ерсонализациялау технологиясы. 3 страница

Клиникада А. Е. Личко жне И. Я.Иванов (1980) сынан сырата атысты типтер классификациясын аолданан ыайлы. Оны бейімделген вариантын келтірейік. Келісілген стандарттар шкаласына сай, жашаны ішіндегі ріптік символдарды науасты мінез-лына баа беру кезінде олдануа болады.

Науасты сыратына атынасуыны негізгі 13 типке блінеді:

1. йлесімді немесе гормониялы (/Г). мірге тілмейтін, ешбір асырусыз сыратына дрыс баа беру. Емдеу жетістігіне жету шін белсенді лшыну. зін ктушілерге ауыртпалы тсірмеуді алайды. олайсыз жадайлар туанда, яни мгедектік кезінде кілін басаа аудару. олайсыз жадайларда quo ad vitam ойын зіні ісіне, жаындарыны міріне, соларды аморлыына жмылдырады.

2. рейлі (/Т). Сыратты олайсыз аымына, ммкін болатын асынуларына, емні тиімсіздігіне секімшіл болу, немі рейлену. Жаа емдеу дістерін іздестіру, сырат, асынулары, емдеу дістері туралы осымша апараттар жинауа жанталасу, «авторитеттерді» тынымсыз іздеу. Ипохондриядан ерекшелегі сонда сырат туралы объективті мліметтер (анализдер орытындысы, мамандарды шешемі) кп ызытырады. Сондытан зіні шаымдарын айтаннан грі, басаларды айтандарын тыдаанды алайды. Кіл-кйіні рейлігі, жабырану – рейді салдарынан туындайды.

3. Ипохондриялы (И). Кілі субъективті сырата жне баса жаымсыз сезімдерге жмылдырылан. Ол туралы немі айналаа айтуа мтылады.Осыны негізінде шынайы жне жалан ауруды асыра сілтеп крсетеді.Дрілерді зиянды серін ерекше серлеп крсетеді. Емделуді алап трып, оны жетістіктеріне сенбеушілік танытады жне ыпты тексеруді талап етіп, ем-шаралардан ору сезімдерін крсетеді.

4. Меланхолиялы (М). Сыратпен басы ату, сауыып кетуге, емні тиімділігіне сенбеушілік. Суицидальді ойлара дейін белсенді депрессиялы ойларды айту. оршаан ортаа пессимистік кз- араспен арау. Объективті мліметтерді олайлы болан кезінде де емге сенбеушілік.

5. Апатиялы (А). зіні мырына, сыратты соына, емні ортындысына толы парысызды. Емделулер мен шаралара еріксіз кндігу. Брын толандыран нрселерді бріне ызыушылыты жойылуы.

6. Неврастениялы (Н). Мінез-лы «тітіркендіргіштік лсіздік» трінде танылады. Тітіркендіргіштік сіресе ауыран кезде, жаымсыз сезімдерде, емні стсіздігінде, зертеулерді олайсыз мліметтерінде ашу ретінде байалады. Тітіркендіргіштік алашы кездескен адама тиеді жне кейде кінішпен, жылаумен аяталады. Ауырсыну сезімдеріне кндікпеу. Шыдамсызды. Жеілдікті тоса алмау. Кейінен шыдамсызды пен мазасызды крсеткеніне кіну.

7. Обсессивті-фобиялы (О). рей жне кмншылды е біріншіден шынайы ауіптерге емес, ммкін болмас асынулара, емні стсіздігіне, сонымен атар (аз негізделген) сыратпен байланысты мірдегі, жмыстаы, отбасы жадайында стсіздіктеріне ауады. Шынайыдан грі, ойдан шыарылан ауіптер толандырады. рейден орануа ырымдар мен салт –жораларды олданады.

8.Сенсетивтік (С). оршаан ортаа зіні сыратыны мліметтеріні сер ету туралы олайсыз сезімдерге шектен тыс уайымдау. Айналасындаыларды одан ашатайтынына, сыраты жайында олайсыз секті таралуынан ору. Сыратына байланысты жаындарына масыл болуа жне оларды натпаушылы арым-атынастарынан ору.

9. Эгоцентрикалы (Я). “Сырата беріліп кету”. Жаындарыны жне айналадаыларды кілін зіне арату масатында зіні уайымы мен иыналысын сырта крсету. Барлытары бар жмысын тастап, тек науасты ана жанын ойлап, аморшылы етуді талап етеді. Айналасындаыларды гімелерін зіне абылдайды. Баса адамдардан да аморлы талап етеді жне олара жатырмай арайды. немі зіні сырата ерекше атысын крсетуге ынталанады.

