды кілеттікті жзеге асыратын Р азаматы.

2. Мемлекеттік саяси ызметші – таайындалуы (сайлануы), босатылуы жне ызметі саяси-айындаушы сипатта болатын жне саяси масаттар мен міндеттерді іске асыру шін жауап беретін мемлекеттік ызметші.

3. Мемлекеттік кімшілік ызметші – мемлекеттік саяси ызметшілерді рамына кірмейтін, мемлекеттік органда траты ксіби негізде лауазымды кілеттікті жзеге асыратын мемлекеттік ызметші.

4. азастан Республикасы азаматтарыны мемлекеттік кімшілік лауазыма орналасуа ыы бар. Мемлекеттік кімшілік лауазыма орналасу, осы Зада кзделген жадайларды оспаанда, конкурсты негізде жзеге асырылады. Мемлекеттік ызметшіні мемлекеттік кімшілік лауазыма орналасуы ол тиісті бос тран лауазыма ойылатын біліктілік талаптарына сай келген жадайда, мемлекеттік ызметшіні жне укілетті органны немесе оны ауматы блімшесіні келісімімен конкурсты іріктеусіз ауысу тртібімен жзеге асырылуы ммкін. Мемлекеттік ызметшіні сыбайлас жеморлы ы бзушылы жасааны шін азастан Республикасыны задарында белгіленген тртіппен алынбаан тртіптік жазасы болан жадайда, мемлекеттік кімшілік лауазыма ауысу тртібімен орналасуына жол берілмейді.

сынылатын дебиеттер тізімі

Міндетті дебиеттер:

1. азастан Республикасыны Конституциясы. –Алматы: азастан, 2000, 96-б.

2. «азастан-2030» Даму стратегиясы

3. азастан Республикасыны Заы: Мемлекеттік ызмет туралы. –Алматы: Жеті жары, 1999, 44-б.

4. азастан Республикасыны кейбір занамалы актілеріне экономиканы мемлекеттік секторын басаруды жетілдіру мселелері бойынша згерістер мен толытырулар енгізу туралы. 2006 ж., 19 шілде //Егемен азастан, Астана, Аорда 2006 ж., 7 шліде № 178-///РЗ

5. азастан Республикасыны Заы: азастан Республикасындаы жергілікті мемлекеттік басару туралы. –Алматы, Юрист, 2006 ж., 28 б.

6. азастан Республикасыны 2007-2024 жылдара арналан орныты дамуа кшу тжырымдамасы туралы: 2006 ж, 14 араша № 216//Егемен азастан. -2006 ж. 17 араша.

7. азастан Республикасыны Мемлекеттік басару жйесін одан рі ретке келтіру жне оны тиімділігін арттыру жніндегі шаралар туралы: 2006 жылы наурызды 27-сі. № 74 Жарлыы //Егемен азастан. –Алматы, 2006 ж. 28 наурыз.

8. Мемлекеттік басару жйесін жетілдіруге баытталан шараларды іске асыру жніндегі іс-шаралар жоспары туралы//Егемен азастан. -2006 ж. 13 ыркйек.

9. азастанны лемдегі бсекеге барынша абілетті 50 елді атарына кіру стратегиясы. азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаевты Парламент палаталарыны бірлескен отырысында сйлеген сзі. //Егемен азастан. -2006 ж. 19 атар.

10.Корпоративтік басару, ашыты жне оам алдында есеп беру аидаттарыны негізінде мемлекеттік басаруды жаарту. азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаевты азастан Республикасы Парламенті 3-ші сесиясыны ашылуында сйлеген сзі. //Егемен азастан. 2006 ж. 2 ыркйек.

11.Кадровая политика в системе государственных органов: Назначение на должность и тестирование государственных служащих: Сб. Нормативных правовых актов РК. –Алматы, 2005, -283-б.

12.азастан Республикасыны Мемлекеттік ызметкерлеріні ар-намыс кодексі: Мемлекеттік ызметкерлерді ызмет этикасы ережелері. –Алматы: Жеті жары, 2005, -24-б.

13.Атаманчук Г.В. Теория государственного управления. –М.: Омега-Л, 2004 г. -584-б.

14.Зеркин Д.П., Игнатов В.Г. Основы теории государственного управления. Курс лекции: Учебное пособие. –Ростов-на-Дону. Наурыз, 2000. -448-б.

15.Пикулькин А.В. Система государственного управления: Учебник. –М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2004. -543-б.

16.Уваров В.Н. Государственная служба и управление: Учебник. –Петропавловск: Сев.Каз.юрид.Академия, 2004. -416-б.

17.Эффективность государственного управления: Элементарный курс. –М.:Юрист, 2003. -320-б.

19.Реформирование системы государственного управления: Зарубежный опыт и Казахстан/КИСИ при Президенте РК. –Алматы, 2005. -276-б.

осымша дебиеттер:

 

20.Атаманчук Г.В. Как найти формулу разделения областей? //Российские вести. 1992ж. 11 араша

21. Атаманчук В.Г.. Современная концепция государственного управления Россией //Государственное управление: проблемы теории, истории, практики преподавания. Ростов-на-Дону, 1993ж.

22. Атаманчук В.Г. Государственное управление: рациональность и эффективность его в период структурных перемен // Ракурс. Управление: теория, практика, поиск. Минск, 1993 ж.

23. Байгельдинов Е. Теоретические основы устойчивого развития. Евразийское сообщество. 2000г. №2, 114-121-б

24. Есентугелов А. Итоги реформ и состояние экономики: успех и ошибки, просчеты и их причины. АльПари, 1999, №4-5, 27-30-б

25. Жиленко Г. Экономика РК в годы реформирования. Экономика и статистика. 2000, №1, 117-124-б

26. Козбаненко В. Формы и методы государственного управления. Проблемы теории и практики управления. 2000, №2, 46-49-б

27. Кубаев К. Экономическая модель эффективного государства. Транзитная экономика, 2001, №4, 49-58-б

Семинар сабаыны жоспары:

Семинар сабаын «дгелек стел» трінде ткізу жоспарланан, таырыпты негізгі теориялы сратары пікір-талас, ауызша жауап беру, дискуссия, сра жауап жне т.б. йымдастыру дістері арылы жргізілуі тиіс.

Масаты:таырыпты негізгі теориялы мн мтінін арастыра отырып, басару жйесіндегі мемлекеттік ызметті зерттеу сратарына жауап беру жне олар туралы тере тсінік алыптастыру. Ол шін семинар сабаында таырып бойынша мына сратарды мнін ашу керек:

 

1. Мемлекеттік ызмет леуметтік-ыты институт жне ызмет аясы ретінде

2. Мемлекеттік ызметкерлерді ыты мртебесі мен жіктеу негіздері

3. Мемлекеттік ызмет трлері жне оны басару

4. Мемлекеттік басаруды интеллектуалды леуеті

5. Мемлекеттік ызметкерлерді ызметтік ытары мен міндеттері

6. «Мемлекеттік ызмет туралы» Р Заыны негізгі ережелері

СЖ жне СЖО тапсырмалары:

1. Таырып сратарына ауызша жауап беруге дайындау

2. Р «Мемлекеттік ызметі туралы» Заына талдау жасауа дайындалу

3. «Мемлекеттік басаруды интелектуалды леуеті» таырыбына реферат дайындау, дістемелік сипаттама.

дістемелік сыныс: Семинара дайындалу сынылан дебиеттерді оудан басталады. Р «Мемлекеттік ызмет туралы» Заына Мемлекеттік ызметкерлерді ыты мртебесіне, ыы мен міндетіне. Мемлекеттік ызметті топтастыы мен мемлекеттік ызметті трлеріне Ерекше зейін ойып кіл аудару керек.