10. Эйфориялы (Ф). Кіл- кйі негізсіз ктерекі, кейде ойнаы. Сыраты мен еміне жеілтек арайды. Сыратты здігінен жазылатынан міттенеді. Сыратына арамастан мірден барлыын алуды тілейді. Кн тртібіне жеілтек арауы ауру аымына олайсыз сер етеді.

11. Анозогнозиялы (3). Сырат туралы, оны зардабы туралы ойларды есінен белсенді шыарып тастайды. Сыратты байалуларын, белгілерін баса жеіл арулара жатызып, мойындамайды. Тексерілулер мен емделуден бас тартады. «зіні заттарымен» емделгенді алайды.

12. Эргопатиялы (Р). «Сыраттан жмыса беріліп кету». Сыратты ауырлыына, иналуына арамастан жмысын жаластыруа тырысады. Брыныдан грі ынтамен жмыс істейді, барлы уаытын жмыса арнайды, емделуге тырысады, біра жмысты жаластыру ммкіндігін тастамайды.

13. Паранойлы (П). Сыратты біреуді жаман ойынан туындаанына сенімді болу. Процедуралар мен емделулерге шектен тыс кмншылдыпен арайды. Ммкін болар асынулара немесе дрілерді кері серіне, дрігерлерді жне ызметкерлерді немрайды арайтынына жала жабуа мтылады. Осыан байланысты жала жауып, жазалауды талап етеді. Сырата байланысты арым-атынас жйесі сипатталан типтерді біреуіне де келмеуі ммкін. Бл жерде белгілері зара сас (рейлі-обсессивті, эйфориялы-анозогнозиялы, сенсетивтік-эрогпатиялы жне т.б.) аралас типтер туралы сз болуы ммкін.

Психологиялы типтерді анытау дрігер шін науасты мінез-лын дрыс баалау жне оны емдеу тактикасын анытау шін маызды. Сондытан дрігерлер науас туралы мліметтерді жинай жне бір таырыпта гімелесе білуі керек. Жетекші ми нейрофизиологиясы ылыми-зерттеу институты сырата атысты типтерді объективті анытау шін здеріні салаунамаларын (Бехтерев институтыны тлалы салаунамасы, ысаша ЛОБИ) сынды. Сырат серінен пайда ауруа, емге, дрігерлер мен медызметкерлерге, жаындары мен туысандара, айнала мен жмысына (оуына), жалызды пен болашаа жне де (хал-жадайына, кіл кйіне, йысы мен тбетіне) паттерн атысын диагностикалау. Сауалнаманы берместен брын науаспен сенімді атынас бекітеді, сауалнаманы масатымен, толтыру техникасымен таныстырады. Мысалы, рбір таырыпа 1-ден 3-ке дейін (одан кп емес!) тадаулар жасауа жне тадауларды санын дгелектеуге болады. Егер еш бір анытамаларды атысы жо болса, онда О символы ойылады. Тсініктеме зерттеуді жргізіп отыран дрігерге ажет. Ол науасты белгілі таырыпа жауап бергісі келмегенде, кестені бос аланынан біледі. Біра, нл саны мен толтырылмаан кестені саны штен аспауы керек. Тіркеу параын толтыруа уаыт шектелмеген. Біра басаларымен кеесуіне болмайды.

 

2 кесте.

ЛОБИ тестісі

 