 

Таырып бойынша тест тапсырмаларыны сратарына жауап беру:

 

1. Мемлекеттік ызмет институтыны экономикалы функция-ларына жатпайды:

А) мемлекет бостандыын амтамасыз ету

В) мемлекеттік жне нарыты реттеулерді байланыс лшемін табу

С) ксіпкерлікті дамуын олдау

Д) экономиканы мемлекеттік реттеу

Е) барлы жауаптар дурыс

2. кімшілік мемлекеттік ызметке конкурстан тыс тру ыына ие емес:

А) Парламент депутаттары

В) саяси мемлекеттік ызметкерлер

С) Мслихат депутаттары

Д) судьялар

Е) министрлер

3. Мемлекеттік ызметкер ылы:

А) атарушы органдарды депутаты жне жергілікті зін-зі басару органдарыны мшесі болуа

В) ксіпкерлік ызметпен айналысуа

С) аылы педагогикалы, ылыми жне баса ызметпен айналысуа

Д) зіні мемлекеттік органында шінші мше істер бойынша кілі болуа

Е) барлы жауаптар дрыс емес

4. Мемлекеттік ызметке таайындалады:

А) мемлекеттік ызметке дейін бес жыл ішінде жеморлы ы бзушылы жасааны шін тртіптік жауапкершілікке тартылан тла

В) бекітілген тртіп бойынша ызметті атара алмайтын тла

С) мемлекеттік ызметке дейін ш жыл ішінде жеморлы ы бзушылы жасау бойынша кімшілік сота тскен тла

Д) жеморлы рекетті жасаан тла

Е) барлы жауаптар дрыс емес

5.Саяси лауазымдара тмендегілерді айсысы жатады:

А) жауаптарды барлыы дрыс

В) Р Президенті таайындайтын мемлекеттік саяси ызметшілер, оларды орынбасарлары

С) Р Парламентіні палаталары жне оларды траалары таайындайтын мемлекеттік саяси ызметшілер, оларды орынбасарлары

Д) Конституцияа сйкес Президент пен кіметті кілдері болып табылатын мемлекеттік ызметшілер

Е) Р Жоары Сотыны ызметшілері, оларды орынбасарлары, орталы атарушы органдар мен ведомстволарды басаратын мемлекеттік саяси ызметшілер, оларды орынбасарлары атаратын лауазымдар

6.Басару апараттарыны негізгі кздері:

А) халыаралы йымдарды мліметтері, задар, мемлекеттік органдарды жарлытары, мемлекеттік жне оам айраткерлеріні баяндамалары

В) за актілеріні нормалары, азаматтарды зады мдделерін, ытары мен бостандытарын орындау жнінде мемлекеттік органдар алдында мселе оюы Жоары мемлекеттік органдарды нсаулары, баылау барысында аныталатын фактілер, арым-атынастар, крделі мселелер, арама- айшылытар, ттенше жадайлар

С) статистикалы жылнамалар, халы санаыны мліметтері, сот шешімдері

Д) за актілеріні нормалары, крделі мселелер, фактілер, арым-атынастар, р трлі отырыстарды хаттамалары

Е) бухгалтерлік, аржылы актілер, ызметкерлер хабарламасы

7. Саяси мемлекеттік ызметке абылдауда осымша талаптарды андай лауазымды тла анытайды:

А) Р Президенті

В) Р Премъер-министрі

С) Мемлекеттік ызмет істері жніндегі кілетті органны басшысы

Д) Р Парламент палаталарыны траалары

Е) Р Конституциялы кеесі

8. Мемлекеттік басаруды зіне ана тн ерекшеліктерін крсетііз:

А) леуметтік жне баса ызметтер крсету, оам міріні ртрлі салаларында йымдастырушылы функцияларды орындау

В) саяси режим

С) билік кші, адама стемдік крсету

Д) оны басарушылы серіні мемлекеттік билікке сйенуі жне сол арылы амтамасыз етілуі, барлы оама таралуы, жйелілігі