Тадау № сынылан тадаулар Кодтан шешу балдары
  Хал-жадайы  
Ауыраннан бері мені хал-жадайым немі жаман Т
Мен зімді немі сергек жне кшке толымын деп сезінемін
Нашар хал-жадайымды жеуге тырысамын Г
Мен жаман хал-жадайымды ешкімге крсетпеуге тырысамын ПП
Менде немі бір жерім ауырады И
Мені нашар хал-жадайым бір нрсеге ренжігенде пайда болады Н
Мені нашар хал-жадайым келесіздікті кткенде пайда болады. Т
Мен ауруды жне физикалы азап шегуді шыдамдылыпен ктеруге тырысамын
Мені хал-жадайым толыымен анааттанарлы  
Мен аурыраннан бері, менде озышты пен саыныш сезімі стамасымен жретін нашар хал-жадайым болады ТН
Мені хал-жадайым оршаан ортаны маан алай атысуына те байланысты
Ешбір анытаманы маан атысы жо
  Кіл -кйі  
детте, мені кіл -кйім те жасы Ф
Ауыранны серінен мен жиі шыдамсыз жне озыш боламын ННТЯ
Мені кіл кйімді ммкін болатын жаымсыз ктулер, жаындарды ойлаанда, болашаа сенімсізді бзады ООС
Мен аурыды салдарынан зімді жабыу мен майуа жол бермеймін Г
Ауруды салдарынан менде немі кіл кйім жаман ИЯ
Мені кіл кйімні жаман болуы хал-жадайымны жаман болуына байланысты ТН
Менде талаусыз кіл-кй пайда болды А
Менде тнерген озышты стамасы болып аланда, айналамдаылара сері тиеді
Менде жабыу мен майу болады, біра кейде ашу мен мейірімсіздік болуы ммкін
Сл жаымсыздыты зі маан атты сер етеді П
Ауруды салдарынан менде немі рейленген кіл кй болады ТТО
Мені кіл кйім, мені айналамдаы адамдармен бірдей болады
Ешбір анытаманы маан атысы жо
  йы мен йыдан ояну  
Оянысымен, мен зімді труа мжбр етемін
Мен шін таерте – тулікті е ауыр уаыты
Егер мені бір нрсе ренжітсе, мен кпке дейін йытай алмаймын ТНО
Мен тнде жаман йытаймын жне йышылды сезімі кндіз байалады А
Мен аз йытаймын, біра сергек трамын, тстерді сирек кремін  
Мен кешкіден грі, таертегілік белсенді боламын жне жеіл жмыс істеймін
Менде жаман жне мазасыз йы жне жиі амыан тстер болады  
йысызды менде жиі себебсіз пайда болады
Егер таерте белгілі бір саатта тру керек болса, мен тыныш йытай алмаймын
Таерте мен сергек жне жігерлі трамын  
Мен оянанда, бгін не істеу керек деген оймен трамын СС
Тнгілікте менде орыныш стамасы болады О
Таертенен бастап барлыына парасыздыты сезінемін  
Мен з йымды еркін реттей аламын  
Тнімен жиі мені ауруым туралы ойлар мазалайды О
Тсімде р трлі аурулар кремін  
Ешбір анытаманы маан атысы жо
  Тбет жне тамаа атысы  
Бтен адамдар арасында таматануа яламын С
Мені тбетім жасы ФП
Мені тбетім жаман И
Мен тойып ішкенді натамын  
Мен таматы еркін ішемін жне тмаатан зімді шектемеймін
Мені тбетімді оп оай бзуа болады  
Мен блінген таматарды ішуден орамын жне р ашанда сапалылыы мен жаалыын тексеремін И
Тама мен шін денсаулыты уаттаушы рал ретінде ызытырады Р
Мен зім ойлап тапан диетаны стауа тырысамын И
Тама маан ешандай анбеттілік келмейді  
Ешбір анытаманы маан атысы жо
  Ауруа атысым  
Мені ауруым мені орытады Т
Мен аурудан атты шаршааным соншалы, тіпті менімен не болатыны маан брі бір АА
Ауру туралы ойламауа тырысамын жне мардымсыз мір срем ФФ
Мені ауруым мені жабыратады, йткені адамдар менен ашатайтып сияты С
Ауруыммен байланысты ммкін болатын асынулар туралы шексіз ойлай беремін ОО
Мені ауруым жазылмайтын жне ешандай жасылыты кттірмейді деп ойлаймын И
Мені ауруым дрігерді немрайдылыынан асынды деп санаймын П
Мені ауруымны ауіптілігін дрігерлер асыра сілтейді деп санаймын З
Ауруымды жеуге тырысып, брыныдан бетер кп жмыс істеймін РР