Е) туелсіздік, мемлекеттік меншік негізінде экономикалы ызметтерді жзеге асыру

9. Мемлекеттік басару субъектілері андай белгілер бойынша блінеді:

А) басару субъектісіне сер ету сипаты мен масаты, ралына арай

В) мемлекеттік билік трі бойынша

С) билік пен басаруды йымдастыру дегейіне арай

Д) ызмет саласына арай, рамына арай

Е) барлы жауаптары дрыс

10. Мемлекеттік билікке атысты жне баскару функциясын жзеге асыру сипатына арай мемлекеттік баскару субъектісі алай блінеді:

А) саясат субъектісі, мемлекеттік басару субъектісі, лауазымды ызмет субъектісі

В) азаматты ыты атынас субъектісі, авторлы ы субъектісі

С) кімшілік-ыты атынастар субъектісі, саясат субъектісі

Д) лауазымды ызмет субъектісі

Е) авторлы ы субъектісі, кімшілік-ыты атынастар субъектісі

10-ТАЫРЫП. ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАСАРУ ЖЙЕСІ ЖНЕ БЮРОКРАТИЗМ

Дрісті мн мтіні

Масаты:Нарыты атынастара ту кезеі барысында бюрократиялы жйе жойылып кеткен жо, оны элементтері лі де бар. Аталан сабата бюрократизмні тарихи тамырларын, бюрократиялы элементтерді, лоббистік іскерлікті мні арастырылады, тыдаушыа олар туралы тсінік дарытылады.

 

Дріс сабаыны жоспары:

1. Бюрократизмні тарихи тамырлары мен мні

2. азастандаы бюрократиялы элементтер

3. Лоббистік іскерлікті мні мен оны дістері

Негізгі тсініктер:бюрократия, бюрократизм тамырлары, Паркинсон заы, лоббизм, партогенез, сындарлы оппозиция,

Таырыпты мазмны

1.Француз тілінен шыан «бюрократия» термині «кесе стемдігі» дегенді білдіреді. Бюрократия – бл оамды мірді йымдастыру бойынша наты функциялардан шеттелінген мемлекетті аппарат блігі . Бл кез келген оамда мемлекет лесіне тиетін міндеттерді орындаудан туелсіз трде з стемдігін олдауа баытталан мемлекет аппараты ішіндегі басарушы каста. Бюрократизм тамырлары – бл оамны леуметтік рылымынан, стемдік ететін леуметтік–экономикалы жне саяси атынастарды мнді сипаттамаларынан туындайтын себептер. Кестеде бюрократия себептері келтірілген.

Басарушы аппараттаы бюрократизмні себептері:

Себеп трлері Себептерді натылануы
йымдасты-рушылы   Шаруашылы органдарыны алмасуы, кптеген жаттар кмегімен басару процесін жзеге асыру. Тжірибелік іс- рекетте шаруашылы басару формалары мен дістерін пайдалану. Процестерге деген ызыушылы.
леуметтік Аппарат жмысында демократиялы формалар мен дістерді, жариялыты , жмыскерлерді баалау жйесіні дамымауы. Догматизм, басшыларды ксіби дегейіні жеткіліксіздігі. Оларды ебек жымынан алыста болуы.
ыты Шаруашылы органдары мен оны жетекшілері арасындаы зара атынастарды анытайтын ыты негізді болмауы.
Апаратты Апаратты жинатау, ндеу,сатау, оларды дамыту шін азіргі тадаы техникалы негізді болмауы.

Социолог Р. Мертонны пікірінше, бюрократиялы рылымдардан туындайтын иындытар ызметкерлерді з міндеттерін орындайтын, осы йымны баса блімшелеріні срауларын орындайтын, сондай-а клиенттер мен оам мшелеріні зара іс-имылын амтамассыз ететін стандартталан ережелер, процедуралар мен нормаларды маыздылыын арттырумен байланысты. Егер бюрократиялы йым ызметкерлері мен іс- рекеттеріні бірдей еместігін крсетсе, онда олар клиенттер арасындаы зара атынасты ртуа келетін сйкес ереже немесе нсамаа сілтеме жасайды.