Мені ауруым дрігерді анытауынан грі ауырлау екенін сезінемін И
Мен саумын жне ауру мені мазаламайды З
Мені ауруым басаларынан грі ерекше тіп жатыр, сондытан дрігерді згеше арауын алайды ЯЯ
Мені ауруым мені тітіркендіргіш, ашуша ылады НН
Мен кімні кінсінен ауыранымды білемін жне ешашанда оны кешірмеймін П
Мен барлы кшіммен ауруа берілмеуге тырысамын Г
Ешбір анытаманы маан атысы жо
  Емге атысым  
р трлі емдерден ашатаймын – егер ауру туралы аз ойласа, организмні зі жеіп шыауына міттенемін
Алдаы емге байланысты иындытар мен ауіп мені рейлендіреді ––
Егер осы арудан арылтса, е ауіпті, иын емге дайын болар едім
Мен емні жетістіктеріне сенбеймін жне оны зая деп санаймын
Мен жаа емдеу дістерін іздеп жрмін, біра бірте-бірте олардан да кілім алды
Маан керек емес дрілер, ем-шаралар таайындайды жне ажетсіз опреацияа кндірмекші  
р трлі жаа дрілер, процедуралар жне операциялар осымен байланысты асынулар мен ауіптер туындайтын ойлар туызады  
Емнен маан тек жаман болады
Дрілер мен процедуралар згеше сер береді жне осы сер дрігерлерді таалдырады  
олданылып жрген емдеу дістеріні ішінде, соншалыты зияндылары бар, солара тыйым салу керек деп санаймын П
Мені дрыс емдеп жатан жо деп санаймын П
Мен ешбір емге мтаж емеспін
Мені шексіз емдеулер шаршатты жне оаша алдыранын алаймын
Баса адамдармен ем туралы айтанда ашатаймын Г
Нтижесін бермеген ем, мені ызыландырады
Анытамаларды бірде біреуі маан атысты емес (немесе бірде- бір сапамен оршалмаан) ЗФР
  Дрігерлер мен мед.ызметкерлеріне атысым  
айсы бір медицина ызметкерлерні бастысы науаса жасы арау деп санаймын Г
Мен елге кп танымал дрігерде емделгім келеді И
Дрігерді кінсінен сыраттандым деп санаймын П
Меніше дрігерлер мені ауруым туралы кп біле оймайды жне олар тек емдеген трізді сыай білдіреді
Кімні алай емдеп жатаны маан брі-бір    
Мен жиі аладаймын, ткені мені емделуіме септігін тигізер маыздысын айтпадым  
Менде кейде дрігерлер мен медызметкерлерді жек кремін
Емні нтижесіне сенімсіз боландытан бір дрігерден екінші дрігерге крінемін Я
Медициналы мамандыа лкен рметпен араймын Г
Мені дрігерлер мен медызметкерлерді немрайдылыы мен ыылассыздыына кзім жетті НП
Мен кейде дрігерлер мен медызметкерлерге шыдамсызды, мазасызды танытып, кейін бл іске кінемін
Мен саумын жне дрігерді кмегіне мтаж емеспін  
Дрігерлер мен медызметкерлер мен шін боса уаыттарын жоалтып жр деп санаймын
Ешбір анытаманы маан атысы жо
  Туыстарым мен жаындарыма атысым  
Мен зімні сыратымды кп ойлаандытан, жаындарымны жадайы мені толандырмайды
Мен туыстарым мен жаындарыма аншалыты сыратты екенімді білдірмеуге тырысамын, оларды кіліне аяу тсіргім келмейді СР
Жаындарым бекерден бекер мені атты сыратты деп ойлайды
Мені сыратымні салдарынан мені туыстарымды иындытар ктіп трандай ой бойлайды -
Мені жаындарым сыратымны соншалыты ауыр екендігін тсінгілері келмейді жне мені асіретіме жандары ашымайды И
Жаындарым мені сыратымды ойлаылары келмейді жне здері раат мір сргілері келеді
Жаындарымны алдында зімні сыратым шін атты ысыламын Я
Сыратымны салдарынан туыстарым мен жаындарымны жмыстарына, толуларына ызыушылы жоалды  
Сыратымны саладрынан жаындарыма масыл болдым  
Туыстарымны бейам жне салауатты мірі менде жек крушілік білдіреді
Мен зімді жаындарымны кесірінен ауруа шалдытым деп санаймын  
Мені сыратымны салдарынан зімні туыстарыма салма тсірмеуге тырысамын ГРР
Ешбір анытаманы маан атысы жо
  Жмыса (оуа) атысым  
Ауру мені ешайда (оуа абілетсіз) жарамсыз ызметкер етті А
Ауруымны кесірінен мен жасы жмысымнан айырылатын болдым (жасы оу орнынан кетуге тура келеді)  
Мені жмысым (оуым) мен шін брі бір болып алды
Ауруды салдарынан мені жмысым (оуым) керек емес болып алды
р уаытта да тынышссызбын, ауруымны салдарынан жмыста бір ателіктер жіберуім ммкін (оуа лгермей алсам) С
Мені жмысым (оуым) мені денсаулыыма зиян келтірді деп санаймын  
Жмыста (оу орнында) мені денсаулыымды ескермейді тіпті маан мінегіштік танытады
Сырат мені жмысыма (оуыма) кесірін тигізеді деп ойламаймын Ф
Жмыста (оу орнында) мені ауруым туралы аз білгенін алаймын Р
Ауруа арамастан жмысты (оуды) жаластыра беру керек деп есептеймін РР
Сырат мені жмыста (оуда) мазасыз жне шала ылды  
Жмыста (оуда) зімні сыратым туралы ойламауа тырысамын
Сыратыма арамастан мені жмыста (оуда) жетістіктерге жетуіме барлыы таалады
Мені денсаулыым жмыс істеуге (оуыма) кедергі жасамайды
Ешбір анытаманы маан атысы жо
  Айналаа атысым  
Кім мені жанымда, кім мені оршайды маан енді брі бір
Мені айналамдаылар мені тыныштыта алдыранын алаймын ––
Мен ауыранан бері мені барлыы мытты
Айналадаыларды мірге ризашылдыы мені мазамды тудырады  
Мені сыратым туралы айналамдаыларды білмегенін алаймын  
Мені денсаулыым мені айналадаылармен араласуыма нсан келтірмейді ЗЗ
Аурыан алай иын екенін айналамдаылар здеріне сезінгенін алаймын ––
Мені уаруыма байланысты айналадаылар менен ашатайтын сияты  
Айналадаылар мені сыратымды жне иналуымды тсінбейді Я
Мені сыратым, оан шыдамдылыым айналадаыларды таалдырады
Айналадаылармен сыратым туралы гіме айтпауа тырысамын
Мені айналам мені ауруа шалдытырды жне мен мны кешірмеймін
Айналадаыларды ішінде кп адамдарды аурудан азап шегіп жргенін енді кріп жрмін  
Адамдармен араласу енді мені тез жалытыратын болды И
Мені сыратым мені достарыммен араласуыма кедергі жасамайды Г
Ешбір анытаманы маан атысы жо
  Жалыздыа атысым  
Мен жалыздыты алаймын, йткені маан жасы болады АС
Сырат мені жалыздыа келетінін сеземін  
Жалыздыта мен андайда бір ызыты жне ажетті жмысты табуа тырысамын
Жалызды кезінде мені ауру туралы жаман ойлар, асынулар, алда тран иындытар мазалай бастайды  
Жеке алан кезде мен тыныштанамын: адамдар мені атты оздыратын болды НЯ
Сыратымнан яландытан адамдардан алшатай бастаймын, ал жалыздыта адамдарды саынамын -
Сауруым туралы ойламас шін жалыздытан ашамын -
Маан брі бір болды: адамдар арасында болан, не жалыз алан
Жеке алу ниетім мені кіл-кйіме жне жадайлара байланысты ГФ
Сыратыма байланысты орыныштар жайлаан кезде, жалыз алудан орамын СЯ
Анытамаларды бірде біреуі маан атысты емес Ф
  Болашаа атысым  
Сырат мені болашаымды кілсіз ылады АА
Мені денсаулыым болаша шін жабырауа еш андай негіз бермейді ЗФ
Мен р ашанда жарын болашаа сенемін, тіпті иын-ыстау жадайлар болса да
Мені сыратым мені болашаыма серін тигізбейді деп есептеймін ЗЗ
ыпты емнен жне кн тртібін ескерсем, болашата денсаулыым жасарады деп міттенемін ГТ
зімні болашаымды тгелдей жмысымны (оуымны) жетістіктерімен байланыстырамын  
Болашата менімен не болатыны маан брі бір А
Ауруымны салдарынан мен болашаым шін немі рейленемін ИСЯЯ
Кімні салдарынан ауыраным, келешекте оларды ателіктері мен немрайдылыынан екені аныталатынына сенемін П
Мен зімні болашаым туралы ойлаанда мені саыныш пен баса адамдара деген жек крініштілік бойлайды
Ауруымны салдарынан мен зімні болашаым шін рейленемін <TD< TD>  
Ешбір анытаманы маан атысы жо