Бюрократияны млдем жойып жіберу ммкін емес. Бюрократизмді азайтуды ралдарын сынып, оны наты жадайда минимума дейін жеткізу моделін арастырып крейік.

Бюрократизмді жеу шін келесідей жадайлар ажет:

- орталытану мен орталысыздану арасындаы згеріс;

- жаа технологиялара кшу жне басаруды жаа техникалы ралдарын пайдалану;

- басару жйелерін тымды ету;

- басарушы кадрларды ксіби дайынды дегейін арттыру;

- шаруашылы жне оамды салалар мен жмысты формаларын, дістерін згерту.

Бюрократизмді басару функциясын орындауа атысты аппарат меншігі ретінде тмендегі шаралар арылы оны жеуге болады:

- экономикадаы меншік формаларыны ртрлілігі;

- экономикалы атынастарды дамуы;

- ыты экономиканы ру;

- трлі дегейлердегі басару аппаратын ысарту.

Бюрократизм трешілдік: мні жне крініс формасы.

Бюрократизмні мнін анытауды бірнеше жолдары бар: бюрократизмді анытауды бірінші жолы болып есептелінетін белгілер – белгілі леуметтік оамды институт (рылатын, олдайтын жне дайы лаятын), кейбір белгілі жйедегі йымдар мен рылымдарды зара байланысы. Екінші, М.Веберді тжырымдамасы бюрократияны таза ашы стемдік ретінде мойындау. азіргі америкадаы басылымдар менеджментті бюрократизмді йымдастыру трі деп анытайды, ебекті мамандандыру арылы блінуі, айын иерархиялы басару жне жмысты сйкестік крсеткіші мен жмыскерді жетістігіне негіздеп баа беру, жмыса алу соан тн болып саналады.

Беберлік идеяда бюрократизм: рационалдандырумен тедестірілген тртіпке салу, жйелеу жне оамды процесті басару. Бюрократия тсінігі, оны р уаытта тсіндіру жне жазуа байланысты екі маына пайда болды. Орыс тіліндегі «бюрократия» сзі осы кезге дейін келесіз жне сыналатын сипата ие болып келе жатыр.

шінші жол К.Марксті «Гегельді фиософия ыына сын» деп аталатын ебегі. Соан байланысты:

a. бюрократия, адамзат оамыны «мемлекеттік формализмі»

b. бюрократия, мемлекет сол себепті,ерекше, тйы оам.

c. бюрократия алдамшы мемлекет, мемлекетпен бірге спиритуализм мемлекет деген ым болып саналады.

Бл жобаларда негізгі жадайлар амтылан – билік бюрократизммен байланысты бюрократия, билікті іске асыруды ерекше тсілі.

Шындыында, бюрократия (фран.бюро жекелеген билік) билікті іске асыруды белгілі тсілі болып есептеледі (ке леуметтанушылы маынада) жне, ерекше ретінде крінеді, ірі иерархиялы йым.

Басару жалпы ызмет етеді. Бір нктеден зара байланыстырушы арылы басаратын зара байланысты жеті принципі бар басарушы. Егер ш зара байланысты блім (7х3) ызмет етсе, йлестіруші блімде осымша бастыты ажет етеді жне оны кмекшілері (кейбір жадайда бастыты болмауына байланысты), 18 жмыс жасаушы адам жне 5 басарушы болуы ммкін (осымша ызметімен), ш осындай рылыма, з кезеінде басару блімі ажет болады, бір басты, оны кмекшісінен баса басарушы болуы ммкін, басарушыны апарат клемі кбейеді, басару рылымы иындайды. Сонымен, рылым кбейген сайын жанама блімдер де кбейеді, басару ызметін атаратын жне ызмет бабындаы субардинациялы жадай жне келісімділік ата саталады.

Мемлекеттік аппаратты рационалды орналастырылуы, бірін-бірі айталау, рылымны параллелдігі, ктемдік атынасты процестегі ыты болмауы, не нашар жадайда реттелуі жне басаруды материалды жне процессуалды нормасы кзарасы трысынан алыптасан процедураларды сатаудаы баылауды болмауы, мемлекеттік ызметкерлерді жне саяси айраткерлерді ксіби дайындыыны тмендігінен болатын, дрежелігінде негізгі себеп субъективтік сипата байланысты.

Бір ызытысы бюрократия зіні тарихи рдісінде бюрократиялы креске талдау жасайды. Мемлекет басында болан, кейін оны шеберінен алыс жргендер, мемлекетті ала ойан масатын, оны орындау жолдарын сынайды. Ерекше рл атаратындар, «Еркіндікті сюші» интеллигенция, рбір зін сыйлайтын оппозициялар зіні масаты ретінде мемлекет басындаы кіметті бюрократтар деп сына алады. Кадеттер, эсерлер, социал-демократтарда осылай жасады. Кейінгі кезде кімет басындаы комитеттерді сына алу арылы оларды орындарынан кетуіне себепші болады, кіметті аланнан кейін лгі сынаушыларды здері бюрократизмге айналады.

Бюрократизмні объектісі мен субъектісі орнын ауыстырып отырады, біра бл, бюрократизммен крес жргізіп жатырмыз деп тек оамды ой ана туызады.

Сонымен, Феникс сы сияты жаадан жасайды бірнеше формациядан екінші формацияа дейін.

2.азіргі азастанны жадайын жне бюрократияны элементтерін крсету шін Паркинсон заына сйенейік.

Оны ойынша бюрократиялы басаруды негізгі белгілері ол:

-жоары орталытандырылу;

-ызметке таайындауды белгісіздігі;

-жеке ведомстволарды (мекемелерді) ртрлі, кейде бір-біріне арама-айшы саясаттары;

-аыл-ойа арсы келетін ата ережелерді олдану;

-бюрократиялы ережелер мен дістерді немі крделенуі;

-басару процесстеріні жеткіліксіз арыны.

Нарыты атынастара кшкеннен кейін де бюрократиялы жйе жойылып кетпеді, оны кейбір элементтері лі де болса саталып алан.

Бюрократияны негізгі леуметтік-экономикалы мдделерін крсетуге болады: оамды байлыты блу кезінде з зыреті шегін ныайту мен кеейту, меншік иелері тарапынан баылаудан жалтару, зіні ызметін шектен тыс атауы. Бл мдделер мемлекеттік аппарат, салалы жне шекаралы басаруда жне фирмалар мен ксіпорындар кімшілігіндегі бюрократиялы атынастара атысты.

алыптасып алан жадайдан шыуды жолы бар жне ол кімшілік реформаа атысты болып отыр. Аталмыш реформаны басты баыттары келесілер болуы тиіс:

-мемлекеттік ызмет жйелеріне, мемлекеттік ызметшіні мртебелік жадайына тратылыты амтамасыз етіп беру;

-сіірген ебегі мен адір-асиеті негізінде ызметкерлерді жоарылату мен баалау принциптерін амтамасыз ету;

-ызметкерді ксіби суі шін алышарттар жасау жне ынталандыру.

Туелсіз азастанымызды тарихында тыш рет за кшіне ие болан Президентті «азастан Республикасындаы мемлекеттік ызмет туралы» Жарлыы (1995жыл) азіргі заманы азаматты ызметке айтарлытай пайдасын тигізді. Онда негізінен барлы шенеуніктерді топтара бліну принципі аланан, басару органдарын реформалау кезінде мемлекеттік ызметкерлерді себепсіз жмыстан шыарудан орауды ыты мехнизмі арастырылан, мемлекеттік ызметкерді ксіби су мселелеріне кіл блінген.